Thông qua Luật Ngân sách nhà nước (sửa đổi): Trao thêm quyền cho địa phương

Những nội dung thay đổi nổi bật

Sáng 25/6, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV đã biểu quyết thông qua Luật Ngân sách nhà nước (sửa đổi). Trước đó, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng đã thay mặt Chính phủ trình bày Báo cáo tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật trên cơ sở ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các cơ quan thẩm tra và đại biểu Quốc hội.

Sáng 25/6/2025, Quốc hội biểu quyết thông qua Luật Ngân sách nhà nước (sửa đổi). Ảnh: VPQH

Theo Bộ trưởng Bộ Tài chính, ngày 05/5/2025, Chính phủ đã có Tờ trình số 312/TTr-CP và Tờ trình tóm tắt số 313/TTr-CP trình Quốc hội về dự án Luật Ngân sách nhà nước (sửa đổi). Trên cơ sở ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, ý kiến thẩm tra của Ủy ban Kinh tế và Tài chính, ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội, với trách nhiệm là cơ quan trình dự án Luật, Chính phủ đã có Báo cáo trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự án Luật này.

Về thể chế hóa chủ trương đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số và sắp xếp bộ máy hành chính. Luật lần này chính thức thể chế hóa các chủ trương đột phá về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, quy định rõ hiệu lực áp dụng quy trình tổng hợp, lập dự toán và phân cấp ngân sách trong các lĩnh vực trên từ ngày 01/7/2025.

Về phân cấp nguồn thu giữa ngân sách trung ương và ngân sách địa phương, Chính phủ tiếp thu, lựa chọn phương án 2 đã trình Quốc hội để hoàn thiện phương án phân cấp nguồn thu giữa ngân sách trung ương và ngân sách địa phương tại khoản 2 và 3 Điều 36 dự thảo Luật. Đồng thời, tiếp thu chỉnh lý quy định về việc phân chia tiền sử dụng đất, tiền thuê đất theo hướng: Thành phố Hà Nội được hưởng 100% các khoản thu này theo quy định của Luật Thủ đô.

Các địa phương không nhận bổ sung cân đối, ngân sách địa phương được hưởng 80%, ngân sách trung ương hưởng 20%; các địa phương nhận bổ sung cân đối, ngân sách địa phương được hưởng 85%, ngân sách trung ương hưởng 15%.

Một điểm mới đáng chú ý là việc giao Chính phủ và Ủy ban nhân dân các cấp thẩm quyền quyết định sử dụng nguồn tăng thu và dự toán chi còn lại, nhằm bảo đảm tính linh hoạt, kịp thời, chủ động trong điều hành ngân sách. Luật cũng bổ sung quy định về việc sử dụng Quỹ dự trữ tài chính để tạm ứng cho các nhiệm vụ đầu tư kết cấu hạ tầng cấp tỉnh, thời hạn hoàn trả không quá 36 tháng, tổng mức tạm ứng không vượt quá 50% số dư đầu năm.

Về tăng tính chủ động, linh hoạt trong tổ chức thực hiện Ngân sách Nhà nước, tiếp thu ý kiến của đại biểu Quốc hội, dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung tăng trách nhiệm của thủ trưởng đơn vị trong thực hiện chi ngân sách, đơn giản hóa quy trình kiểm soát chi ngân sách của cơ quan Kho bạc Nhà nước.

Đồng thời, bổ sung quy định quỹ dự trữ tài chính được sử dụng để tạm ứng cho các chương trình, nhiệm vụ, dự án kết cấu hạ tầng quan trọng trên địa bàn để đẩy nhanh tiến độ thực hiện và phải hoàn trả trong vòng 36 tháng kể từ ngày tạm ứng; tổng các khoản tạm ứng tối đa không quá 50% số dư đầu năm của quỹ nhằm đảm bảo đảm bảo sử dụng linh hoạt, hiệu quả, kịp thời đối với Quỹ dự trữ tài chính cấp tỉnh.

Giải trình chi tiết các vấn đề lớn

Về thẩm quyền quyết định, điều chỉnh dự toán ngân sách nhà nước, đề xuất tại dự thảo Luật đã được Chính phủ trình Quốc hội nhằm thực hiện chủ trương của Đảng, Nhà nước về tăng cường phân cấp, phân quyền. Đây còn là vấn đề quan trọng, cấp bách, cần tháo gỡ ngay để đáp ứng yêu cầu thực tiễn, nhằm tạo sự chủ động, linh hoạt, kịp thời, hiệu quả trong quản lý, điều hành Ngân sách Nhà nước, cắt giảm thủ tục hành chính, nâng cao trách nhiệm của các cấp, ngành, địa phương.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng. Ảnh: VPQH

Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, cấp xã tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và có chế tài xử lý nghiêm các vi phạm, chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí. Vì vậy, trên cơ sở kết luận của Bộ Chính trị về báo cáo của Đảng ủy Quốc hội, Chính phủ trình Quốc hội được giữ như dự thảo Luật.

Về nội dung sử dụng số tăng thu so với dự toán, dự toán chi còn lại của cấp ngân sách. Theo Bộ trưởng Bộ Tài chính, thực tiễn điều hành ngân sách Nhà nước thời gian qua cho thấy tình hình quốc tế và trong nước diễn biến ngày càng phức tạp, khó lường; đồng thời thực hiện nhiều yêu cầu, chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước trong giai đoạn mới về phát triển kinh tế - xã hội. Do đó, dự thảo Luật không quy định thứ tự ưu tiên trong xử lý nguồn tăng thu so với dự toán, dự toán chi còn lại của cấp ngân sách đảm bảo linh hoạt trong tổ chức thực hiện.

Sau khi nghe báo cáo, Quốc hội đã tiến hành biểu quyết thông qua. Kết quả biểu quyết tại hội trường cho thấy sự đồng thuận rất cao: tổng số đại biểu tham gia là 434 người (chiếm 90,79% tổng số đại biểu), trong đó 432 đại biểu tán thành (90,38%), không có đại biểu nào không tán thành và chỉ có 2 đại biểu không biểu quyết (0,42%).

Điều này thể hiện sự đồng thuận chính trị mạnh mẽ của Quốc hội đối với việc sửa đổi Luật Ngân sách nhà nước nhằm phù hợp với yêu cầu đổi mới quản lý tài chính công trong giai đoạn mới.

Hoàng Nhưỡng