Thư về tòa soạn: Giữ lửa nghề làm quạt lá đề Bình Xá
Làng nghề quạt lá đề Bình Xá tại xã Bình Phú (Thạch Thất, Hà Nội) là làng nghề thủ công truyền thống được trao truyền qua nhiều thế hệ.
Từng là sản phẩm xuất khẩu vang danh từ những năm 80 của thế kỷ trước, nay quạt lá đề đang đứng giữa bước đường khó khăn. Theo lời kể của các cụ cao niên, nghề làm quạt lá đề Bình Xá đã có từ những năm 1960. Ngày ấy, hầu như nhà nào trong làng cũng biết làm quạt. Nhưng giờ đây, khó khăn từ sự cạnh tranh với các sản phẩm quạt công nghiệp tiện lợi, nghề chỉ còn duy trì nhờ bàn tay của các cụ bà. Quạt lá đề Bình Xá không chỉ là vật dụng làm mát thông thường mà còn là một sản phẩm nghệ thuật, mang đậm giá trị văn hóa truyền thống.
Bà Nguyễn Thị Tâm tỉ mỉ đan từng sợi lạt để cho ra những chiếc quạt lá đề.
Để tạo ra một chiếc quạt hoàn chỉnh, người thợ phải trải qua nhiều công đoạn tỉ mỉ và công phu. Quy trình sản xuất quạt lá đều được thực hiện hoàn toàn thủ công. Đầu tiên, người thợ lựa chọn những ống giang tươi, thẳng, to từ các vùng Tuyên Quang, Yên Bái hay Điện Biên... Sau khi phơi nắng để cạo bỏ lớp vỏ xanh bên ngoài, ống giang được chẻ ra thành những sợi lạt mỏng. Những sợi lạt này sau đó được nhuộm nhiều màu để tạo nên họa tiết và hình dáng cho chiếc quạt. Qua bàn tay khéo léo của các nghệ nhân, mỗi chiếc quạt không chỉ mang lại cảm giác mát mẻ mà còn trở thành tác phẩm nghệ thuật chứa đựng tâm huyết và trí tuệ dân gian. Bà Lê Thị Đông sống tại thôn Bình Xá, dù đã bước sang tuổi 65 nhưng vẫn say mê nghề thủ công. Bà cho biết: “Tôi học nghề từ khi 13-14 tuổi, đến nay đã hơn 50 năm, mỗi ngày, cứ đều đều làm được khoảng chục chiếc quạt”.
Mỗi chiếc quạt được thu mua với giá 8.000-9.000 đồng, nhưng để hoàn thiện, người thợ phải mất hàng giờ tỉ mẩn chẻ nan, đan lát, nhuộm màu... Thu nhập thấp lại không đều khiến lớp trẻ không mặn mà nối nghiệp, chọn "vào Nam ra Bắc" làm công nhân hoặc theo đuổi nghề khác. Mặc dù vậy, ngọn lửa đam mê với nghề truyền thống vẫn chưa bao giờ tắt trong lòng những nghệ nhân Bình Xá. Họ vẫn miệt mài làm quạt, không chỉ để kiếm sống mà còn để giữ gìn và phát huy nét đẹp văn hóa của quê hương. Bà Nguyễn Thị Tâm ở thôn Bình Xá bày tỏ: “Nghề làm quạt đã gắn bó với gia đình suốt nhiều đời nên tôi hy vọng có thể truyền dạy lại cho các thế hệ con cháu, mong chúng tiếp tục gìn giữ nét đẹp của cha ông”.
Những chiếc quạt lá đề ngày nay có nhiều mẫu mã và hình thức phong phú, bắt mắt, đáp ứng được nhu cầu đa dạng của các thị trường khác nhau. Tuy nhiên, những khó khăn của làng nghề vẫn hiện hữu trước mắt, nhất là làm sao để quảng bá, mở rộng kênh phân phối sản phẩm.
