Thuế tiêu thụ đặc biệt: hài hòa lợi ích Nhà nước và doanh nghiệp

Đây là quan điểm chung được các chuyên gia, nhà quản lý đưa ra tại hội thảo “Dự thảo Luật thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) và ngành đồ uống”, sáng 8/8, do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức.

Quang cảnh hội thảo.

Cân nhắc lộ trình và mức tăng phù hợp

Dự thảo sửa đổi Luật thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) đang được Bộ Tài Chính chủ trì soạn thảo và lấy ý kiến rộng rãi với nhiều thay đổi quan trọng. Theo dự thảo, ngành đồ uống là đối tượng chịu tác động trực tiếp của đề xuất điều chỉnh của luật lần này. Cụ thể, dự thảo đề xuất tăng thuế suất theo lộ trình tăng liên tục hàng năm đến năm 2030 đối với mặt hàng rượu, bia và bổ sung mặt hàng nước giải khát theo Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) có hàm lượng đường trên 5g/100ml vào đối tượng chịu thuế TTĐB.

Phát biểu khai mạc hội thảo, Phó Tổng thư ký, kiêm Trưởng Ban Pháp chế VCCI Đậu Tuấn Anh cho biết, đa phần doanh nghiệp đều đồng tình với nghĩa vụ phải nộp thuế, nhưng việc đánh thuế như thế nào lại phải phải gắn với tình hình sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp. Vì vậy, cơ quan soạn thảo và Quốc hội cần cân nhắc, nhìn trong bối cảnh thực tế của ngành hàng đồ uống hiện đang rất khó khăn. Việc đánh thuế cần lộ trình phù hợp.

Chủ tịch Hiệp hội Bia-Rượu- Nước giải khát Việt Nam (VBA) Nguyễn Văn Việt cho biết, các DN ngành đồ uống hiện đang gặp rất nhiều khó khăn.

Đồng quan điểm, TS. Cấn Văn Lực - Chuyên gia Kinh tế trưởng kiêm Giám đốc Viện Đào tạo và Nghiên cứu BIDV cho rằng, nền kinh tế Việt Nam bị tác động khá mạnh từ suy thoái kinh tế thế giới. Trong bối cảnh này, cộng đồng doanh nghiệp gặp rất nhiều khó khăn liên quan đến vấn đề môi trường pháp lý, nghĩa vụ tài chính và chi phí đầu, đơn hàng và nguồn nhân lực.

Việc điều chỉnh tăng thuế suất các mặt hàng rượu bia trong thời gian tới là cần thiết và phù hợp chủ trương của Đảng và Nhà nước, Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam (VTCA) Nguyễn Thị Cúc cho rằng cần hướng đến chính sách thuế TTĐB hài hòa các mục tiêu và phù hợp bối cảnh cụ thể.

Các đại biểu tham luận tại hội thảo.

Bà Cúc phân tích, việc tăng thuế TTĐB cao, liên tục có thể không mang lại hiệu quả cao như mục tiêu của sắc thuế này đề ra. Việc tăng thuế có thể làm tăng giá bán, hạn chế sản xuất rượu bia, tuy nhiên chưa hẳn đã đạt được mục tiêu giảm tiêu dùng mặt hàng rượu bia do thực tế việc tăng thuế cao có thể dẫn đến hàng nhập lậu tăng, người tiêu dùng có thu nhập phân khúc cao chuyển sang uống rượu, bia nhập lậu. Người tiêu dùng ở nông thôn, có thu nhập thấp có nhiều khả năng chuyển cơ chế tự cung, tự cấp và bán lấy lãi bằng cách dân tự nấu rượu, tự pha chế, không nộp thuế TTĐB, không đảm bảo chất lượng sản phẩm, gây ảnh hưởng đến sức khỏe Nhân dân.

Theo đó, mục tiêu hạn chế tiêu dùng, đảo bảo sức khỏe cộng đồng khó thực hiện. Cân nhắc nghiên cứu kỹ thêm tác động tăng thuế nhanh, cao theo dự Luật đến thị trường, hoạt động sản xuất kinh doanh, người tiêu dùng, sức khỏe cộng đồng. Xem xét phương án giãn thời gian tăng thuế suất có lộ trình để các doanh nghiệp có điều kiện xây dựng phương án, chuyển đổi sản xuất kinh doanh, không bị xáo trộn quá lớn.

Hài hòa lợi ích các bên

Theo PGS. TS Ngô Trí Long, nguyên tắc của việc đánh thuế là cần đảm bảo cân bằng, hài hòa lợi ích giữa Nhà nước và người nộp thuế. Theo ông Long, nguyên tắc quan trọng này đảm bảo nguồn thu cho ngân sách Nhà nước nhưng không được để cho người nộp thuế lâm vào tình trạng khốn cùng. Thực hiện nguyên tắc này, Nhà nước sẽ không tạo ra những cú sốc tăng thuế cho doanh nghiệp, xã hội, cho người lao động.

Nếu tổng số thuế phải trả quá lớn, đời sống người dân lao động không được đảm bảo; nền kinh tế sẽ bị trì trệ một cách gián tiếp; nguy cơ trốn thuế rất tiềm tàng… Với tỷ lệ tăng quá cao và tiến độ tăng thuế liên tục hàng năm trong các phương án do Bộ Tài chính đề xuất hiện nay chắc chắn sẽ dẫn đến sự sụt giảm về sản lượng nặng nề, hậu quả là Chính phủ sẽ thất thu thuế.

Do đó cần xem xét cân nhắc kỹ việc tăng thuế trong bối cảnh kinh tế hiện tại của Việt Nam tránh gây “sốc” cho doanh nghiệp, mà vẫn đảm bảo nguồn thu ngân sách Nhà nước.

Chia sẻ kinh nghiệm áp thuế của quốc tế, bà Bùi Thị Việt Lâm - Đại diện Quốc gia, Hội đồng kinh doanh Hoa Kỳ - Việt Nam cho biết, đồ uống có cồn trên thế giới được đánh thuế theo các phương pháp khác nhau, khi so sách thuế TTĐB ở các quốc gia trên thế giới có thể thấy việc so sánh mức thuế cao thấp giữa các quốc gia là rất khó, tỉ trọng trên giá bán lẻ lại còn khó hơn. Vì thuế TTĐB đối với đồ uống có cồn rất khác nhau ở các quốc gia, tùy thuộc rất nhiều yếu tố kinh tế, văn hóa xã hội, thu nhập người dân, các chính sách quản lý, độ tuổi cho phép uống rượu bia, thuế nhập khẩu, các sản phẩm phi chính thức…

Do đó, tùy thuộc vào điều kiện, hoàn cảnh mà các quốc gia lựa chọn phù hợp: dễ áp dụng, hiệu quả, đạt được mục tiêu. Một trong những yêu tố cần lưu ý khi tăng thuế là tình trạng rượu bia bất hợp pháp trên thế giới, khu vực và các nước gần với Việt Nam, đã gây thất thu thu ngân sách, rủi ro sức khỏe cho người tiêu dùng, ảnh hưởng tới hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp hợp pháp.

Thực tế cho thấy, tăng thuế sẽ làm tăng thêm khoảng cách lợi ích giữa sản phẩm chính thức và bất hợp pháp, từ đó tạo động lực buôn lậu phát triển, chính vì vậy. “Cần cân nhắc kỹ lưỡng việc tăng thuế cao gây sốc thị trường, ảnh hưởng nghiêm trọng tới các doanh nghiệp, kinh tế, xã hội và có nguy cơ gia tăng sản phẩm bất hợp pháp” – bà Bùi Thị Việt Lâm khuyến nghị.

Phương Nga