ỦY BAN THƯỜNG VỤ QUỐC HỘI CHO Ý KIẾN VỀ THỰC HIỆN CHƯƠNG TRÌNH MỤC TIÊU QUỐC GIA PHÁT TRIỂN KT-XH VÙNG ĐỒNG BÀO DTTS & MN

Thẩm tra Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế, xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 – 2030, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Y Thanh Hà Niê Kđăm cho biết, Thường trực Hội đồng Dân tộc cơ bản thống nhất với báo cáo của Chính phủ. Báo cáo của Chính phủ đã phản ánh những nội dung cơ bản về kết quả đạt được, hạn chế, nguyên nhân trong việc triển khai thực hiện Chương trình. Đồng thời, Chính phủ đã đề ra một số nhiệm vụ trọng tâm, giải pháp chủ yếu thực hiện Chương trình trong thời gian tới.

Thường trực Hội đồng Dân tộc ghi nhận nỗ lực, cố gắng của Ủy ban Dân tộc (được Chính phủ giao chủ trì xây dựng báo cáo) và các Bộ, ngành trong quá trình chuẩn bị báo cáo. Mặc dù thời gian ngắn, trong bối cảnh tình hình đại dịch Covid-19 diễn biến phức tạp, ngày 01/9/2021, Chính phủ đã hoàn thiện báo cáo gửi đến Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội để tiến hành thẩm tra. Ngày 09/9/2021, Chính phủ tiếp tục gửi bổ sung Báo cáo số 325/ BC-CP báo cáo kết quả 01 năm thực hiện Chương trình. Báo cáo đủ điều kiện trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến tại Phiên họp thứ 3.

Toàn cảnh Phiên họp.

Chương trình đầu tư tại vùng dân tộc thiểu số và miền núi có 10 dự án thành phần, nhiều nội dung phải hướng dẫn, do các cơ quan khác nhau chủ trì xây dựng. Chương trình được thực hiện đồng thời với hai chương trình mục tiêu quốc gia nông thôn mới và giảm nghèo bền vững. Đây là những nội dung phức tạp cần sự phối hợp rất chặt chẽ, thường xuyên, liên tục giữa các cơ quan chủ trì xây dựng; cần xây dựng chi tiết, cụ thể, tránh chồng chéo, dễ áp dụng trong điều kiện nhiều nội của các dự án thành phần có quy mô nhỏ, có yêu cầu đặc thù về quy trình, thủ tục đầu tư tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Sau khi thẩm tra Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 – 2030, thay mặt Hội đồng Dân tộc, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Y Thanh Hà Niê Kđăm đề nghị Chính phủ làm rõ có tính thuyết phục hơn đối các nguyên nhân chủ quan trong việc chậm phê duyệt Chương trình cũng như ban hành các văn bản cơ chế chính sách, hướng dẫn thực hiện; làm rõ hơn mức độ đạt được đối với các nhiệm vụ cụ thể trong quý IV; định hướng rõ hơn các nhiệm vụ, giải pháp trong năm 2022. Xây dựng phương án, lộ trình, nhiệm và giải pháp đầu tư thực hiện Chương trình trong cả giai đoạn 2021-2025 để đạt được mục tiêu đề ra; khẩn trương hoàn thiện báo cáo khả thi và Ban hành Quyết định đầu tư Chương trình ngay trong năm 2021. Tập trung chỉ đạo, hoàn thiện sớm các văn bản chỉ đạo, điều hành, hướng dẫn thực hiện Chương trình đảm bảo chất lượng, đúng tiến độ hoàn thành trong năm 2021, để kịp đưa Chương trình vào triển khai thực hiện bắt đầu tư năm 2022.

Ngoài ra, Chính phủ sớm thành lập Ban chỉ đạo thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia ở cấp Trung ương cho cả 03 Chương trình mục tiêu quốc gia theo quy định tại Điểm d, Khoản 2, Điều 2, Nghị quyết số 24/2021/QH15 ngày 28/7/2021 của Quốc hội; đồng thời hướng dẫn công tác kiện toàn, thành lập Ban chỉ đạo thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia tại các địa phương thực hiện Chương trình; Có giải pháp chỉ đạo, sớm ban hành các chính sách đặc thù vì đây là cơ sở để triển khai thực hiện Chương trình; tiếp tục chỉ đạo các Bộ, ngành rà soát các văn bản, chính sách pháp luật có liên quan để triển khai thực hiện Chương trình.

Mặt khác, Chính phủ cần tăng cường kỷ cương, xác định trách nhiệm của tập thể, cá nhân trong tổ chức thực hiện Chương trình theo sự phân công của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và theo quy chế làm việc của Ban chỉ đạo Trung ương; Có phương án, kế hoạch hướng dẫn cho các địa phương tiếp cận, triển khai thực hiện Chương trình; tăng cường công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức, trách nhiệm của toàn xã hội, người dân về chủ trương, chính sách, pháp luật của Đảng, Nhà nước, đảm bảo cho người dân thực sự được hưởng các quyền lợi từ Chương trình, tham gia sâu trong quá trình tham vấn, giám sát Chương trình.

Tại Phiên họp, các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội tập trung cho ý kiến về đẩy nhanh tiến độ thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 – 2030; các giải pháp để thực hiện Chương trình đến với người dân được hiệu quả...

Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Thúy Anh đóng góp ý kiến tại Phiên họp.

Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Thúy Anh nêu quan điểm: Nghị quyết số 120/2020/QH14 ngày 19/6/2020 của Quốc hội đã phê duyệt chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030. Đây là chương trình có vai trò rất quan trọng với người dân ở nơi đây nên đề nghị Chính phủ khẩn trương triển khai các nhiệm vụ được giao, rà soát các nội dung trùng lặp so với các Chương trình Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025, Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025 để hạn chế sự chồng chéo, trùng lặp giữa 3 Chương trình. Nếu thấy có nội dung nào tích hợp được thì Chính phủ có thể cho thực hiện nhằm đảm bảo nguồn lực đầu tư. Ngoài ra, Chính phủ cần quan tâm đảm bảo các mục tiêu có thể thực hiện được và tính khả thi đến đâu.

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Thúy Anh, đối với các dự án thành phần trong Chương trình cần đảm bảo hiệu quả, đúng đối tượng được thụ hưởng. Khi đã xác định được những yếu tố trên thì các Bộ ngành cần có giải pháp căn cơ để thực hiện nhằm huy động được nhiều nguồn lực trong nước, nguồn vốn ODA để triển khai Chương trình. Trong quá trình triển khai Chương trình, Chính phủ cũng cần quy định rõ trách nhiệm của các cơ quan chủ trì ra sao để hạn chế những vướng mắc, triển khai các gói hỗ trợ đến người dân chậm.

Đưa ra ý kiến về giải pháp đẩy nhanh tiến độ thực hiện Chương trình, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính-Ngân sách của Quốc hội Nguyễn Phú Cường cho rằng cần có một Ban Chỉ đạo chung cho 3 Chương trình Mục tiêu Quốc gia nhằm triển khai nhanh Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế, xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 – 2030. Khi Bộ Tài chính phân bổ nguồn vốn cho các địa phương cần có báo cáo cụ thể, rõ ràng. Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng cần có một kế hoạch rõ ràng để hỗ trợ người dân vùng dân tộc thiểu số và miền núi trong việc phòng, chống dịch bệnh Covid-19. Các nguồn vốn giải ngân cũng cần có sự cân đối, thực hiện đúng theo Luật Đầu tư công, hạn chế bội chi ngân sách Trung ương.

Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Ngô Sách Thực.

Đề cập đến sự phối hợp giữa các Bộ ngành để thúc đẩy thực hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030 theo Nghị quyết số 88/2019/QH14 của Quốc hội, Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Ngô Sách Thực đề nghị các Bộ ngành có sự phối hợp với Ủy ban Dân tộc trong việc thúc đẩy soạn thảo các văn bản, Thông tư hướng dẫn, các công đoạn thực hiện. Ngoài ra, các cơ quan thực hiện các Chương trình cũng cần nêu rõ nội dung nào chậm, nguyên nhân do đâu?

Khẳng định Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 – 2030 là chương trình quan trọng, có ý nghĩa rất lớn với người dân vùng dân tộc thiểu số và miền núi, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho biết, khi Chương trình đã được Quốc hội thông qua thì việc triển khai là phải thực hiện đúng tiến độ để đáp ứng sự kỳ vọng của người dân.

Theo Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, trong Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 – 2030 có dự án thành phần với những nội dung rất quan trọng như bố trí dân cư, việc làm, thực hiện các chính sách cho dân tộc ít người... Đây là những nội dung cấp thiết cần thực hiện nên cần bố trí nguồn vốn, giao cho địa phương triển khai. Do đó, các Bộ ngành phải sớm kiện toàn Ban chỉ đạo chung để thúc đẩy thực hiện chương trình với nhiệm vụ là đặt mục tiêu cho các đơn vị triển khai các công đoạn một cách nhanh chóng. Cơ quan chủ trì cần hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật, văn bản hướng dẫn để chỉ đạo các địa phương, đơn vị thực hiện và báo cáo lại với Quốc hội.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ phát biểu tại Phiên họp.

Việc Quốc hội giao cho Chính phủ chủ động trong huy động nguồn vốn ODA để thực hiện chương trình thì khi phân bổ cho các địa phương cũng cần rõ ràng, có sự thống nhất với các Chương trình Mục tiêu quốc gia khác và thực hiện theo quy định của Luật Đầu tư công.

Cũng tại Phiên họp, các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã nghe đại diện Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư giải thích rõ hơn nguyên nhân chủ quan và khách quan của việc triển khai Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030.

Tại phiên họp, Đại diện các Bộ đã xác định Chương trình Mục tiêu Quốc gia dân tộc và miền núi giai đoạn 2021-2030 là một quyết sách quan trọng. Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và Ban Chỉ đạo Trung ương có quyết tâm chính trị rất cao trong việc chỉ đạo triển khai thực hiện Chương trình. Tuy nhiên, do đây là lần đầu tiên Ủy ban Dân tộc được giao là cơ quan chủ quản Chương trình Mục tiêu quốc gia lớn, những hạn chế về kinh nghiệm, việc tổ chức thực hiện các nhiệm vụ có sự tham gia của nhiều Bộ, ngành và địa phương còn chưa đồng bộ trong quá trình điều phối, tham mưu, triển khai kế hoạch công tác trong thời gian những tháng đầu năm 2021.

Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn phát biểu kết luận Phiên họp.

Phát biểu kết luận Phiên họp, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn khẳng định: Việc Quốc hội phê duyệt Đề án tổng thể và Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030 là quyết định có ý nghĩa rất quan trọng, nhằm tạo động lực và bước đột phá trong công tác dân tộc và chính sách dân tộc giai đoạn 2021 - 2030. Đồng bào rất mong đợi việc triển khai, thực hiện Chương trình. Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiến hành thẩm tra báo cáo thường kỳ hằng năm là thực hiện theo đúng Nghị quyết của Quốc hội.

Thường vụ Quốc hội ghi nhận, đánh giá cao tinh thần làm việc, sự phối hợp chặt chẽ giữa Hội đồng Dân tộc của Quốc hội và Ủy ban Dân tộc của Chính phủ trong việc xây dựng Báo cáo và thẩm tra báo cáo. Có thể đánh giá, thời gian qua công tác lãnh đạo, chỉ đạo, hướng dẫn, phối hợp đã được thực hiện. Chính phủ, các Bộ ban hành nhiều văn bả; 5 nhiệm vụ Quốc hội giao Chính phủ cơ bản đã và đang thực hiện. Đây là cơ sở quan trọng để thực hiện Chương trình từ Trung ương đến địa phương.

Tuy nhiên, sau 01 năm triển khai thực hiện, có nhiều nguyên nhân khách quan, chủ quan nên Chương trình chưa đạt mục tiêu đề ra. Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn đề nghị Chính phủ tập trung chỉ đạo thực hiện một số giải pháp sau đây:

Thứ nhất, sơ kết, đánh giá 01 năm triển khai thực hiện Chương trình để làm rõ trách nhiệm của 19 Bộ, cơ quan ngang Bộ, các cơ quan liên quan, các tỉnh, thành phố trong việc phối hợp, tổ chức thực hiện một số nhiệm vụ còn chậm. Tập trung tháo gỡ khó khăn về cơ chế, chính sách, công tác lãnh đạo, chỉ đạo phải kịp thời, hiệu quả thiết thực hơn nữa.

Thứ hai, đôn đốc và sớm ban hành Quyết định đầu tư, các văn bản quản lý, điều hành, tổ chức thực hiện Chương trình; sớm kiện toàn Ban chỉ đạo thực hiện Nghị quyết 88 của Quốc hội và Ban Chỉ đạo các Chương trình mục tiêu Quốc gia. Xác định những nhiệm vụ cần tập trung chỉ đạo, cần ưu tiên đầu tư; sớm giải ngân vốn đầu tư đã được phân bổ năm 2021.

Thứ ba, bảo đảm thực hiện đúng nguyên tắc của Chương trình đề ra, phải đầu tư có trọng tâm, trọng điểm, tập trung cho vùng khó khăn, giải quyết các vấn đề bức xúc, cấp bách nhất. Phân cấp mạnh cho địa phương và tăng cường công tác kiểm tra, giám sát việc chấp hành Nghị quyết của Quốc hội, Chính phủ của các cơ quan từ Trung ương đến địa phương.

Thứ tư, rà soát hệ thống các văn bản, chính sách pháp luật có liên quan để điều chỉnh, bổ sung, tạo cơ chế thuận lợi triển khai thực hiện các Chương trình. Cần đối chiếu, bám sát mục tiêu của Nghị quyết 88 đã đề ra đến năm 2025, trên cơ sở đó có kế hoạch từng năm, 3 năm, 5 năm để theo quy định, sau khi sơ kết 5 năm sẽ hoạch định cho giai đoạn tiếp theo.

Thứ năm, phải nhìn nhận chương trình này trong tổng thể các Chương trình Mục tiêu quốc gia với mục tiêu là người dân thực sự được hưởng các quyền lợi từ Chương trình; đồng thời phát huy tiềm năng, lợi thế của vùng và tinh thần tự lực vươn lên của đồng bào các dân tộc để phát triển nhanh, bền vững vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi

Công tác dân tộc và chính sách dân tộc là quá trình thực hiện lâu dài, liên tục, kiên trì nên phải có sự vào cuộc của các cấp, các ngành, của cả hệ thống chính trị. Vì vậy, Chính phủ cần chú trọng hơn nữa công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức, trách nhiệm của toàn xã hội./.

Bích Lan-Minh Thành