Thêm giải pháp chuyển đổi xanh

Một góc đô thị Thành phố Hồ Chí Minh. (Ảnh THẾ ANH)

Hướng tiếp cận mới

Từ tháng 5/2025, Viện Nghiên cứu phát triển Thành phố Hồ Chí Minh được giao làm đầu mối, phối hợp với đơn vị tư vấn là Trường đại học VinUni và các sở, ban, ngành xây dựng đề án “Chuyển đổi xanh Thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn 2026- 2035, tầm nhìn đến năm 2050”. Sau 6 tháng triển khai trên cơ sở tuân thủ quy trình khoa học tiếp cận đa chiều với sự tham gia của nhiều bên liên quan, đến thời điểm hiện tại, đề án cơ bản đã thành hình.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phan Thị Thục Anh, Phó Hiệu trưởng kiêm Giám đốc Trung tâm Chuyển đổi xanh Thông minh tại Trường đại học VinUni, đại diện nhóm nghiên cứu cho rằng, việc xây dựng đề án chuyển đổi xanh cho thành phố là cần thiết và cấp bách nhằm xây dựng khung chiến lược thống nhất, tạo cơ chế điều phối đồng bộ giữa các ngành, địa phương. Đề án sẽ đề xuất hệ thống giải pháp, tiêu chí và chương trình hành động cụ thể, góp phần tối ưu hóa sử dụng tài nguyên, thúc đẩy năng lượng tái tạo, giao thông xanh và kinh tế tuần hoàn, tiến tới thực hiện hiệu quả các cam kết quốc tế và mục tiêu phát thải ròng bằng 0 của Việt Nam vào năm 2050.

Theo ông Phạm Bình An, Phó Viện trưởng Nghiên cứu phát triển Thành phố Hồ Chí Minh, trong quá trình xây dựng đề án, nhóm nghiên cứu đã tiến hành thu thập số liệu, dữ liệu của các bên liên quan; khảo sát thực địa các khu vực trọng điểm điển hình; cùng làm việc và lấy ý kiến chuyên sâu các sở, ngành chủ chốt. Bên cạnh đó, dự thảo bộ chỉ tiêu chuyển đổi xanh và mô hình đánh giá mức độ trưởng thành trong chuyển đổi xanh cho thành phố đã được tham vấn ý kiến các sở, ngành, phường, xã bằng văn bản. Thời gian qua, nhiều cuộc hội thảo và tọa đàm chuyên đề cũng được tổ chức với mục tiêu ghi nhận ý kiến đóng góp từ các chuyên gia, sở, ngành, từng bước hoàn thiện các bộ tiêu chí, thang đánh giá hiệu quả phục vụ cho đề án.

Quá trình chuyển đổi trong đề án được thúc đẩy bởi nhu cầu tiêu dùng xanh và đổi mới công nghệ, hướng đến phát triển bền vững dựa trên 10 trụ cột, gồm: Năng lượng, Giao thông- Logistics, Hạ tầng đô thị, Công nghiệp, Thương mại-Dịch vụ, Nông nghiệp, Lối sống xanh, Tiêu dùng bền vững, Chính sách xanh, Tài chính-Nhân lực xanh. Đề án đã xây dựng Bộ 76 chỉ tiêu chuyển đổi xanh để đánh giá định lượng tiến độ và kết quả thực hiện. Cùng với đó là Mô hình trưởng thành xanh phục vụ việc đo lường mức độ phát triển xanh của từng lĩnh vực và của toàn thành phố trên thang “5 cấp độ” tương ứng với khả năng quản trị, năng lực công nghệ và kết quả phát thải thực tế.

Tiếp tục giải quyết các vấn đề cấp bách

Nhóm nghiên cứu đề án “Chuyển đổi xanh Thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn 2026- 2035, tầm nhìn đến năm 2050” cho rằng, thành phố có nhiều lợi thế để thúc đẩy chuyển đổi xanh trong giai đoạn tới khi sở hữu hạ tầng đô thị thông minh phát triển sớm. Toàn thành phố có 148 trạm quan trắc không khí, 210 công trình xanh, ứng dụng IoT trong giao thông và quản lý chất thải. Giao thông xanh phát triển, tài chính xanh năng động, nhiều chính sách ưu đãi cho đầu tư xanh và thành phố cũng quan tâm đến quy trình quản lý chất thải hiện đại, ưu tiên năng lượng tái tạo, phát triển các mô hình sinh thái… Tuy nhiên, cần khắc phục các rào cản về thể chế, tài chính, hạ tầng và nâng cao năng lực con người để đạt mục tiêu chuyển đổi xanh đến 2030, tầm nhìn 2050.

Trong quá trình chuyển đổi xanh, thành phố đang ưu tiên giải quyết các vấn đề cấp thiết như tình trạng ngập úng và sụt lún đất. Cách đây 15 năm, thành phố đã triển khai dự án “Quan trắc biến dạng mặt đất bằng kỹ thuật INSAR vi phân”, từ đó lập được Bản đồ phân vùng lún đất và xây dựng hai trạm quan trắc lâu dài về lún mặt đất. Nhiệm vụ “hoàn thiện hệ thống mốc độ cao hạng IV” giai đoạn 2025- 2026 để phục vụ quy hoạch, phát triển kinh tế-xã hội và ứng phó biến đổi khí hậu cũng đang được khẩn trương triển khai. Cùng với đó là dự án xác định độ cao trung bình mặt nước biển và mốc độ cao ổn định.

Từ năm 2018, thành phố quyết định đưa ra lộ trình giảm khai thác nước ngầm từ hơn 716.581 m³/ngày xuống còn khoảng 255.000 m³/ngày vào năm 2025. Hiện nay, tại nhiều địa phương đã ghi nhận mực nước ngầm dâng trở lại; cùng với đó là chính sách siết chặt việc quản lý tài nguyên thông qua danh mục bản đồ vùng cấm, hạn chế khai thác nước ngầm và chỉ đạo tập trung phát triển mạng lưới cấp nước mặt. Thành phố đang phối hợp với Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản xây dựng dự án hỗ trợ kỹ thuật thúc đẩy các giải pháp ứng phó vấn đề sụt lún nền nhằm tìm thêm các giải pháp hiệu quả hơn.

Trong đồ án điều chỉnh quy hoạch chung đến năm 2040, tầm nhìn đến năm 2060, Thành phố Hồ Chí Minh đưa ra nhiều giải pháp hạ tầng chống ngập và thích ứng biến đổi khí hậu thông qua ba lớp kiểm soát là: Bảo vệ, thích ứng và giảm thiệt hại đến mức thấp nhất. “Lớp bảo vệ” sẽ tập trung vào các giải pháp hạ tầng nhằm kiểm soát nguy cơ và ngăn ngập như đê, kè, đường ngăn triều, cống ngăn triều, hành lang chống ngập… “Lớp thích ứng” tập trung phát triển hệ thống hồ điều tiết kết hợp với kênh rạch tự nhiên và các khu công viên bán ngập, hạ tầng xanh… theo mô hình “đô thị bọt biển” tăng khả năng tiêu thoát nước cho nhiều khu vực của thành phố. Trong khi đó, “Lớp giảm thiệt hại” bao gồm cả giải pháp hạ tầng cứng và hạ tầng mềm như nâng cao độ nền các tuyến đường trục chính, xây dựng các hệ thống dự báo và cảnh báo sớm thiên tai, phương án di tản trong trường hợp khẩn cấp…

GIA MỸ