Tìm giải pháp chiến lược cho phát triển kinh tế xanh

Giải bài toán công nghệ, chính sách trong chuyển đổi năng lượng

Tại Hội thảo quốc tế "Phát triển nhiên liệu sinh học trong thời kỳ mới - Những nhiệm vụ trọng tâm để kiến tạo tương lai nhiên liệu bền vững cho Việt Nam", do Bộ Công Thương tổ chức ngày 27/8, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh, chuyển đổi năng lượng theo hướng xanh, sạch là xu thế tất yếu trên phạm vi toàn cầu. Trong xu thế đó, nhiên liệu sinh học được coi là giải pháp chiến lược vừa giúp giảm phát thải khí nhà kính, vừa gia tăng giá trị cho nông nghiệp, thúc đẩy ngành công nghiệp năng lượng xanh và mở ra cơ hội phát triển mới cho các nền kinh tế, đặc biệt với những quốc gia có lợi thế về nguồn nguyên liệu như Việt Nam.

Cũng theo ông Diên, đến nay, xăng sinh học E10 đã bắt đầu được cung cấp thí điểm tại một số thành phố lớn như Hà Nội, TPHCM, Hải Phòng, bước đầu ghi nhận sự quan tâm tích cực từ người tiêu dùng. Các doanh nghiệp đầu mối như Petrolimex, PVOIL, Sài Gòn Petro … đã sẵn sàng về hạ tầng phối trộn và phân phối, bảo đảm cung ứng xăng E10 đồng bộ từ ngày 1/1/2026 trên phạm vi cả nước.

Tuy nhiên, để hiện thực hóa mục tiêu phát triển nhiên liệu sinh học thay thế hoàn toàn cho xăng khoáng, cần vượt qua những thách thức lớn về công nghệ, chính sách và thị trường; đồng thời, năng lực sản xuất nhiên liệu sinh học trong nước còn hạn chế (hiện mới đáp ứng được khoảng 40% nhu cầu, phần còn lại phải nhập khẩu từ Mỹ, Brazil và các đối tác quốc tế). Điều này đặt ra yêu cầu cấp bách về mở rộng vùng nguyên liệu, nâng công suất sản xuất ethanol, đồng thời xây dựng cơ chế, chính sách đủ mạnh, khả thi để khuyến khích sản xuất, nhập khẩu và dự trữ chiến lược nhiên liệu sinh học.

Còn nhiều rào cản với xăng sinh học ở Việt Nam

Chia sẻ tại hội thảo, TS. Đào Duy Anh, Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công (Bộ Công Thương) nêu rõ, theo kế hoạch, từ 1/1/2026, xăng sinh học E10 sẽ được đưa vào sử dụng bắt buộc trên phạm vi toàn quốc, thay thế cơ bản xăng khoáng thông thường cho toàn bộ xe động cơ xăng. Đến 1/1/2031, tỷ lệ phối trộn sẽ được nâng lên E15 hoặc tỷ lệ khác tùy theo điều kiện thực tế.

Theo TS. Đào Duy Anh, để kế hoạch triển khai xăng sinh học tại Việt Nam thành công, cần sự phối hợp hiệu quả, thực chất của các Bộ, ngành, địa phương, cộng đồng doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu. Cùng đó, cần tăng cường hợp tác quốc tế để tiếp thu kinh nghiệm trong triển khai, ứng dụng khoa học, công nghệ tiên tiến cho chuỗi nhiên liệu sinh học, đẩy mạnh công tác truyền thông để nhận sự ủng hộ của người tiêu dùng.

Thể hiện quyết tâm sẵn sàng bán xăng sinh học trên toàn hệ thống, ông Nguyễn Quang Dũng, Phó Tổng Giám đốc Petrolimex, cho biết doanh nghiệp đã quy hoạch 7 cơ sở phối trộn xăng sinh học quy mô lớn trên cả nước. Nguồn xăng nền để phối trộn E10 được dự kiến lấy từ nội địa (Nhà máy Nghi Sơn, Bình Sơn) và nhập khẩu từ khu vực Đông Nam Á, Hàn Quốc, Trung Quốc…, đưa về các kho xăng dầu tuyến 1 như B12, KV II, Nghệ An. Ngoài ra, Petrolimex cũng tính toán tạo nguồn E10 từ Nhà máy lọc dầu Bình Sơn, vận chuyển bằng cả đường bộ và đường thủy để đáp ứng nhu cầu phân phối.

Ông Gabriel Ho, Trung tâm nhiên liệu xanh toàn cầu phát biểu tại Hội thảo. Ảnh: Cấn Dũng

Thách thức nguồn nguyên liệu ethanol

Ông Gabriel Ho, đại diện Trung tâm Nhiên liệu xanh toàn cầu cho rằng, nguồn cung và cơ sở hạ tầng hiện nay hoàn toàn sẵn sàng để triển khai rộng rãi xăng E10, minh chứng là tại châu Âu loại xăng này đã được sử dụng thành công mà không gặp trở ngại nào.

Thống kê cho thấy, nguồn cung ethanol toàn cầu khá dồi dào, đạt 110 tỷ lít vào năm 2023 và dự kiến tăng lên 129 tỷ lít trong năm 2025. Brazil – một trong những quốc gia sản xuất ethanol lớn nhất cũng đang mở rộng sản lượng hằng ngày. Nhờ đó, nguồn cung E10 trên thế giới hiện được đánh giá là đủ mạnh để hỗ trợ thị trường châu Á. Tại Việt Nam, cùng với động lực từ chính sách nhà nước và sự tham gia của khu vực tư nhân, việc phát triển và sử dụng xăng E10 được kỳ vọng sẽ có những bước tiến rõ rệt trong thời gian tới.

Theo ông Gabriel Ho, các giống sắn của Việt Nam chứa hơn 30% tinh bột – lý tưởng cho sản xuất ethanol và có khả năng phát triển tốt trên đất cằn, không cạnh tranh trực tiếp với cây lương thực chủ lực, tạo cơ hội cho canh tác quy mô lớn và nguồn cung bền vững. Hiện, Việt Nam là quốc gia xuất khẩu sắn lớn thứ hai thế giới với hơn một triệu nông dân tham gia, đây được xem là thế mạnh nguồn nguyên liệu dồi dào để sản xuất ethanol.

Theo tính toán, để vận hành hết công suất, các nhà máy ethanol cần tới khoảng 1/3 tổng sản lượng sắn của Việt Nam. Ethanol sản xuất từ sắn ở quy mô lớn đòi hỏi một chuỗi cung ứng mạnh mẽ, bao gồm hệ thống thu gom, sấy và lưu trữ nguyên liệu nhằm quản lý đặc thù mùa vụ. Trong khi đó, hạn chế về logistics và cơ sở hạ tầng có thể dẫn đến thiếu hụt nguyên liệu và gián đoạn sản xuất.

Trong khi đó, các đại biểu đến từ Hoa Kỳ và Brazil nhấn mạnh vai trò của ngô như nguồn nguyên liệu chủ lực trong sản xuất ethanol. Hoa Kỳ hiện là quốc gia dẫn đầu thế giới ethanol sinh học nhờ lợi thế cạnh tranh về quy mô trồng ngô cùng hệ thống hạ tầng sản xuất đã phát triển qua nhiều thập kỷ. Đại diện Hoa Kỳ dự báo, ngô vẫn sẽ giữ vai trò trung tâm trong sản xuất ethanol, song trong tương lai, nguồn cung có thể được đa dạng hóa nhờ các tiến bộ khoa học và đổi mới công nghệ trong khai thác cellulose.

Phát biểu bế mạc, Thứ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Sinh Nhật Tân khẳng định, việc chuyển sang sử dụng xăng E10 từ ngày 1/1/2026 sẽ là một bước quan trọng trong lộ trình phát triển nhiên liệu sinh học của Việt Nam. Thành công của lộ trình này đòi hỏi sự đồng hành của Nhà nước, doanh nghiệp, các nhà khoa học và toàn xã hội, đồng thời kêu gọi sự ủng hộ tích cực của người dân để chung tay thực hiện mục tiêu năng lượng bền vững, hướng tới một tương lai xanh cho đất nước.

Lưu Trinh