Thúc đẩy phát triển thương mại điện tử xanh, bền vững

Rà soát trách nhiệm của chủ quản nền tảng thương mại điện tử

Tại Tổ thảo luận, ĐBQH Thái Thị An Chung (Nghệ An) cho rằng, khoản 4, Điều 15 dự thảo quy định trách nhiệm của chủ quản nền tảng thương mại điện tử trung gian là “phải kiểm duyệt tự động nội dung thông tin về hàng hóa, dịch vụ do người bán khởi tạo trước khi cho phép hiển thị trên nền tảng”, có thể gây khó khăn cho doanh nghiệp quy mô nhỏ do yêu cầu kiểm duyệt tự động làm tăng chi phí tuân thủ vì phải đầu tư thêm máy móc, công nghệ. Do đó, cơ quan soạn thảo nên cân nhắc bỏ cụm từ “tự động” để doanh nghiệp được linh hoạt, chủ động lựa chọn công cụ và biện pháp kiểm duyệt, miễn là đảm bảo nội dung hiển thị tuân thủ pháp luật.

ĐBQH Thái Thị An Chung (Nghệ An) phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

Khoản 6, điểm k của Điều 15 cũng quy định chủ quản nền tảng thương mại điện tử trung gian phải “liên đới chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong trường hợp không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ các quy định tại Điều này trực tiếp dẫn đến thiệt hại cho người mua”. Bên cạnh đó, tại các Điều 28 và 29 còn quy định trách nhiệm liên đới của pháp nhân được ủy quyền tại Việt Nam đối với các nền tảng thương mại điện tử kinh doanh trực tiếp, nền tảng thương mại điện tử trung gian, nền tảng mạng xã hội có hoạt động thương mại điện tử và nền tảng tích hợp đa dịch vụ mà chủ quản nền tảng không có hiện diện tại Việt Nam.

Về nội dung này, đại biểu đề nghị, cơ quan chủ trì soạn thảo rà soát, chỉnh lý các quy định, bảo đảm căn cứ phát sinh trách nhiệm liên đới thống nhất với Bộ luật Dân sự và giữa các điều khoản của dự thảo Luật. Theo khoản 1 Điều 351 Bộ luật Dân sự, “vi phạm nghĩa vụ là việc bên có nghĩa vụ không thực hiện nghĩa vụ đúng thời hạn, thực hiện không đầy đủ nghĩa vụ hoặc thực hiện không đúng nội dung của nghĩa vụ”. Đây là căn cứ phát sinh trách nhiệm bồi thường, bao gồm cả trách nhiệm liên đới. Do đó, để thống nhất và bao quát các hình thức trách nhiệm liên đới trong bồi thường thiệt hại, cần quy định rõ việc áp dụng theo Bộ luật Dân sự và thống nhất với Điều 34 Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Đối với Điều 17, khoản 9 quy định trách nhiệm của nền tảng tích hợp đa dịch vụ là nền tảng số quy mô lớn, dự thảo nêu: “không yêu cầu nền tảng được tích hợp phải sử dụng dịch vụ do nền tảng tích hợp đa dịch vụ cung cấp hoặc chỉ định như điều kiện bắt buộc để được tích hợp, trừ trường hợp có thỏa thuận hợp tác rõ ràng, minh bạch; không ngăn cản nền tảng được tích hợp thực hiện hoạt động kinh doanh hoặc ký kết hợp đồng sử dụng dịch vụ với nền tảng khác bên ngoài nền tảng tích hợp đa dịch vụ”.

Đại biểu đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo giải trình sự cần thiết của các quy định nêu trên, làm rõ mối quan hệ của nội dung này với Luật Cạnh tranh; đồng thời, chỉnh lý hoặc lược bỏ những quy định có thể trùng lặp với các điều khoản của Luật Cạnh tranh liên quan đến hành vi lạm dụng vị trí độc quyền, vị trí thống lĩnh thị trường và thỏa thuận hạn chế cạnh tranh, vì Luật Cạnh tranh đã quy định cụ thể.

Cụ thể hóa chính sách phát triển thương mại điện tử xanh

Đại biểu Thái Thị An Chung nhấn mạnh, theo báo cáo của Bộ Công thương, quy mô thị trường thương mại điện tử Việt Nam năm 2024 đạt khoảng 25 tỷ USD (tăng 20% so với năm 2023, đóng góp gần 10% tổng doanh thu hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng cả nước). Tuy nhiên, do đặc thù hoạt động, thương mại điện tử càng mở rộng quy mô thì càng tạo ra lượng lớn bao bì và phát thải do vận chuyển. Báo cáo hiện chưa có số liệu thống kê cụ thể về rác thải và phát thải do thương mại điện tử tại Việt Nam, nhưng thực tế cho thấy lượng bao bì từ các đơn hàng trực tuyến nhiều gấp 3 - 4 lần so với mua sắm truyền thống.

Đoàn ĐBQH tỉnh Nghệ An tham dự phiên thảo luận tổ. Ảnh: HP

Đại biểu đánh giá cao việc Ban soạn thảo đã quy định các nội dung về phát triển thương mại điện tử xanh và bền vững tại khoản 5 Điều 35 và Điều 37; trong đó, nêu định hướng phát triển thương mại điện tử phù hợp chiến lược tăng trưởng xanh quốc gia, khuyến khích doanh nghiệp giảm thiểu rác thải, khuyến khích các nền tảng áp dụng nhãn “xanh”, “bền vững” và có cơ chế hỗ trợ tài chính cho các giải pháp thân thiện môi trường. Tuy nhiên, để các quy định này đi vào cuộc sống và tạo chuyển biến thực chất, cần tiếp tục hoàn thiện một số nội dung.

Đại biểu nhận định, các quy định hiện nay còn mang tính định hướng, chủ yếu dừng ở mức khuyến khích, trong khi chi phí đầu tư ban đầu cho các giải pháp xanh như bao bì tự hủy, năng lượng tái tạo thường cao. Chính sách “khuyến khích” đơn thuần sẽ chưa đủ tạo động lực để doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa, chủ động chuyển đổi. Bên cạnh đó, quy định về “nhãn xanh” còn chung chung, thiếu cơ sở pháp lý rõ ràng, chưa xác định tiêu chí, cơ quan thẩm định và cơ chế giám sát cụ thể, dễ dẫn đến tình trạng doanh nghiệp tự gắn nhãn mà không bảo đảm tiêu chuẩn môi trường, gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng.

Đại biểu cũng cho rằng dự thảo chưa đề cập rõ nét đến mô hình kinh tế tuần hoàn, đặc biệt là hệ thống logistics ngược – một yếu tố quan trọng để thu hồi, phân loại, tái chế và tái sử dụng bao bì, sản phẩm sau sử dụng. Phát triển bền vững không chỉ dừng ở việc sử dụng vật liệu xanh mà còn phải giải quyết khâu thu hồi, tái chế, tạo vòng tuần hoàn trong sản xuất và tiêu dùng.

Từ thực tiễn trên, đại biểu đề nghị Ban soạn thảo nghiên cứu, bổ sung, chỉnh lý Điều 37 theo các hướng: bổ sung quy định giao Chính phủ hoặc Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường xây dựng, ban hành Bộ tiêu chí quốc gia về “doanh nghiệp thương mại điện tử xanh”, “sản phẩm xanh”, “dịch vụ logistics xanh”, quy định rõ quy trình, thẩm quyền công nhận và giám sát việc sử dụng các nhãn này trên nền tảng thương mại điện tử, nhằm chuẩn hóa tiêu chuẩn, tránh tình trạng “rửa xanh” và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Cùng với đó, cần cụ thể hóa các cơ chế hỗ trợ thành chính sách ưu đãi thực chất, như ưu đãi thuế, tín dụng xanh, hỗ trợ kỹ thuật và xúc tiến thương mại cho doanh nghiệp đáp ứng bộ tiêu chí quốc gia. Khi lợi ích kinh tế gắn liền với việc đạt chuẩn xanh, doanh nghiệp sẽ có động lực mạnh mẽ hơn để đầu tư vào chuyển đổi.

Toàn cảnh phiên thảo luận. Ảnh: HP

Ngoài ra, đại biểu đề nghị, bổ sung quy định khuyến khích và có chính sách hỗ trợ các nền tảng thương mại điện tử, người bán và doanh nghiệp logistics thiết kế, vận hành hệ thống logistics ngược nhằm thu hồi, phân loại, tái sử dụng và tái chế bao bì, sản phẩm sau sử dụng trong các giao dịch thương mại điện tử. Đây là nội dung quan trọng để thúc đẩy kinh tế tuần hoàn, giảm phát thải và rác thải nhựa, phù hợp với các cam kết quốc gia về tăng trưởng xanh và phát thải ròng bằng “0”.

Đại biểu Thái Thị An Chung khẳng định, phát triển thương mại điện tử xanh không chỉ là trách nhiệm bảo vệ môi trường mà còn là yêu cầu cấp thiết nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp và nền kinh tế trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng, khi các thị trường lớn ngày càng siết chặt tiêu chuẩn về môi trường. "Việc hoàn thiện các quy định tại Điều 37 sẽ tạo nền tảng pháp lý quan trọng để thương mại điện tử Việt Nam phát triển nhanh nhưng phải thực sự bền vững", đại biểu nhấn mạnh.

Diệp Anh