Từ câu hát Nàng ới đến chiếc khăn hẹn ước của đồng bào Tày, Nùng
Trong kho tàng văn hóa dân gian các dân tộc thiểu số Việt Nam, dân ca giao duyên chiếm một vị trí đặc biệt quan trọng. Với người Tày, Nùng ở tỉnh Cao Bằng, những làn điệu lượn Nàng ới không chỉ là khúc hát trao duyên mà còn là nhịp cầu gắn kết cộng đồng, nuôi dưỡng tâm hồn bao thế hệ.
Làn điệu Nàng ới vang lên bên bến suối, nét đẹp trong sinh hoạt dân gian của đồng bào Tày, Nùng.
Hát Nàng ới là một hình thức hát lượn giao duyên giữa nam và nữ, thường được tổ chức vào những dịp lễ hội, cưới hỏi, sinh nhật, chúc thọ, hoặc đơn giản là trong những phiên chợ vùng cao.
Từ chập tối đến mờ sáng, đôi bên cất lên lời ca đối đáp chan chứa tình cảm, có khi kéo dài sang đêm thứ hai, thứ ba. Những buổi lượn ấy không chỉ giúp trai gái làm quen mà còn là nơi gieo mầm cho những mối tình bền lâu.
Giai điệu Nàng ới được thể hiện bằng lối hát đối, có câu mở đầu “Nàng à ới...” hay “Làng à ới...” và phần kết ngân nga “Nàng à ne...”, tạo nên âm hưởng mượt mà, sâu lắng. Cấu trúc lời ca hai câu bảy từ, gieo vần chặt chẽ, giàu chất thơ và hình ảnh ví von sâu sắc. Nội dung bài lượn trải dài từ lời chào, làm quen, ca ngợi quê hương, con người, đến giãi bày tình cảm và lời tiễn biệt bịn rịn.
Đi liền với lời ca là tục trao khăn, một nét văn hóa độc đáo. Khi mối giao duyên trở nên sâu sắc, các chàng trai sẽ tặng bánh, khăn, còn các cô gái thường khâu tặng người thương những đôi giày vải, chiếc túi thêu tay có ghi ngày gặp gỡ như một vật kỷ niệm tình yêu. Chiếc khăn khi ấy không chỉ là món quà, mà còn là lời ước hẹn thầm kín, gửi gắm tình cảm trong sáng của đôi lứa.
Ngày nay, trong dòng chảy văn hóa hiện đại, những làn điệu lượn Nàng ới và phong tục trao khăn đang dần mai một. Việc sưu tầm, bảo tồn và truyền dạy loại hình dân ca đặc sắc này cần được coi trọng hơn nữa. Đây không chỉ là gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc Tày, Nùng, mà còn là cách nuôi dưỡng tâm hồn con người qua những giá trị truyền thống tốt đẹp, nhân văn.
