Tết nhảy của người Dao

Tết nhảy (hay còn gọi là Nhiang Chằm Đao) thường được bắt đầu hằng năm vào tháng Chạp âm lịch đến trước Tết Nguyên đán.

Thời điểm này các công việc đồng áng, cấy hái đã hoàn tất, làng đứng ra tổ chức bữa cơm đoàn kết để tổng kết những công việc đã qua và cầu mong cho công việc sắp tới được thuận lợi, mùa màng tốt tươi. Sau đó hộ gia đình nào có điều kiện sẽ làm lễ Tết nhảy để tạ ơn tổ tiên.

Để chuẩn bị cho Tết nhảy, các thanh niên trong làng phải tập các điệu múa, điệu nhảy và phải chuẩn bị gươm đao bằng gỗ để múa. Người Dao cũng chuẩn bị rất công phu và tốn kém cho nghi lễ này. Ngay từ đầu năm, dòng họ đã phải chuẩn bị lương thực, thực phẩm và các dụng cụ để múa trong Tết nhảy. Lễ vật trong Tết nhảy gồm có: gà, lợn, rượu, gạo và giấy bản.

Mặc dù Tết nhảy là nghi lễ do một gia đình, một dòng tộc tổ chức nhưng được cả thôn bản tham gia với không khí náo nức, rộn ràng, giống như nghi lễ của cả cộng đồng.

Ban đầu, một tốp nam thanh niên "sài cỏ" theo sự hướng dẫn của thầy cả "chái peng pi" tổ chức 14 điệu nhảy dẫn đường, bắc cầu đưa đón tổ tiên, thần linh về "ăn" Tết. Để chào bố mẹ, tổ tiên đã khuất, điệu nhảy chỉ được thực hiện bằng một chân, đầu cúi, ngón tay trỏ giơ cao; Để mời tiên nương, tiểu nữ giáng trần, điệu nhảy được diễn tả bằng múa cò "pẹ họ", mô phỏng cảnh chim cò sải cánh bay xa, rồi dáo dác tìm chỗ đậu lại.

Tết nhảy là một nghi lễ lâu đời phản ánh sinh động đời sống tín ngưỡng của người Dao.Ảnh: IT

Điệu nhảy mời thần linh "ăn" Tết được diễn tả bằng nhịp bước khoan thai và uy lực của loài hổ... Các điệu múa mang tính hình tượng cao và độc đáo. Không biết có từ bao giờ, nhưng đêm của những vũ điệu vẫn được người Dao đỏ ở Tà Phìn lưu giữ cho tới ngày nay và coi như một sinh hoạt văn hóa không thể thiếu trong những ngày đất trời vào xuân.

Kết thúc các điệu nhảy mở đường, đón chào tổ tiên, thần linh, cả dòng họ tiến hành điệu nhảy rước tượng tổ tiên. Tượng tổ tiên làm bằng gỗ tốt, là tác phẩm điêu khắc độc đáo của người Dao đỏ. Tượng được chạm khắc đẹp với nét hoa văn trang phục thời cổ xưa, dài khoảng 25cm, đường kính thân 5cm, bàn tay phải của tượng có cầm thẻ bài ghi rõ tên ông tổ.

Những hình ảnh của các nam thanh nữ tú tham gia lễ hội Tết nhảy Sapa. Ảnh: IT

Ngày thường trong cả năm, tượng được bọc kín bằng vải trắng. Đến ngày Tết, con cháu rước tượng xuống làm lễ tắm gội, thay khăn choàng mới. Nước tắm cho tượng cũng làm từ lá thơm qua một quy trình chưng cất nghiêm ngặt, thể hiện đậm nét văn hóa tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên của người Việt Nam. Sau lễ tắm gội cho tượng tổ tiên, con cháu tổ chức các điệu nhảy dâng gà, xôi và lễ vật. Thầy cả và 3 thanh niên tay cầm con gà trống sống, nhảy theo điệu dâng gà, có động tác rước gà lên đầu, có động tác vác gà qua hai vai, rồi vừa nhảy múa vừa vặt đầu gà làm thịt... Kết thúc là điệu nhảy múa cờ.

Cùng với sự đổi thay của xã hội, nhưng phong tục tập quán truyền thống mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc Dao vẫn được gìn giữ, phát huy; Tết nhảy là một điểm nhấn của người dân trong khu và là một nghi lễ lâu đời đã được nhiều thế hệ người Dao lưu truyền và kế thừa. Thông qua việc thực hành lễ răn dạy con cháu nhớ ơn tổ tiên, đoàn kết cùng nhau chăm chỉ lao động, sản xuất, xây dựng bản làng, cuộc sống ấm no. Bên cạnh đó là cầu xin tổ tiên phù hộ, che chở cho mọi thành viên trong gia tộc được mạnh khỏe, ngày càng làm ăn phát đạt.

Đinh Ngọc