Tiết kiệm, chống lãng phí từ thực tiễn đầu tư công ở Huế

Thi công cầu vượt cửa biển Thuận An

Phân bổ vốn sát nhu cầu

Dù 10 tháng đầu năm 2025, thành phố nằm trong nhóm các địa phương có tỷ lệ giải ngân cao của cả nước (60,4% kế hoạch Thủ tướng giao), nhưng Huế vẫn đối diện với không ít điểm nghẽn, lãng phí tiềm ẩn và đòi hỏi sự hoàn thiện mạnh mẽ hơn về cơ chế, trách nhiệm và kỷ luật tài chính.

Năm 2025, Huế được giao hơn 5.005 tỷ đồng kế hoạch vốn đầu tư công và đã phân bổ hơn 4.821 tỷ đồng. Phần còn lại chủ yếu là các nguồn vốn chưa đủ điều kiện hoặc không thể triển khai vì thiếu cơ sở pháp lý, quy trình kỹ thuật hay dự án chưa phê duyệt.

Điển hình như hơn 30,7 tỷ đồng vốn Chương trình mục tiêu quốc gia phải đề xuất trả lại do dự án phát triển dược liệu không thể triển khai vì thiếu quy trình kỹ thuật; hay 153,2 tỷ đồng vốn xây dựng trường học vùng biên chưa phân bổ được vì dự án chưa phê duyệt. Những trường hợp này cho thấy yêu cầu lớn của Luật Tiết kiệm, chống lãng phí sửa đổi phải siết chặt kỷ luật trong chuẩn bị đầu tư, đảm bảo dự án “chín” trước khi xin vốn, tránh tình trạng vốn nằm chờ hồ sơ.

Nằm trong nhóm có tỷ lệ giải ngân cao hơn bình quân chung, song sự chênh lệch giữa các chủ đầu tư lại rất rõ nét. Theo báo cáo, có 6 chủ đầu tư giải ngân dưới 30% và khả năng cao không thể hoàn thành kế hoạch; trong đó có Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế (24,3%), Ban quản lý dự án (QLDA) khu vực 3 (23,9%), Ban QLDA khu vực 1 (22,6%)…

Nhiều dự án chậm kéo dài nhiều năm, như đường Chợ Mai - Tân Mỹ chỉ giải ngân 3,3% kế hoạch năm 2025 và thuộc diện Thủ tướng đôn đốc; các dự án xử lý nước thải tại cơ sở y tế chỉ đạt 0,9 - 2,7%; dự án bảo tồn hệ thống Kinh thành Huế (giai đoạn 2) hiện chưa giải ngân. Những tồn tại này phản ánh yêu cầu cần được nhấn mạnh trong luật: Ràng buộc trách nhiệm người đứng đầu, gắn tiến độ, giải ngân, chất lượng với đánh giá cán bộ; đồng thời công khai, minh bạch kết quả thực hiện của từng chủ đầu tư.

Nơi nào quyết liệt, nơi đó hiệu quả

Trái lại, các dự án trọng điểm có tác động lan tỏa, khi được chỉ đạo quyết liệt và đạt kết quả tích cực. Tuyến đường bộ ven biển và cầu qua cửa Thuận An đã hợp long từ 30/4/2025, chuẩn bị thông xe kỹ thuật. Cầu Nguyễn Hoàng vượt sông Hương đã thông xe từ tháng 3/2025. Các dự án ODA cải thiện môi trường nước và phát triển đô thị xanh được gia hạn và bổ sung vốn kịp thời, tạo điều kiện đẩy nhanh tiến độ.

Ông La Phúc Thành, Giám đốc Sở Tài chính cho rằng, những trường hợp này chứng minh rõ, chỉ khi sự chỉ đạo xuyên suốt, giải phóng mặt bằng chủ động và phối hợp tốt giữa các đơn vị được bảo đảm thì tiến độ mới đảm bảo.

Năm 2025, Huế và cả nước vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, nên hàng loạt dự án từ cấp huyện cũ được chuyển giao về cấp thành phố quản lý. Quá trình này diễn ra tương đối thông suốt, không phát sinh vướng mắc vượt thẩm quyền. Việc thống nhất đầu mối chủ đầu tư giúp giảm phân tán nguồn lực, hạn chế chậm trễ do nhiều tầng nấc - một yếu tố quan trọng để phòng chống lãng phí về thời gian và chi phí xã hội.

Từ những điểm sáng và hạn chế nêu trên, có thể rút ra một số kiến nghị nhằm hoàn thiện luật và cơ chế: Siết chặt giai đoạn chuẩn bị đầu tư, chỉ đưa vào kế hoạch vốn các dự án “sẵn sàng triển khai”, có thiết kế - giải phóng mặt bằng - hồ sơ pháp lý đầy đủ. Ràng buộc trách nhiệm cá nhân, không dừng ở trách nhiệm tập thể; người đứng đầu phải chịu trách nhiệm khi giải ngân thấp, dự án chậm kéo dài, gây đội vốn hoặc trả lại vốn.

Thực hiện điều chuyển vốn nhanh và linh hoạt. Chuyển vốn từ dự án chậm sang dự án có khả năng giải ngân cao trước các mốc quan trọng hàng năm; luật cần quy định rõ cơ chế điều chuyển theo thời gian thực, giảm thủ tục trung gian. Minh bạch giải ngân theo thời gian thực, công khai tỷ lệ giải ngân theo từng tháng, từng chủ đầu tư nhằm tăng giám sát và giảm nguy cơ lãng phí. Tăng chế tài đối với lãng phí vô hình, như chậm lập hồ sơ, chậm giải phóng mặt bằng, kéo dài thủ tục... và cần lượng hóa các dạng lãng phí này để xử lý hiệu quả hơn.

Thực tiễn đầu tư công ở Huế khẳng định rằng, tiết kiệm, chống lãng phí không chỉ là bài toán con số mà còn là vấn đề của kỷ luật, trách nhiệm và chất lượng quản trị. Khi nhiều công trình lớn có thể về đích sớm, điều đó cho thấy hiệu quả đến từ sự quyết liệt, minh bạch và trách nhiệm được thực thi đầy đủ.

Những bài học từ Huế, cả thành công và hạn chế, là cơ sở quan trọng để Quốc hội tiếp tục hoàn thiện Luật Tiết kiệm, chống lãng phí, hướng tới một nền tài chính công hiệu quả, bền vững và phục vụ người dân.

Bài, ảnh: ĐỨC QUANG