Về Hà Trung thăm ngôi chùa cổ Long Cảm

Ngôi chùa chính nằm trong quần thể kiến trúc chùa Long Cảm.

Hơn 30 năm gắn bó tu tập tại chùa Long Cảm, sư cô Thích Đàm Hảo, Phó trụ trì chùa Long Cảm là người hiểu rất rõ về giá trị kiến trúc nghệ thuật và văn hóa lịch sử của ngôi chùa. Chùa Long Cảm được xây dựng từ thời Lý Thái Tổ, sau sự kiện năm Thuận Thiên thứ 11 (1102). Tương truyền, vua Lý Thái Tổ đi đánh Chiêm Thành đã đóng quân trên núi Ốc. Đêm đến, nhà vua nằm mộng thấy vị thần linh ở núi hiện lên và hứa sẽ trợ lực cho nhà vua trong cuộc tiến quân này. Công cuộc chinh phục phương Nam thắng lợi, về tới kinh đô, nhớ lại sự tích ở núi Ốc, để trả ơn vị thần linh giúp sức, nhà vua đã cho xây dựng trên núi Ốc ngôi chùa đặt tên là chùa Long Cảm với ý nghĩa là tạ ơn, trả ơn.

Đến thời nhà Trần, vua Trần Thái Tông (1226-1259), vị vua đầu của nhà Trần đi đánh giặc Chiêm Thành, khi nghỉ lại ở chùa Long Cảm trên núi Ốc cũng mộng thấy những điều mà hơn hai thế kỷ trước vua Lý Thái Tổ từng thấy và cuộc chinh phục phương Nam cũng giành được thắng lợi. Đến thời Nguyễn, trong một dịp đi kinh lý ra Bắc, vua Thiệu Trị đã dừng chân ở chùa Long Cảm, thấy phong cảnh hữu tình, chùa đổ nát, nhà vua đã cho trùng tu lại ngôi chùa, ban tặng một quả chuông đồng và khắc một tấm bia công đức...

Trải qua biến cố lịch sử cũng như sự hủy hoại của mưa nắng, mối mọt, có thời gian chùa Long Cảm bị hư hỏng nặng. Trong những năm qua, đặc biệt từ năm 2003-2005 được sự quan tâm của tỉnh, huyện Hà Trung (cũ) và sự đóng góp của Nhân dân cũng như công đức của các phật tử, chùa Long Cảm đã được tôn tạo và nâng cấp; cổng tam quan được xây dựng lại trên nền cũ, quả chuông đồng được đúc với trọng lượng trên 500kg tạo âm vang ngân nga, sâu lắng và huyền bí trên một vùng đất thiêng.

Chùa Long Cảm có cấu trúc liên hoàn gồm cổng Tam Quan, sân chùa, chùa chính, nhà thờ mẫu, nhà thờ tổ. Kiến trúc của chùa chính gồm 3 gian có diện tích trên 100m2, vì kèo được kết cấu theo kiểu “chồng rường, giá chiêng” với 4 hàng chân cột, 2 cột lớn và 2 cột quân. Trang trí trên các vì kèo là các mảng chạm khắc hình rồng, ngựa... tạo tác từ bên ngoài được gắn vào những bức cốn mê. Ngoài ra, ở chùa chính, nhà mẫu, nhà tổ cũng là nơi có nhiều tác phẩm điêu khắc mang ý nghĩa trang trí, làm tăng thêm sự trang nghiêm và lộng lẫy ở điện thờ. Đó là các bức cửa võng, đại tự, câu đối... được chạm khắc tinh xảo, tiêu biểu cho nghệ thuật chạm khắc đầu thời Nguyễn ở Thanh Hóa.

Vãn cảnh chùa, ấn tượng của rất nhiều du khách khi đến đây là được tìm hiểu về những dấu tích cổ vẫn được gìn giữ gần như nguyên vẹn tại chùa, như các pho tượng cổ, ở hiên chùa chính có cột đá cổ khắc chữ Hán tuổi đời hàng nghìn năm. Đặc biệt là chiêm ngưỡng cặp khánh đá cổ nặng khoảng 300 - 400kg đặt ở sân chùa. Cặp khánh đá này có màu xanh xám, không có nhiều họa tiết cầu kỳ và đặt song song với nhau, treo ngay ngắn trên các trụ đá.

Chị Nguyễn Thị Liên, phường Hạc Thành, cho biết: “Là người con xa quê, mỗi lần về thăm quê hương tôi thường tìm đến chùa Long Cảm để cầu cho gia đình luôn bình an, sức khỏe, may mắn, tài lộc. Ở trong không gian thơ mộng hữu tình, non xanh nước biếc, hít thở bầu không khí trong lành quyện cùng mùi hương trầm tỏa lan khắp không gian, tôi cảm thấy cuộc sống thật thanh thản. Đặc biệt, tự tay gõ vào khánh đá cổ, nghe tiếng kêu trầm bổng ngân dài như tiếng chuông đồng, cảm thấy tâm hồn thư thái, xóa tan đi mọi mệt mỏi áp lực của cuộc sống hiện đại”.

Xung quanh câu chuyện về cặp khánh đá cổ, sư cô Thích Đàm Hảo cho chúng tôi biết thêm: “Trong thời kỳ chiến tranh, nhiều đồ thờ ở chùa bị hư hỏng, người dân tiếc khánh đá quý nên đã đem giấu xuống ao để bảo quản. Sau này, khi ngôi chùa được quan tâm và xếp hạng di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh năm 1991, người dân đã trục vớt lên và đem cung tiến cho nhà chùa. Điều đặc biệt là nhà chùa có hai khánh đá, khánh đá cổ tại chùa chỉ cần vỗ nhẹ cũng nghe được âm thanh trầm bổng, ngân vang như chuông đồng, còn khánh đá được các phật tử cung tiến dù có gõ chỗ nào thì cũng chỉ kêu tiếng lạch cạch mà thôi”.

Nằm trong không gian cảnh quan tươi đẹp, với nét đẹp cổ kính, tôn nghiêm, huyền bí, ngôi chùa cổ Long Cảm từ bao đời nay luôn là điểm đến tham quan vãn cảnh, chiêm bái không chỉ người dân địa phương mà cả du khách gần xa khi về vùng đất Hà Trung.

Bài và ảnh: Trung Hiếu