Vì sao thị trường tín chỉ carbon vẫn còn 'trì trệ'?

Sáng 29/10, tiếp tục kỳ họp thứ 10, Quốc hội thảo luận về Đánh giá kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2025; dự kiến kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2026....

Tham gia thảo luận, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (đoàn Hải Phòng)chủ yếu nêu ra những bất cập đối với thị trường carbon trong suốt thời gian qua.

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Đoàn Hải Phòng)

Theo nữ đại biểu, phát triển thị trường carbon là công cụ tất yếu để đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Chính phủ đã xác định trong báo cáo chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, thúc đẩy chuyển đổi xanh, phát triển kinh tế tuần hoàn, giảm phát thải khí nhà kính. Tuy nhiên, thực tế cho thấy việc xây dựng thị trường carbon trong nước vẫn chậm so với lộ trình đề ra và còn rất nhiều thách thức.

"Hiện chúng ta đang ở giai đoạn chuẩn bị vận hành thử nghiệm sàn giao dịch carbon với hơn 1.900 cơ sở phát thải lớn đã được thống kê. Tuy nhiên, trong số đó chỉ có 20% doanh nghiệp có báo cáo kiểm kê phát thải hoàn chỉnh, và số còn lại thì chưa có năng lực kỹ thuật hoặc chưa thiết lập được hệ thống theo dõi, kiểm đếm và xác nhận lượng phát thải thực tế", đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga nói và nhấn mạnh đây chính là điểm nghẽn lớn nhất khiến thị trường carbon chưa thể vận hành mạnh mẽ và chưa thể trở thành công cụ kinh tế hiệu quả trong giảm phát thải.

Theo đại biểu, một thực tế cần được nhìn nhận là khái niệm thị trường carbon vẫn còn xa lạ với người dân và doanh nghiệp. Nhiều doanh nghiệp vẫn chưa hiểu rõ tín chỉ carbon là gì, mua bán tín chỉ carbon diễn ra thế nào và doanh nghiệp được lợi gì khi giảm phát thải. Không ít người dân coi biến đổi khí hậu là câu chuyện ở đâu đó xa xôi và chưa nhận ra rằng nó có mối liên hệ rất chặt chẽ với những hành vi tiêu dùng hàng ngày của mình. Khi xã hội chưa hiểu, doanh nghiệp chưa quan tâm thì dù có hành lang pháp lý, thị trường cũng chỉ tồn tại hình thức, thiếu thanh khoản và thiếu động lực để phát triển.

Nhận thức rõ phát triển thị trường carbon không chỉ là vấn đề thể chế mà còn là vấn đề nhận thức xã hội, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga kiến nghị Chính phủ chỉ đạo một chương trình truyền thông quốc gia về "hiểu đúng và hành động đúng vì thị trường carbon".

Theo nữ đại biểu, cần kết hợp đưa kiến thức cơ bản về phát thải, tín chỉ carbon, tiêu dùng xanh vào trường học, truyền hình, nền tảng số và các khóa tập huấn doanh nghiệp. Khi người dân hiểu, doanh nghiệp hiểu, chính quyền các cấp hiểu thì thị trường carbon mới thực sự vận hành hiệu quả được.

Để phát triển thực chất thị trường carbon, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga đề nghị tập trung ba nhóm giải pháp chính:

Thứ nhất, hoàn thiện hành lang pháp lý về thị trường carbon. Quy định rõ cơ chế giao dịch, đấu giá, giám sát, xử lý vi phạm. Các nghị định chúng ta đang có hiện nay như Nghị định 06/2022, Nghị định 119/2025 có những nội dung mới chỉ dừng ở mức khung và chưa cụ thể hóa các quy trình kỹ thuật, định mức, định lượng. Cần phải bổ sung thêm các thông tư hướng dẫn và các kế hoạch cụ thể.

Thứ hai, xây dựng hệ thống theo dõi, kiểm đếm, xác nhận lượng phát thải thực tế, minh bạch, độc lập cấp quốc gia, thống nhất giữa các bộ ngành và doanh nghiệp phát thải.

Thứ ba, đẩy mạnh truyền thông đại chúng và giáo dục cộng đồng. Truyền thông là mũi đột phá mềm trong thực hiện mục tiêu giảm phát thải, khơi dậy tinh thần chủ động, sáng tạo từ mỗi người dân và doanh nghiệp.

Thiên Tuấn