Trình Quốc hội chủ trương đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc – Nam

Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải Nguyễn Văn Thắng báo cáo tờ trình. (Ảnh: Quốc hội)

Tuyến ĐSTĐC trên trục Bắc - Nam đặc biệt quan trọng về kinh tế, chính trị, xã hội, quốc phòng, an ninh và hội nhập quốc tế

Báo cáo tờ trình của Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải Nguyễn Văn Thắng cho biết, về cơ sở chính trị, thời gian qua, Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị đã có nhiều ý kiến kết luận về chủ trương đầu tư dự án ĐSTĐC trên trục Bắc – Nam. Trong đó, tại Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng lần thứ 10, khóa XIII đã thống nhất chủ trương đầu tư toàn tuyến, tốc độ 350km/h và giao các cơ quan liên quan hoàn thiện hồ sơ để trình Quốc hội khóa XV tại Kỳ họp thứ 8 xem xét, quyết định thông qua chủ trương và một số cơ chế, chính sách đặc thù để huy động nguồn lực, thủ tục đầu tư dự án.

Về cơ sở pháp lý, báo cáo nghiên cứu tiền khả thi (NCTKT) dự án được lập dựa trên Hiến pháp, các quy định pháp luật và các quy hoạch liên quan đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt…Căn cứ cơ sở chính trị, cơ sở thực tiễn, cơ sở khoa học, bối cảnh trong nước và quốc tế, báo cáo NCTKT dự án đã phân tích, làm rõ sự cần thiết đầu tư.

Về mục tiêu đầu tư, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng nêu rõ, việc xây dựng tuyến ĐSTĐC nhằm đáp ứng nhu cầu vận tải, góp phần tái cơ cấu thị phần vận tải trên hành lang Bắc - Nam một cách tối ưu, bền vững, tạo tiền đề, động lực cho phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh.

Về phạm vi đầu tư, tuyến ĐSTĐC bắt đầu tại Thành phố Hà Nội (ga Ngọc Hồi) và kết thúc tại Thành phố Hồ Chí Minh (ga Thủ Thiêm), đi qua địa phận 20 tỉnh, thành phố. Chiều dài tuyến khoảng 1.541km.

Về quy mô đầu tư, dự án xây dựng mới tuyến đường sắt đôi, khổ 1.435mm, điện khí hóa; tốc độ thiết kế 350 km/h; tải trọng 22,5 tấn/trục; vận chuyển hành khách, đáp ứng yêu cầu lưỡng dụng phục vụ quốc phòng, an ninh, có thể vận tải hàng hóa khi cần thiết.

Sơ bộ nhu cầu sử dụng đất của dự án khoảng 10.827ha. Hình thức đầu tư công. Sơ bộ tổng mức đầu tư khoảng 1.713.548 tỷ đồng (tương đương 67,34 tỷ USD). Nguồn vốn từ ngân sách Trung ương bố trí theo các kỳ trung hạn, vốn góp của các địa phương, vốn huy động có chi phí thấp và ít ràng buộc, vốn tăng thu, tiết kiệm chi... Về tiến độ thực hiện, lập báo cáo NCKT trong năm 2025 - 2026; khởi công cuối năm 2027; phấn đấu cơ bản hoàn thành toàn tuyến trong năm 2035.

Đánh giá hiệu quả kinh tế - xã hội của dự án, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, tuyến ĐSTĐC trên trục Bắc - Nam là công trình có tính biểu tượng, ý nghĩa chiến lược, đặc biệt quan trọng về kinh tế, chính trị, xã hội, quốc phòng, an ninh và hội nhập quốc tế.

Việc đầu tư tuyến ĐSTĐC trên trục Bắc - Nam sẽ mang lại những lợi ích lớn cho nền kinh tế như tạo tiền đề, động lực phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia; đáp ứng nhu cầu vận tải, tái cơ cấu vận tải theo hướng phát huy tối đa lợi thế của từng phương thức; mở ra không gian phát triển kinh tế mới, nguồn lực mới thông qua khai thác hiệu quả quỹ đất; phát triển công nghiệp xây dựng, công nghiệp vật liệu xây dựng; phát triển du lịch, dịch vụ, đô thị.

Dự án đồng thời giảm ô nhiễm môi trường; giảm tai nạn giao thông; tạo ra hàng triệu việc làm. Trong thời gian xây dựng, ước tính góp phần tăng GDP bình quân của cả nước khoảng 0,97 điểm %/năm.

Về hiệu quả tài chính, tính toán sơ bộ cho thấy trong 4 năm đầu khai thác, Nhà nước cần hỗ trợ một phần chi phí bảo trì kết cấu hạ tầng bằng nguồn vốn sự nghiệp kinh tế, tương tự như hệ thống đường sắt quốc gia hiện nay. Số năm hoàn vốn khoảng 33,61 năm.

Báo cáo cũng đề cập đến hiệu quả bảo đảm quốc phòng, an ninh; Đánh giá tác động môi trường; kiến nghị chuyển đổi mục đích sử dụng rừng; Phương án đào tạo, phát triển nguồn nhân lực…

Để thực hiện thành công và sớm hoàn thành toàn bộ dự án như tiến độ dự kiến, dự án đề xuất 19 chính sách đặc biệt thuộc thẩm quyền của Quốc hội và 05 chính sách đặc biệt thuộc thẩm quyền của Chính phủ.

Dự án phù hợp các tiêu chí dự án quan trọng quốc gia

Báo cáo thẩm tra chủ trương đầu tư dự án ĐSTĐC trên trục Bắc - Nam, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế (UBKT) Vũ Hồng Thanh cho rằng, dự án phù hợp các tiêu chí dự án quan trọng quốc gia, thuộc thẩm quyền của Quốc hội quyết định chủ trương đầu tư.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh trình bày báo cáo thẩm tra.

Dự án cơ bản đáp ứng yêu cầu về hồ sơ theo quy định của Luật Đầu tư công. Tuy nhiên, UBKT đề nghị Chính phủ bổ sung hồ sơ đề xuất chuyển mục đích sử dụng rừng sang mục đích khác.

UBKT thống nhất sự cần thiết đầu tư dự án với những cơ sở chính trị, cơ sở pháp lý và những lý do đã được nêu tại tờ trình. Với nhận định dự án cơ bản phù hợp với Quy hoạch mạng lưới đường sắt thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050, UBKT cơ bản thống nhất với đề xuất của Chính phủ về phạm vi, quy mô đầu tư và phương án thiết kế sơ bộ của dự án.

UBKT đề nghị trong bước NCTKT, Chính phủ chỉ đạo các cơ quan liên quan rà soát kỹ lưỡng, lựa chọn phương án tối ưu kết nối tuyến ĐSTĐC với mạng lưới đường sắt quốc gia, đường sắt đô thị, hệ thống giao thông khác và với mạng lưới đường sắt trong khu vực và quốc tế.

Về hiệu quả kinh tế - xã hội, tài chính của dự án, UBKT đề nghị làm rõ các cơ sở tính toán về dự báo nhu cầu vận tải của dự án. Chủ nhiệm Vũ Hồng Thanh cho biết, thực tế thời gian qua việc dự báo nhu cầu vận tải của nhiều dự án giao thông BOT có sự chênh lệch lớn so với thực tế, dẫn đến thiếu hiệu quả về phương án tài chính phải điều chỉnh hợp đồng dự án. Báo cáo của Hội đồng thẩm định Nhà nước cho rằng, doanh thu và tăng trưởng doanh thu đang dự báo cao, tiềm ẩn nhiều rủi ro. Vì vậy, UBKT đề nghị rà soát kỹ lưỡng để đánh giá đúng thực tế hiệu quả tài chính của dự án và khả năng ngân sách Nhà nước phải bù lỗ trong tương lai cho hoạt động kinh doanh vận tải trên tuyến ĐSTĐC.

Chính phủ trình Quốc hội tờ trình về chủ trương đầu tư dự án ĐSTĐC trên trục Bắc – Nam.

Về nguồn vốn cho dự án, UBKT cho rằng sơ bộ tổng mức đầu tư dự án khoảng 1.713.548 tỷ đồng (khoảng 67,34 tỷ USD). So với tổng mức vốn đầu tư trung hạn nguồn ngân sách Trung ương, sơ bộ tổng mức đầu tư dự án vượt quá, bằng 114% tổng vốn đầu tư công trung hạn ngân sách Trung ương giai đoạn 2021 - 2025 và tương đương 59,7% tổng mức vốn đầu tư công trung hạn nguồn ngân sách Nhà nước giai đoạn 2021 - 2025. Vì vậy, cần nghiên cứu, xem xét thận trọng về hạn mức 20% tổng số vốn kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn trước, về khả năng đáp ứng của nguồn lực ngân sách Nhà nước, an toàn nợ công…

Nhận định dự án có vai trò quan trọng, mang tính chiến lược dài hạn, tác động sâu, rộng tới mọi mặt của nền kinh tế - xã hội nước ta; có quy mô rất lớn, yêu cầu về công nghệ kỹ thuật phức tạp, lần đầu tiên được triển khai thực hiện ở Việt Nam, do đó UBKT cho rằng để bảo đảm tính khả thi, hiệu quả cho dự án thì việc cho phép áp dụng một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt là rất cần thiết.

Đối với đề xuất 19 nhóm cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt khác quy định pháp luật hiện hành, do đó UBKT đề nghị Chính phủ bổ sung đánh giá tác động đầy đủ, kỹ lưỡng hơn, để có giải pháp phù hợp nhằm hạn chế, khắc phục các tác động tiêu cực; Báo cáo, xin ý kiến cơ quan có thẩm quyền về nội dung của các cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt…

Sáng cùng ngày, Quốc hội thảo luận ở tổ một số nội dung quan trọng, trong đó bao gồm chủ trương đầu tư dự án ĐSTĐC trên trục Bắc – Nam.

Quý Anh – Linh Anh