'Tao là nhà báo'!

Đó là một trong 383 câu chuyện được các nhà báo chiến trường kể lại qua sách ảnh "Tây Nam bộ kháng chiến - Lịch sử qua ống kính (1945 - 1975)”. Tập sách ảnh là công trình dày công tâm huyết của các nhà báo, nghệ sĩ nhiếp ảnh Cần Thơ và Tây Nam bộ vừa ra mắt, nhân kỉ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6).

Nhà báo đứng giữa hai làn đạn

Mỗi bức ảnh như được sống trong lịch sử, được thở cùng nhịp thở của những năm tháng hào hùng và bi tráng. Nhiều bức ảnh được đổi bằng máu, tác giả đã hy sinh khi đang cầm máy.

Các phóng viên chiến trường thời chiến vô cùng gian khổ, không chỉ bởi bom pháo mà còn bởi sự khan hiếm thực phẩm và thuốc men. Họ vừa làm nhiệm vụ chuyên môn, vừa cầm vũ khí đánh giặc, bảo vệ căn cứ. Cuộc sống thời chiến gian khổ nhưng phóng viên nhiếp ảnh vẫn lạc quan, sáng tạo ra những tác phẩm chân thực về cuộc chiến.

Nụ cười trẻ thơ ngày chiến thắng tại sân bay Mỹ Tho Ảnh: Trần Nhã

Nhà báo, Nghệ sĩ nhiếp ảnh (NSNA) Văn Ngọc Nhuần, Phó Ban biên soạn sách ảnh - hiện đang sinh sống tại quận Ninh Kiều (TP Cần Thơ) nói rằng, những bức ảnh chứa mồ hôi, cả máu của một thế hệ cầm máy chiến trường. Đó là những bức ảnh chỉ được tạo nên khi đứng giữa hai làn đạn.

Năm 17 tuổi ông Nhuần tham gia cách mạng, đơn vị đóng quân ở Hồng Dân (Bạc Liêu), thời đó đơn vị ông hoạt động toàn vùng rừng lau sậy, sau này mở rộng vùng giải phóng rồi lấn lên Châu Thành, Mỹ Tú (Sóc Trăng). Ông Nhuần kể, thời chiến điều kiện vật chất với người cầm máy vô cùng thiếu thốn. Một tấm phim quý như một viên đạn, cân nhắc kỹ trước khi bấm máy, tiếc từng tấm phim một.

Nhiều phóng viên xông vào trận địa, bất kể nguy hiểm, họ không sợ chết, điển hình như tấm ảnh tác giả Nguyễn Kiên Hùng chụp cảnh Tiểu đoàn 2311 Đoàn 6, pháo binh Quân khu 9 bắn chìm tàu địch trên sông Tam Giang vào năm 1972. Ông Nhuần nói rằng, để chụp được cảnh tàu chìm thì phóng viên phải núp bám sát mé rừng rồi canh khi bộ đội điểm hỏa vào chiếc tàu thì chụp ngay khoảnh khắc...

Xứng danh phóng viên chiến trường

Nhà báo Vũ Thống Nhất, nguyên Phó Chủ tịch Hội Nhà văn TP Cần Thơ - người chấp bút cuốn sách cho biết, 383 bức ảnh trong sách thể hiện một cách chân thực, sống động của người miền Tây thời chiến.

Ngồi trò chuyện, nhà báo Vũ Thống Nhất chỉ vào bìa sách bảo, đó là cảnh trẻ em ăn mừng ngày chiến thắng tại sân bay Mỹ Tho - tác phẩm của nhà nhiếp ảnh Trần Nhã. Tấm ảnh này nói lên nhiều điều, không chỉ là sự tiếp nối quá khứ với hiện tại, hướng đến tương lai mà còn thể hiện rõ việc mở ra khởi đầu mới, chương mới trong lịch sử dân tộc.

Theo Nhà báo Vũ Thống Nhất, trong quá trình thực hiện quyển sách ảnh này, ông ấn tượng với câu nói đanh thép của nhà nhiếp ảnh Nguyễn Thanh Long, phóng viên chiến đấu ở Sóc Trăng khi bị thương, sa vào tay địch năm 1968: "Tao là nhà báo!". Câu nói ngắn gọn, đanh thép đó cho thấy khí phách của những nhà báo thời chiến. Ông Nhất cho rằng, phóng viên chiến trường Tây Nam bộ đã luôn dũng cảm, tác nghiệp giữa hai làn đạn, chia lửa cùng đồng đội.

Nhà báo Vũ Thống Nhất, nguyên Phó Chủ tịch Hội Nhà văn TP Cần Thơ, người chấp bút sách ảnh Ảnh: Hòa Hội

Phóng viên chiến trường luôn đi đầu, không ngại hi sinh để có những bức ảnh sống động, chân thật nhất. Ông Nhất kể, bức ảnh đánh chiếm đồn chi khu Cái Keo – Đầm Dơi (Cà Mau) vào năm 1963 của tác giả Trần Bỉnh Khuôl, Trưởng phòng nhiếp ảnh Tây Nam bộ. Có một phóng viên chiến trường người Mỹ cũng có mặt nhưng khi ông ta tới trận đánh đã tan, ông nghĩ mình là người đầu tiên có khuôn hình này. Tuy nhiên, về sau ông xem lại và biết rằng đã có những bức ảnh trước đó của ông Trần Bỉnh Khuôl từ chuẩn bị công đồn và diễn biến của trận đánh.

Năm 2007, ông Trần Bỉnh Khuôl được truy tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật với cụm tác phẩm 3 ảnh. Tác phẩm của ông “nóng bỏng không khí trận mạc”, được chọn in trong sách ảnh “Requiem” (Hồi niệm), xuất bản ở Mỹ năm 1997 và sách “Ảnh Việt Nam thế kỷ XX” do Bộ Văn hóa - Thông tin - Hội Nghệ sỹ Nhiếp ảnh Việt Nam biên soạn ra mắt bạn đọc năm 2007. “Tôi nhận ra hiện trường trận đánh trong ảnh của ông ấy nóng bỏng không khí trận mạc còn ảnh của tôi là hiện trường đồn bốt tan hoang của ngày hôm sau vắng tiếng súng. Tôi thực sự cảm phục đôi chân đất xông pha của các nhà nhiếp ảnh Việt Nam” - Horst Faas (Mỹ), tác giả cuốn sách ảnh Hồi niệm, đã bày tỏ sự trân trọng, cảm phục đối với những bức ảnh của Trần Bỉnh Khuôl.

Hòa Hội