Thủ tướng Australia thăm Mỹ: Thử thách và cơ hội ở phía trước

Từ những bất đồng gần đây…

Đây là chuyến thăm song phương chính thức đầu tiên, theo hình thức gặp mặt trực tiếp của Thủ tướng Anthony Albanese kể từ khi tái đắc cử hồi tháng 5/2025 vừa qua với Tổng thống Donald Trump. Chuyến đi thể hiện nỗ lực dàn xếp lớn từ phía chính quyền ông Albanese, sau nhiều lần hứng chịu chỉ trích từ nội bộ và phe đối lập vì không thể bố trí cuộc gặp trực tiếp với người đứng đầu đồng minh quan trọng nhất trong suốt 6 tháng qua.

Trước thềm diễn ra chuyến thăm, quan hệ Australia-Mỹ chịu nhiều áp lực, thậm chí có nguy cơ rạn nứt do xuất hiện nhiều bất đồng, chủ yếu đến từ chính sách đối ngoại gây tranh cãi của Washington với các đồng minh, cũng như việc Canberra có quan điểm, chính sách khác biệt trong giải quyết một số vấn đề quốc tế, đa phương.

Bức ảnh chụp chung của Thủ tướng Australia Anthony Albanese và Tổng thống Mỹ Donald Trump tại một buổi tiệc chiêu đãi của Liên hợp quốc vào tháng 9/2025. (Nguồn: ABC)

Trong đó phải kể đến việc Mỹ tiến hành áp thuế cơ bản 10% với hầu hết hàng hóa nhập khẩu từ Australia, đình chỉ cơ chế miễn thuế cho các lô hàng nhỏ (dưới 800 USD) và đe dọa đánh thuế cao hơn cho các mặt hàng nhạy cảm, chiến lược như thép, nhôm, ô tô, dược phẩm, sinh phẩm…

Dù Australia không phản ứng mạnh mẽ và trả đũa thương mại ngay để tránh châm ngòi thương chiến, song điều này đã gây căng thẳng nhất định giữa hai nước, khiến chính quyền của Thủ tướng Albanese bị chỉ trích là “quá nhượng bộ” Mỹ.

Quan hệ hợp tác quốc phòng, vốn là trụ cột chính giữa hai nước, cũng “lung lay” khi nhà lãnh đạo Mỹ yêu cầu Australia phải tăng chi tiêu quốc phòng lên mức 3,5% GDP, bất chấp việc ông Albanese tuyên bố sẽ “xác định chính sách quốc phòng” dựa trên nhu cầu thực tế.

Đồng thời, Washington còn tiến hành “xét lại” thỏa thuận AUKUS, đe dọa đặt ra các điều kiện mới hoặc thay đổi cam kết, khiến Australia “đứng ngồi không yên”, lo ngại khó có được những bảo đảm rõ ràng về thỏa thuận an ninh quan trọng này từ phía Mỹ.

Trong khi đó, phía Australia liên tiếp thể hiện khác biệt với Mỹ trong giải quyết một số vấn đề quốc tế, đa phương gây tranh cãi như việc ủng hộ Nhà nước Palestine, biến đổi khí hậu hay quản lý cảng Darwin (liên quan Trung Quốc)… khiến khoảng cách bất đồng giữa hai nước thêm nới rộng, đặt ra câu hỏi về mức độ gắn kết của liên minh Australia-Mỹ, cũng như việc thực hiện cam kết an ninh của Washington dành cho Canberra.

...đến kỳ vọng tương lai

Dù đứng trước khó khăn, chính quyền Thủ tướng Anthony Albanese đã lựa chọn phản ứng thận trọng, tránh làm leo thang căng thẳng với Mỹ. Nước này không tiến hành ngay trả đũa thương mại hoặc công khai chỉ trích gay gắt chính sách quốc phòng của Mỹ, ngược lại cố gắng tìm cách đàm phán thông qua các cuộc điện đàm, tiếp xúc cấp cao được ông Albanese mô tả là “ấm áp”, nhằm bảo vệ tối đa lợi ích trước bối cảnh tình hình đầy biến động.

Trước đó, tháng 8/2025, Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Quốc phòng Australia Richard Marles đã thực hiện chuyến đi đột xuất tới Washington DC gặp Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth và lãnh đạo chính quyền Mỹ. Chuyến thăm được cho là để giải tỏa sức ép từ phía Mỹ và mở đường cho cuộc gặp của ông Albanese với người đứng đầu Nhà Trắng.

Gần đây nhất, ngày 14/10, Bộ trưởng Công nghiệp quốc phòng Australia Pat Conroy cũng đã có chuyến đi “tiền trạm” đến Mỹ nhằm bảo đảm các thỏa thuận và cam kết chính sách giữa hai bên được “chốt khung” trước khi hai nhà lãnh đạo gặp nhau.

Tại đây, ông Pat Conroy đã gặp các quan chức cấp cao trong chính quyền Tổng thống Trump và thành viên Quốc hội Mỹ để thảo luận về hợp tác công nghiệp quốc phòng trong khuôn khổ AUKUS và ký Tuyên bố Ý định chung Australia-Mỹ (Joint Statement of Intent) về hợp tác sản xuất vũ khí dẫn đường, nhất trí thực hiện mô hình “đồng hành” bao gồm đồng thiết kế, đồng phát triển, đồng sản xuất và đồng bảo dưỡng vũ khí.

Đàm phán thương mại và thỏa thuận AUKUS sẽ là trọng tâm chuyến thăm Mỹ của Thủ tướng Anthony Albanese. (Nguồn: ABC)

Theo tờ The Age, Canberra cũng đang cân nhắc ký một thỏa thuận khoáng sản chiến lược với Washington, trong đó có các điều khoản thiết lập giá sàn cho các khoáng sản chiến lược như đất hiếm, lithium, nickel, cobalt và đẩy mạnh đầu tư vào các dự án đất hiếm mới.

Với những diễn biến trên, chuyến thăm Mỹ sắp tới của Thủ tướng Albanese được giới quan sát nhận định là chủ yếu nhằm củng cố và điều chỉnh lại quan hệ đồng minh, tái khẳng định cam kết song phương sau quãng thời gian đầy biến động vừa qua.

Đặc biệt là kỳ vọng vào đàm phán thương mại về các loại thuế/biện pháp thuế mới mà Mỹ áp dụng, giảm thiểu rủi ro và thiệt hại cho các ngành xuất khẩu chủ chốt của Australia, cũng như ràng buộc điều khoản về hợp tác quốc phòng, trong đó có việc thuyết phục Washington hạn chế xem xét lại các điều khoản của thỏa thuận AUKUS hoặc đòi hỏi điều chỉnh đối với cam kết của các bên tham gia.

Ở khía cạnh chính sách đối ngoại trong nhiệm kỳ mới, ông Albanese đã chọn Indonesia là điểm đến thăm đầu tiên ngay sau khi tái đắc cử Thủ tướng, tiếp theo là thăm Trung Quốc tháng 7/2025 và sau đó ký nhiều thỏa thuận hợp tác quốc phòng với Philippines, Singapore, Papua New Guinea…

Các động thái này cho thấy chính quyền Thủ tướng Albanese giờ đây đặt trọng tâm không chỉ vào Mỹ mà cả khu vực Đông Nam Á, các nước Thái Bình Dương.

Do đó, chuyến thăm xứ cờ hoa cũng là cơ hội để Australia nâng cao uy tín quốc tế dưới vai trò trung tâm trong các liên kết an ninh, đặc biệt là ở khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, đồng thời thể hiện tín hiệu về chính sách cân bằng chiến lược giữa Mỹ-Trung Quốc với mong muốn “mạnh về an ninh và công bằng về kinh tế”, dựa trên mô hình “đồng minh nhưng có chủ quyền ngoại giao”.

Điều gì chờ đợi ở phía trước

Chưa có gì chắc chắn về kết quả chuyến thăm sẽ diễn ra theo kịch bản nào. Nếu hai bên đạt thỏa thuận thương mại, tăng cường hợp tác quân sự trong khuôn khổ AUKUS giai đoạn hai, Australia sẽ củng cố vị thế khu vực và toàn cầu, tăng uy tín chính trị cho chính phủ Công đảng và cá nhân ông Albanese; qua đó củng cố niềm tin, sự bảo đảm cho chiến lược “Future Made in Australia”.

Trung Quốc có thể phản ứng bằng cách thắt chặt giám sát đầu tư và hàng hóa Australia, đặc biệt trong các lĩnh vực chiến lược như khoáng sản hiếm, rượu vang và năng lượng tái tạo; tăng cường hiện diện ở Biển Đông và Nam Thái Bình Dương, dẫn đến cạnh tranh ảnh hưởng trực tiếp trong khu vực.

Cân băng chiến lược Mỹ-Trung là một trong những ưu tiên hiện nay của Australia. (Nguồn: Tân Hoa xã)

Tuy nhiên, chính phủ quốc gia châu Đại Dương vẫn có thể duy trì kênh đối thoại kinh tế với Bắc Kinh, tránh để mối quan hệ xấu đi nghiêm trọng. Các nhà phân tích cho rằng, Canberra sẽ cố “đi dây chiến lược” củng cố liên minh an ninh với Mỹ nhưng vẫn giữ không gian hợp tác kinh tế với Trung Quốc, vốn là đối tác thương mại lớn nhất của Australia.

Ngược lại, nếu chính quyền ông Trump đưa ra điều kiện mới với AUKUS hoặc áp thêm rào cản thương mại, Thủ tướng Australia có thể bị ép vào thế lựa chọn khó khăn khi phải cân nhắc giữa mong muốn duy trì liên minh mạnh và đáp ứng kỳ vọng nội bộ về chủ quyền, lợi ích kinh tế và phản ứng công chúng.

Tựu trung, thành công hay thất bại của chuyến đi sẽ ảnh hưởng lớn tới chiến lược “cân bằng quyền lực” của Australia giữa Mỹ-Trung Quốc trong suốt nhiệm kỳ thứ hai này của Thủ tướng Anthony Albanese.

Nhưng dù kịch bản nào xảy ra, rõ ràng Canberra đang muốn gửi đi thông điệp về một cường quốc tầm trung có tiếng nói riêng, không chỉ là “cánh tay nối dài” của Mỹ mà còn là một đối tác tin cậy, có tầm ảnh hưởng thực sự trong cấu trúc an ninh khu vực.

Văn Thịnh