Uống nhiều trà đậm đặc: coi chừng lợi thành hại!

Tác dụng của trà

Lá trà có thể được ôxy hóa (ủ để lên men), làm nóng lên, phơi, hay thêm vào cỏ, hoa, gia vị, hay trái cây khác trước khi ngâm vào nước. Có ba loại trà chính: trà xanh, trà đen, trà ô long; tất cả đều có nguồn gốc từ lá trà (Camellia sinensis), chỉ khác nhau về mức độ oxi hóa và cách chế biến.

Trà xanh có tác dụng chống oxi hóa cao nhất, thành phần có nhiều chất catechin hơn so với trà đen hay trà ô long, ngoài ra một số chất khoáng và vitamin có trong trà xanh giúp làm tăng cường thêm nữa khả năng chống oxi hóa. Vitamine C, vitamine B2, Manganese có trong trà xanh hỗ trợ ngăn ngừa ung thư, ngăn chặn quá trình lão hóa, điều hòa hệ miễn dịch, làm tăng sức kháng bệnh cho cơ thể. Theanin là một amino axít được tìm thấy trong trà xanh có tác dụng kích thích sự thư giãn, làm tăng khả năng tập trung và sáng tạo.

Một số nhà khoa học đưa ra cảnh báo nếu sử dụng quá nhiều trà với nồng độ đậm đặc có thể có những tác động không tốt. Ảnh: TL

Nước trà (nước chè) là loại nước uống rất phổ biến trên thế giới. Trà là một nguồn caffein, theophylline và chất chống oxy hóa (antioxidant) tự nhiên, trong đó quan trọng nhất là catechin với chủ yếu là epigallocatechin-3-gallate. Trong thành phần của trà gần như không có mỡ, carbohydrate, hay protein, do đó hầu như không cung cấp năng lượng và các chất dinh dưỡng. Trong 100g lá trà có chứa 4g caffeine, trong khi 100g hạt càphê Arabica chỉ có 1,4g caffeine, như vậy trà là một loại thức uống cung cấp rất nhiều caffeine.

Caffeine là một chất kích thích thần kinh trung ương, do làm tăng tổng hợp và phóng thích các chất trung gian dẫn truyền thần kinh như catecholamine, dopamine, noradrenaline, adrenaline, serotonin, acetylcholine... do đó làm tăng nhanh nhạy, tăng khả năng tập trung, giảm mệt mỏi.

Những người nhạy cảm hoặc dùng liều cao có thể bị run cơ, run tay, khó ngủ, nhức đầu, lo lắng, bứt rứt. Trên tim mạch, caffeine có thể làm tăng sức co cơ tim, tăng hay giảm nhịp tim, làm dãn cơ trơn mạch ngoại biên nhưng làm co động mạch não. Caffeine có thể gây dãn các cơ trơn ở tiểu phế quản và phế nang nên làm tăng tưới máu và tăng trao đổi khí tại phổi, do đó giảm lượng CO2 ứ đọng.

Trên cơ trơn hệ tiêu hóa, lúc đầu tác dụng của caffeine là tăng co thắt nhưng sau đó là dãn, giảm nhu động ở liều cao. Gastric và pepsin của dạ dày bị tăng tiết dưới tác dụng của caffeine. Chất chống oxi hóa trong trà giúp cơ thể ngăn ngừa được tác động có hại của quá trình lão hóa, viêm nhiễm, ảnh hưởng của ô nhiễm môi trường, do đó có thể ngăn ngừa những bệnh ung thư, tim mạch, thoái hóa ở thần kinh, khớp, da...

Uống nhiều trà, lợi thành hại

Hiệu quả của trà lên sức khỏe đã được báo cáo sau nhiều nghiên cứu trên thú vật và trên người, với tác dụng giúp cơ thể giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh ung thư, tim mạch, cao huyết áp. Ngoài ra một số nghiên cứu cho thấy uống trà có thể phòng ngừa đục thủy tinh thể, viêm khớp, chống tia cực tím, giảm nhiễm virus, vi khuẩn, bảo vệ răng miệng, bảo vệ hệ thần kinh, chống xơ vữa và làm tan mỡ cơ thể.

Tuy nhiên, một số nhà khoa học cũng đưa ra cảnh báo nếu sử dụng quá nhiều trà với nồng độ đậm đặc có thể có những tác động không tốt do hàm lượng caffeine cao và hàm lượng polyphenol cao và ái lực mạnh có thể gây gắn kết nhiều loại protein, chất xơ...

Một số ý kiến cho rằng caffeine trong trà có thể làm giảm lượng canxi hấp thu tại ruột và giảm tái hấp thu canxi tại ống thận gây ra loãng xương, tannin trong trà làm giảm hấp thu sắt nên dễ gây thiếu máu. Do đó, uống trà càng nhiều có nguy cơ làm cho cơ thể bị thiếu sắt, dẫn đến thiếu máu.

Trà cũng làm giảm hấp thu kẽm nên không có lợi cho trẻ nhỏ, nhất là những trẻ đang bị suy dinh dưỡng do nhu cầu về kẽm rất cao. Như vậy, những người bị thiếu máu đang trong thời gian uống viên sắt bổ sung, người đang bổ sung kẽm, trẻ nhỏ và phụ nữ mang thai đang cần nhu cầu sắt, kẽm cao thì không nên uống trà.

Trà có tác dụng sinh nhiệt nhờ làm tăng cường li giải mỡ của cơ thể, như vậy khi trẻ đang sốt cũng không nên sử dụng nước trà, đồng thời nước trà cũng làm giảm tác dụng của thuốc hạ sốt. Với những người khó ngủ, đặc biệt là trẻ nhỏ với nhu cầu về thời gian ngủ cao, không nên sử dụng trà, nhất là vào buổi tối vì tác dụng gây hưng phấn thần kinh làm khó ngủ hơn.

Do tác dụng tăng tiết dịch dạ dày, không nên sử dụng trà cho trẻ nhỏ do lớp chất nhầy bảo vệ dạ dày còn mỏng manh, dễ bị loét, tương tự với người có tiền căn loét dạ dày tá tràng. Trà cũng là tác nhân gây bón ở trẻ em, phụ nữ mang thai, người già hoặc người có nhu động ruột yếu.

Như vậy, trà có tác dụng tốt nếu dùng với liều lượng vừa phải ở người lớn và một số trẻ lớn. Ở trẻ nhỏ, cần cân nhắc giữa tác dụng có lợi là chống oxi hóa vói một số tác động ngoại ý có hại cho sức khỏe. Trẻ nhỏ có nhu cầu các chất dinh dưỡng cao, rất cần đạm, sắt, kẽm, canxi... nhưng trà lại làm giảm hấp thu các chất này.

Hệ tiêu hóa của trẻ nhỏ cũng chưa hoàn thiện, dễ bị rối loạn tiêu hóa khi uống caffein; trẻ cũng cần giấc ngủ sâu để phát triển nên dùng các chất kích thích thần kinh như trà, caphe là không có lợi.

Chưa kể, trà dùng cho trẻ em hay kèm với sữa và các loại trân châu, siro trái cây chứa nhiều đường, hoặc cho nhiều đường để che lấp vị chát nên dễ gây nhiễm khuẩn nhiễm độc nếu không được chế biến và bảo quản kỹ lưỡng, dễ gây béo phì do đưa vào quá nhiều năng lượng rỗng, không có lợi cho trẻ.

TS-BS. Nguyễn Thị Thu Hậu

(Trưởng khoa dinh dưỡng - tiết chế, bệnh viện Nhi đồng 2, TP.HCM)