Trung tâm tài chính quốc tế và những rủi ro cần kiểm soát

Chiều 12/6, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự thảo Nghị quyết về xây dựng Trung tâm Tài chính quốc tế tại Việt Nam. Các đại biểu Quốc hội khẳng định, đây là bước đi chiến lược giúp Việt Nam huy động nguồn vốn lớn từ quốc tế, song cũng có những băn khoăn trước một số chính sách tại dự thảo.

Theo đại biểu Thạch Phước Bình - ĐBQH tỉnh Trà Vinh, mục tiêu phát triển Trung tâm tài chính quốc tế được quy định trong dự thảo Nghị quyết chưa có tiêu chí cụ thể để đo lường và đánh giá hiệu quả.

Bên cạnh đó, đại biểu đề nghị dự thảo Nghị quyết cần xác định rõ ai là cơ quan chủ trì giám sát Trung tâm tài chính quốc tế. Đồng thời, các rủi ro phải có tiêu chí để phân loại và cần cơ chế phối hợp giữa các cơ quan liên quan...

"Tôi kiến nghị quy định rõ tiêu chí đo lường và đánh giá hiệu quả. Ví dụ, phải đạt 10 tỷ USD giá trị giao dịch sau 5 năm, thu hút tối thiểu 200 chuyên gia tài chính quốc tế đến làm việc tại trung tâm,” đại biểu Thạch Phước Bình nói.

Theo đại biểu Hà Sỹ Đồng - Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Trị,dự thảo về Trung tâm tài chính quốc tế là một đề án chiến lược, thể hiện tư duy cải cách thể chế mạnh mẽ, đột phá.

Để Nghị quyết khả thi, thực sự tạo động lực thu hút dòng vốn quốc tế, nhân tài và công nghệ tài chính toàn cầu vào Việt Nam, đại biểu đề nghị làm rõ mối quan hệ giữa các cơ quan Trung ương (Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước...) và Cơ quan điều hành Trung tâm để tránh chồng lấn thẩm quyền, phân tán trách nhiệm. Đồng thời, tăng quyền tự chủ cho Cơ quan điều hành trung tâm.

Về chính sách tài khóa và ưu đãi đầu tư, đại biểu Hà Sỹ Đồng tán thành các ưu đãi vượt trội về thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế thu nhập cá nhân, thuế xuất nhập khẩu, phí và lệ phí như dự thảo. Tuy nhiên, đại biểu đề nghị bổ sung quy định về cơ chế giám sát, đánh giá hiệu quả chính sách ưu đãi sau 5 năm thực hiện. Các ưu đãi nên có tính cạnh tranh quốc tế nhưng có điều kiện đi kèm như cam kết về tỷ lệ vốn đầu tư, số lượng việc làm, hàm lượng công nghệ, tránh tạo ưu đãi đại trà.

“Nghị quyết về Trung tâm tài chính quốc tế không chỉ là một dự án đầu tư mà là một cuộc cách mạng thể chế quy mô, phức tạp, nhiều thách thức. Tôi đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ và cơ quan soạn thảo tiếp tục hoàn thiện Dự thảo, bảo đảm chặt chẽ về pháp lý, vững chắc về tài chính, đồng thời đủ linh hoạt để cạnh tranh trong môi trường quốc tế,” đại biểu đề nghị.

Đại biểu Hà Sỹ Đồng - Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Trị. Ảnh: Media Quốc hội.

Giải trình ý kiến của đại biểu, Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, trước khi trình Quốc hội, Ban soạn thảo tham khảo ý kiến các chuyên gia, các nhà đầu tư trong và ngoài nước. Theo đánh giá của nhiều nhà đầu tư, nhiều cơ chế cơ chế ưu đãi của dự thảo Nghị quyết xây dựng Trung tâm Tài chính quốc tế tại Việt Nam thậm chí vượt trội so với các Trung tâm Tài chính quốc tế khác trên thế giới.

Làm rõ các rủi ro và giải pháp đối phó khi vận hành trung tâm tài chính, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng nhấn mạnh, trung tâm tài chính quốc tế của mọi quốc gia đều phải đối mặt với các thách thức. Điển hình như chính sách ngoại khối gia tăng áp lực lên nghĩa vụ nợ ngoại tệ và chỉ tiêu nợ nước ngoài của Việt Nam; đồng thời có thể xuất hiện tình trạng rút vốn nóng, thao túng tỷ giá.

Để kiểm soát rủi ro, khi xây dựng Nghị định về ngoại hối của Trung tâm tài chính quốc tế, cần có các quy định để giám sát, theo dõi dòng vốn từ trung tâm tài chính vào phần còn lại của Việ Nam và từ phần còn lại của Việt Nam vào trung tâm tài chính quốc tế thông qua cơ chế khai báo, thông tin, thực thi chế độ báo cáo nghiêm ngặt, kiểm soát việc chuyển vốn thực hiện qua tài khoản chuyên dùng, hạn chế cho vay ngắn hạn, khuyến khích việc cho vay trung và dài hạn.

Bên cạnh đó, việc thành lập các sàn giao dịch, nền tảng giao dịch hoạt động trong phạm vi trung tâm tài chính quốc tế, đặc biệt ở một số lĩnh vực như: sản phẩm văn hóa nghệ thuật, tín chỉ carbon, kim loại quý... cũng tiềm ẩn một số rủi ro bị lợi dụng để hợp thức hóa dòng tiền bất hợp pháp thông qua mua bán các sản phẩm. Bên cạnh đó là rủi ro bị đầu cơ, thổi giá, bong bóng tài sản.

Do đó, giải pháp kiểm soát là xây dựng khung pháp lý đồng bộ, thiết chế giám sát chặt chẽ, minh bạch, có hệ thống theo chuẩn mực quốc tế để kiểm soát các giao dịch trên sàn.

Về mô hình tổ chức và giám sát, Dự thảo Nghị quyết quy định ba cơ quan thuộc Trung tâm Tài chính Quốc tế: cơ quan điều hành quản lý trực tiếp; cơ quan giám sát thực hiện thanh tra, kiểm tra, phòng ngừa và xử lý vi phạm; cơ quan giải quyết tranh chấp gồm Tòa án chuyên biệt và Trung tâm Trọng tài Quốc tế. Bộ trưởng nhấn mạnh rằng, giám sát trung tâm tài chính là nhiệm vụ phức tạp, nhạy cảm, ảnh hưởng đến ổn định kinh tế vĩ mô, an toàn và an ninh tài chính quốc gia.

Trong giai đoạn đầu, cơ quan giám sát sẽ giám sát một số hoạt động, trong khi các Bộ, ngành liên quan thực hiện giám sát theo chức năng. Chính phủ sẽ ban hành quy định chi tiết để tránh chồng chéo, giảm thủ tục hành chính.

Về lâu dài, năng lực giám sát cần được nâng cao theo hướng độc lập, chuyên nghiệp, ứng dụng công nghệ, theo mô hình giám sát toàn diện của quốc tế. Việt Nam sẽ thành lập Ban Chỉ đạo do Thủ tướng đứng đầu để đảm bảo hiệu quả.

Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng. Ảnh: Media Quốc hội.

Trung tâm Tài chính Quốc tế tại 2 thành phố

Việc thành lập Trung tâm Tài chính Quốc tế tại TP HCM và Đà Nẵng nhằm đảm bảo phát triển hài hòa, tránh cạnh tranh lẫn nhau. Một số đại biểu đề nghị cân nhắc triển khai tại một hay hai địa điểm. Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, theo kết luận của Bộ Chính trị, Việt Nam sẽ thành lập hai trung tâm: Trung tâm Tài chính Quốc tế tại TP HCM và Trung tâm Tài chính Khu vực tại Đà Nẵng. Tuy nhiên, qua nghiên cứu và học hỏi kinh nghiệm quốc tế, Chính phủ nhận thấy việc phân định này có thể khó thành công do ranh giới không rõ ràng, dẫn đến nguy cơ cạnh tranh giữa hai trung tâm.

Do đó, Chính phủ đề xuất với Bộ Chính trị thành lập một Trung tâm Tài chính Quốc tế duy nhất, đặt tại hai địa điểm, tận dụng thế mạnh riêng của mỗi thành phố. Bộ Chính trị đã đồng ý với đề xuất này.

Dẫn chứng kinh nghiệm quốc tế, Bộ trưởng Thắng cho biết, Trung Quốc có hai trung tâm tại Thượng Hải (tập trung thị trường vốn, ngân hàng quốc tế, sàn giao dịch hàng hóa) và Thâm Quyến (đổi mới sáng tạo, fintech, tài chính số); Ả Rập Xê Út có Dubai (thị trường vốn, tài chính, thương mại) và Abu Dhabi (quản lý tài sản, tài chính bền vững); Hoa Kỳ có New York và Chicago cũng với sự phân định rõ ràng. Những ví dụ này cho thấy mô hình một trung tâm tại hai địa điểm là khả thi.

Tại Việt Nam, TP HCM sẽ phát triển theo mô hình trung tâm tài chính truyền thống, tập trung vào thị trường vốn, ngân hàng, sản phẩm tiền tệ, sandbox fintech, sàn giao dịch chuyên biệt, thị trường hàng hóa và logistics cảng biển.

Đà Nẵng sẽ hướng tới tài chính xanh, tài chính thương mại cho doanh nghiệp vừa và nhỏ, thương mại xuyên biên giới, tài sản số, tiền số, quỹ đầu tư, và các startup tài chính phục vụ tiêu dùng, du lịch, thương mại.

Kiều Chinh