Tháo gỡ điểm nghẽn, tạo hành lang pháp lý trong triển khai các dự án đường sắt

Đề cập về việc bổ sung dự án Luật Đường sắt (sửa đổi), Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết, ngày 11/4/2025, Chính phủ đã có Tờ trình số 179/TTr-CP trình Quốc hội dự án Luật Đường sắt (sửa đổi). Hồ sơ dự án Luật đã được Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường thẩm tra và Bộ trưởng Bộ Xây dựng báo cáo Quốc hội ngày 27/5/2025.

Toàn cảnh phiên họp

Thực hiện Chương trình làm việc của Bộ Chính trị, Bộ Xây dựng đã dự thảo Nghị quyết của Quốc hội thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để đầu tư phát triển hệ thống đường sắt; dự thảo Nghị quyết đã được Bộ Tư pháp thẩm định, đã trình và được các cấp có thẩm quyền thống nhất chủ trương. Căn cứ chỉ đạo của cấp có thẩm quyền, Chính phủ đã luật hóa các cơ chế, chính sách tại dự thảo Nghị quyết vào dự thảo Luật Đường sắt (sửa đổi) và hoàn thiện Hồ sơ dự án Luật.

Dự thảo Luật đã được bổ sung, chỉnh lý để luật hóa 22 cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt tại dự thảo Nghị quyết đã trình cấp có thẩm quyền vào Chương quy định về đầu tư xây dựng đường sắt và Điều 5 của dự thảo Luật; trong đó 04 chính sách đã có trong dự thảo Luật trình Quốc hội tại Tờ trình số 179/TTr-CP. Dự thảo Luật mới gồm 04 chương và 84 Điều.

Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh phát biểu tại phiên họp

Để bảo đảm đáp ứng yêu cầu về tiến độ đầu tư xây dựng các dự án đường sắt, Chính phủ đề nghị các quy định về đầu tư xây dựng đường sắt có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2025, các quy định còn lại của Luật Đường sắt (sửa đổi) có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2026.

Dự thảo Luật đã được bổ sung các cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để đầu tư phát triển hệ thống đường sắt tại dự thảo Nghị quyết được cấp có thẩm quyền thống nhất chủ trương tạo hành lang pháp lý mang tính đột phá cho phát triển đường sắt, cụ thể đã luật hóa nội dung dự thảo Nghị quyết vào 20 Điều của dự thảo Luật, chỉnh lý 33 Điều theo ý kiến của cơ quan chủ trì thẩm tra.

Rút ngắn trình tự, thủ tục, đẩy nhanh tiến độ, sớm hoàn thành các dự án đường sắt

Thay mặt cơ quan thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy khẳng định, Ủy ban thống nhất sự cần thiết khẩn trương triển khai thực hiện chỉ đạo của cấp có thẩm quyền nhằm tạo hành lang pháp lý mang tính đột phá đầu tư phát triển hệ thống đường sắt, do đó cơ bản nhất trí với việc thẩm tra bổ sung dự án Luật và báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, cho ý kiến; thống nhất đề nghị thông qua dự án Luật tại Kỳ họp thứ 9 của Quốc hội (theo quy trình tại 01 kỳ họp); đồng thời đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo giải trình, bổ sung đầy đủ hồ sơ để báo cáo Quốc hội.

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy

Theo Tờ trình của Chính phủ, dự thảo Luật đã được bổ sung, chỉnh lý để luật hóa 23 cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt, trong đó có: 21 cơ chế, chính sách được luật hóa từ các Nghị quyết của Quốc hội; 02 cơ chế, chính sách là quy định mới, bao gồm Điều 24 về đầu tư dự án đường sắt bằng nguồn vốn ngoài nhà nước và Điều 36 về hợp đồng. Mục tiêu các cơ chế, chính sách đặc thù nhằm đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, chủ động thực hiện và chịu trách nhiệm về kết quả thực hiện; rút ngắn trình tự, thủ tục, đẩy nhanh tiến độ, sớm hoàn thành các dự án đường sắt; khuyến khích sự tham gia của doanh nghiệp tư nhân.

Về cơ bản, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường thống nhất cao với chủ trương cần có cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để đầu tư hệ thống đường sắt Việt Nam. Tuy nhiên, thể chế hóa chủ trương của Đảng và luật hóa các cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt đã được quy định trong các Nghị quyết của Quốc hội về đầu tư phát triển một số công trình đường sắt cụ thể, đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo lưu ý: Giới hạn phạm vi, đối tượng được áp dụng các cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất, phổ quát, bền vững của hệ thống pháp luật; Tăng cường giám sát, công khai, minh bạch thông tin; Có chế tài phù hợp. Đồng thời bảo đảm 3 yêu cầu: khả thi, chặt chẽ và hiệu quả.

Yêu cầu Chính phủ báo cáo định kỳ với Quốc hội về triển khai thi hành Luật Đường sắt

Phát biểu tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nêu rõ, hiện nay, đất nước đang bước vào giai đoạn phải đầu tư mạnh hạ tầng giao thông (đường sắt, đường bộ, đường thủy, đường hàng không). Vừa qua, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 188/2025/QH15 thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị tại Hà nội, Tp. Hồ Chí Minh; quyết định chủ trương đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam. Gần đây nhất, Quốc hội đã thông qua chủ trương đầu tư dự án đầu tư xây dựng tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng. Do đó, cần sửa đổi Luật Đường sắt nhằm tạo cơ sở pháp lý vững chắc để triển khai các dự án quan trọng này trong thời gian tới.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn phát biểu tại phiên họp

Đánh giá cao Bộ Xây dựng cùng Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội đã rất tích cực xây dựng dự án luật trong thời gian ngắn, Chủ tịch Quốc hội đề nghị hai cơ quan cần tiếp tục rà soát, lược bớt một số nội dung, những vấn đề thuộc Chính phủ, thuộc Bộ Xây dựng ban hành thì không đưa vào quy định trong luật. Đồng thời, xem xét kỹ lưỡng, bảo đảm dự thảo luật ngắn gọn, có trọng tâm, trọng điểm, tập trung vào những vấn đề nhằm tháo gỡ điểm nghẽn, tạo hành lang pháp lý trong triển khai các dự án đường sắt.

Cơ bản tán thành phạm vi của cơ chế, chính sách đặc thù quy định tại dự thảo luật, nhưng Chủ tịch Quốc hội lưu ý cần tiếp tục nghiên cứu để giới hạn phạm vi chỉ áp dụng đối với một số dự án đường sắt quan trọng, cấp bách do cấp có thẩm quyền quyết định, không áp dụng tràn lan. Đồng thời, quy định rõ về các chính sách phát triển công nghiệp đường sắt và chuyển giao công nghệ. Dự án đường sắt tốc độ cao không chỉ là cơ hội để nâng cấp hạ tầng mà còn là bước đi chiến lược để làm công nghệ vận tải, bảo trì.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cũng đề nghị Chính phủ nghiên cứu trong dự thảo luật cũng cần có các điều, khoản cụ thể nhằm thúc đẩy chuyển giao công nghệ, xây dựng chương trình đào tạo nguồn nhân lực dài hạn; thu hút được nhà đầu tư nước ngoài nhưng cũng cần phát huy tinh thần tự lực, tự cường, nâng cao vị thế của Việt Nam trong ngành đường sắt.

Các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội và khách mời tham dự phiên họp

Cùng với đó, rà soát, cập nhật ngay những quy định tại các dự án Luật liên quan sẽ được Quốc hội xem xét, thông qua trong Kỳ họp này để bảo đảm tính thống nhất trong hệ thống pháp luật. Bảo đảm tính minh bạch, tăng cường giám sát; công khai danh mục dự án áp dụng cơ chế kèm theo tiêu chí ưu đãi, danh sách đơn vị được chọn để người dân giám sát; tăng cường giám sát độc lập thông qua Quốc hội, Kiểm toán Nhà nước.

Cơ bản tán thành việc luật hóa các cơ chế, chính sách đặc thù, tuy nhiên, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nêu rõ, thời gian thông qua dự án luật cần tính toán kỹ lưỡng; đồng thời, cũng cần khẩn trương xây dựng các dự thảo Nghị định hướng dẫn thi hành luật; yêu cầu Chính phủ báo cáo định kỳ với Quốc hội về triển khai thi hành Luật Đường sắt.

Phát biểu kết luận phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan khẳng định, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá cao Chính phủ, Bộ Xây dựng, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường, các cơ quan của Quốc hội đã tích cực chuẩn bị hồ sơ dự án Luật đường sắt (sửa đổi). Báo cáo thẩm tra bổ sung dự án luật có nhiều nội dung mới, chuyên ngành sâu liên quan đến nhiều quy định của các luật khác. Chính phủ, Bộ Xây dựng, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cũng như các cơ quan của Quốc hội đã có nhiều cố gắng, nỗ lực để thực hiện nhiệm vụ. Để đảm bảo chất lượng, tiến độ dự thảo luật trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan đề nghị Chính phủ khẩn trương, nghiêm túc nghiên cứu, tiếp thu ý kiến của Chủ tịch Quốc hội, các Phó Chủ tịch Quốc hội, các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội để hoàn thiện dự án luật.

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan phát biểu kết luận phiên họp

Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường chủ trì, phối hợp với Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội thẩm tra chính thức dự án Luật Đường sắt sửa đổi theo Tờ trình bổ sung của Chính phủ, báo cáo Quốc hội xem xét thông qua tại Kỳ họp lần thứ 9.

Một số hình ảnh tại phiên họp:

Các lãnh đạo Quốc hội tham dự phiên họp

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định đóng góp ý kiến tại phiên họp

Các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội và khách mời tham dự phiên họp

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng

Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải

Phó Chủ nhiệm Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính Lê Quang Mạnh nêu quan điểm đóng góp cho dự án Luật Đường sắt (sửa đổi)

Lãnh đạo Bộ Xây dựng và các Bộ ngành, khách mời tham dự phiên họp.

Bích Lan - Thế Anh - Cao Hoàng