Thụy Điển định hình thị trường xanh từ xu hướng sống lành và bền vững

Từ ý thức tiêu dùng xanh đến chuỗi giá trị tuần hoàn

Tại Thụy Điển, quốc gia được xem là hình mẫu về ý thức môi trường ở châu Âu, “ăn lành để sống xanh” không chỉ là xu hướng, mà đã trở thành triết lý sống của nhiều người dân. Họ quan niệm rằng, một bữa ăn ngon phải là bữa ăn hài hòa với thiên nhiên. Chính điều đó đã thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ của thị trường thực phẩm siêu bổ dưỡng (superfoods) - những sản phẩm vừa tốt cho sức khỏe, vừa giảm dấu chân carbon lên môi trường.

Bà Nguyễn Thị Hoàng Thúy, Vụ trưởng, Trưởng Cơ quan Thương vụ Việt Nam tại Thụy Điển, kiêm nhiệm thị trường Bắc Âu nhấn mạnh: “Thụy Điển là một trong những quốc gia đi đầu trong tiêu dùng có trách nhiệm. Người dân không chỉ quan tâm thực phẩm có ngon hay không, mà quan tâm nhiều hơn đến việc sản phẩm ấy được làm ra như thế nào, ảnh hưởng gì đến môi trường sống.”

Những sản phẩm vừa tốt cho sức khỏe, vừa giảm dấu chân carbon lên môi trường đang phát triển mạnh tại Thụy Điển. Ảnh minh họa

Những loại thực phẩm tự nhiên giàu giá trị sinh học như quinoa, hạt chia, maca, acai hay amaranth... từ lâu đã trở nên quen thuộc trong bếp ăn Bắc Âu. Không chỉ dừng lại ở dạng nguyên liệu, chúng được chế biến thành bột protein, thanh năng lượng, thực phẩm thay thế thịt, phục vụ cho nhiều chế độ dinh dưỡng khác nhau như thuần chay, không gluten hay ketogenic. Thị trường superfoods Thụy Điển hiện đạt giá trị hàng trăm triệu USD và tiếp tục tăng trưởng đều đặn qua từng năm.

Bà Thúy cho biết thêm: “Khoảng 5% dân số Thụy Điển theo chế độ ăn chay, nhưng điều đáng nói hơn là ở thế hệ trẻ, những người đang thay đổi tư duy tiêu dùng bằng cách lựa chọn thực phẩm có truy xuất nguồn gốc, ít rác thải và thân thiện môi trường.”

Điều đặc biệt của thị trường Thụy Điển nằm ở chỗ người tiêu dùng không chỉ mua sản phẩm, mà mua cả trách nhiệm môi trường đi kèm. Khoảng 20% người dân cho biết tiêu chí “địa phương - thân thiện môi trường” là ưu tiên hàng đầu khi chọn thực phẩm. Do đó, các doanh nghiệp phải thay đổi toàn bộ chuỗi cung ứng, từ nguyên liệu, sản xuất, đến bao bì và phân phối để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng.

Theo bà Nguyễn Thị Hoàng Thúy, doanh nghiệp nào không chứng minh được nguồn gốc, không thể hiện được cam kết xanh trong sản xuất, gần như sẽ không có chỗ đứng tại thị trường này. Bao bì tái chế, chứng nhận hữu cơ, công bằng thương mại hay ghi nhãn carbon thấp đang trở thành ‘giấy thông hành’ để hàng hóa bước vào hệ thống phân phối Bắc Âu.

Cùng với đó, thương mại điện tử đang là kênh phân phối chiến lược của nhóm sản phẩm bổ dưỡng, khô, dễ bảo quản. Doanh thu từ thực phẩm tươi trực tuyến tại Thụy Điển đạt hơn 623 triệu USD năm 2023, dự kiến vượt 870 triệu USD vào năm 2028. Người tiêu dùng có thói quen mua sắm online kể cả sau đại dịch, giúp các doanh nghiệp nhỏ vẫn có thể vươn tới khách hàng trên toàn quốc.

Song song, các hội chợ và triển lãm thực phẩm xanh như Nordic Organic Food Fair trở thành điểm hẹn quan trọng giữa nhà sản xuất và nhà nhập khẩu. Tại đây, những thương hiệu theo đuổi mô hình bền vững không chỉ giới thiệu sản phẩm mà còn chia sẻ triết lý “kinh doanh gắn liền với môi trường”. Nhiều thương hiệu khởi nghiệp đã phát triển từ chính những hội chợ như vậy, rồi vươn tầm khu vực.

Từ bàn ăn xanh đến nền kinh tế xanh

Theo bà Thúy, Việt Nam đang sở hữu kho tàng nguyên liệu tự nhiên vô cùng phong phú, nhiều sản phẩm hoàn toàn có thể trở thành superfoods nếu được đầu tư đúng hướng, từ hạt điều, hạt sen, gạo lứt, đậu đen đến tảo spirulina hay trà thảo mộc. Tuy nhiên, để cạnh tranh tại Bắc Âu, doanh nghiệp Việt phải chuyển mạnh từ xuất khẩu thô sang chế biến sâu, đạt chứng nhận hữu cơ, truy xuất nguồn gốc và kể được câu chuyện thương hiệu gắn với con người, vùng đất và trách nhiệm môi trường.

Thụy Điển ưa chuộng thiết kế bao bì tối giản, thông tin minh bạch. Bà Thúy phân tích: “Người tiêu dùng Thụy Điển thích sự trung thực. Họ không cần quảng cáo hoa mỹ, mà muốn biết sản phẩm đó có thật sự an toàn, có bảo vệ môi trường và người lao động hay không.” Vì thế, việc đầu tư vào bao bì sinh thái, tem điện tử truy xuất nguồn gốc và chiến lược marketing xanh là yếu tố quyết định cho sự thành công của doanh nghiệp Việt.

Một lộ trình khả thi được bà Thúy gợi mở là doanh nghiệp Việt có thể tiếp cận gián tiếp qua Đức hoặc Hà Lan, hai trung tâm nhập khẩu và phân phối lớn của khu vực Bắc Âu, trước khi tiến sâu vào thị trường Thụy Điển. Đồng thời, việc tham gia các hội chợ thực phẩm hữu cơ và siêu bổ dưỡng tại châu Âu không chỉ giúp quảng bá sản phẩm mà còn tạo cơ hội thiết lập mạng lưới đối tác lâu dài.

Từ câu chuyện tiêu dùng của người Thụy Điển, có thể thấy rằng một nền kinh tế xanh bắt đầu từ những lựa chọn rất nhỏ, từ bữa ăn, giọt nước, chiếc túi, đến bao bì thực phẩm. Khi mỗi người tiêu dùng trở thành một “tác nhân xanh”, họ góp phần hình thành nên thị trường bền vững và hệ sinh thái sản xuất có trách nhiệm.

Thiên Kim