Thuế chứng khoán: Lãi mới đóng

Nếu là một nhà đầu tư chứng khoán, mọi người đã quen với việc mỗi khi bán cổ phiếu sẽ phải chịu một khoản thuế ở mức 0,1% trên tổng giá trị giao dịch. Tức là, nếu bán một lô cổ phiếu và thu về 100 triệu đồng, mức thuế phải nộp là 100 nghìn đồng, bất kể giao dịch đó là lãi hay lỗ. Cách tính thuế này có phần tương tự như cơ chế thuế khoán đối với các hộ kinh doanh.

Mức thuế này tuy không lớn nhưng có không ít nhà đầu tư phàn nàn, việc họ đầu tư thua lỗ, phải bán cắt lỗ mà vẫn phải đóng thuế là không công bằng. Dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân mới đây đang đề xuất một sự thay đổi để sửa chữa quy định có phần thiếu công bằng đó.

Theo đề xuất mới, Nhà nước sẽ chỉ đánh thuế đối với những nhà đầu tư chứng khoán có lãi. Cụ thể, mức thuế suất dự kiến là 20% và sẽ được đánh trên phần lợi nhuận ròng mà nhà đầu tư thu về trong một năm. Mức thuế suất này tương đương với thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp.

Với thuế giao dịch chứng khoán, mọi chuyện đơn giản hơn rất nhiều bởi tất cả các giao dịch chứng khoán đều được thực hiện trên một nền tảng số hoàn toàn, nên việc xác định doanh thu (giá bán), chi phí (giá mua và các loại phí giao dịch) để tính ra lợi nhuận thực tế rất đơn giản và minh bạch đối với cơ quan quản lý.

Một số nhà đầu tư cho rằng, mức thuế 20% là quá cao với lý do doanh nghiệp kinh doanh đã phải đóng thuế thu nhập doanh nghiệp, nhà đầu tư bỏ tiền vào doanh nghiệp, có lãi, lại bị đánh thuế một lần nữa là "thuế chồng thuế", không công bằng.

Lợi nhuận của doanh nghiệp đến từ hoạt động sản xuất kinh doanh, lợi nhuận mà nhà đầu tư có được là đến từ sự chênh lệch giá trên thị trường vốn. Hai thị trường này có sự độc lập tương đối với nhau. Do đó, không thể nói đây là câu chuyện đánh thuế trùng lặp.

Mặt khác, có nhiều dữ liệu thống kê cho thấy, khoảng 95% nhà đầu tư cá nhân tại Việt Nam đang thua lỗ trên thị trường và chỉ có khoảng 5% là có lãi. Nếu thống kê chính xác, rõ ràng, dự thảo Luật thuế mới sẽ có lợi cho đại đa số nhà đầu tư trên thị trường bởi vì khi họ không có lãi, họ sẽ không phải đóng thuế. Ngoài ra, mức thuế này được tính trên tổng lợi nhuận ròng theo năm, những giao dịch thua lỗ của bạn sẽ được bù trừ vào những giao dịch có lãi, giúp làm giảm số thuế cuối cùng phải đóng.

Việc đánh thuế trên lợi nhuận thực tế của nhà đầu tư là một phương án khả thi, công bằng và hợp lý hơn so với cách làm hiện tại. Về mức thuế suất bao nhiêu là phù hợp là điều cần được nghiên cứu kỹ lưỡng hơn để thị trường chứng khoán Việt Nam vẫn giữ được sức hấp dẫn của mình, nhất là khi chúng ta đang đặt mục tiêu nâng hạng, thu hút dòng vốn ngoại, thuế suất đánh trên lợi nhuận đầu tư chứng khoán càng được xem xét thận trọng.

Mức thuế mới này sẽ có ảnh hưởng lớn nhất đối với những người lao động được mua cổ phiếu ưu đãi (ESOP) với giá thấp và sau này chốt lời với một mức giá cao trên thị trường. Thông thường, giá bán cổ phiếu ESOP chỉ bằng 1/3 hay 1/5, thậm chí thấp hơn nữa so với mức giá thực tế của cổ phiếu trên thị trường. Lợi nhuận của họ từ các giao dịch này là rất lớn, việc áp mức thuế 20% sẽ là một khoản chi phí đáng kể. Dự thảo này cũng sẽ khiến các doanh nghiệp phải "chùn tay" hơn khi đưa ra các chính sách phát hành cổ phiếu ESOP, vốn là một vấn đề lâu nay vẫn gây ra nhiều tranh cãi trong cộng đồng cổ đông.

Minh Thư