Xây dựng chính sách cân bằng trong quản lý thuốc lá để bảo vệ thế hệ trẻ

Nghiên cứu này thực hiện phân tích chuyên sâu về các thách thức và cơ hội, nhằm cung cấp phương hướng xây dựng và thực thi các chính sách quản lý sản phẩm thuốc lá toàn diện và hiệu quả, lấy mục tiêu bảo vệ thế hệ thanh thiếu niên làm trọng tâm.

WHO: Cần xây dựng chính sách cân bằng dựa trên khoa học

Chính sách kiểm soát thuốc lá lấy giới trẻ làm tâm điểm được thiết kế theo hai thái cực: cấm toàn diện và triệt để, hoặc cho phép dưới sự giám sát nghiêm ngặt. Trong khi đó, nhu cầu tìm kiếm các sản phẩm giảm tác hại của người hút thuốc đã hình thành xu hướng tiêu dùng mới với mục tiêu thay thế dần thuốc lá điếu truyền thống: đó là các sản phẩm không khói thuốc, như thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, thuốc lá ngậm…

Thuốc lá truyền thống có mức độ gây hại cao nhất trong các sản phẩm thuốc lá.

Các sản phẩm không khói ra đời kéo theo nhiều cuộc tranh luận đa chiều trên toàn cầu, không chỉ trong giới y học mà cả các nhà quản lý. Một mặt, các sản phẩm này giảm thấp hơn đáng kể hàm lượng các chất gây hại so với khói của thuốc lá điếu, nên có thể là giải pháp thay thế ít tác hại hơn cho người trưởng thành không cai được thuốc lá. Nhưng mặt khác, sự tò mò của giới trẻ đối với các sản phẩm này lại khiến các nhà quản lý lo ngại.

Để giải quyết các thách thức trong việc kiểm soát thuốc lá, ngăn ngừa giới trẻ, báo cáo của WHO/TobReg nhận định, các nhà hoạch định chính sách cần thu thập dữ liệu toàn diện về tác động sức khỏe, xã hội và kinh tế của các sản phẩm thuốc lá, đặc biệt đối với thanh thiếu niên.

Vấn đề đặt ra để lựa chọn việc cấm hay không cấm, cấm triệt để hay chỉ cấm một phần thì chính sách cần được thiết kế khoa học, trong đó bao gồm các mô hình phân tích và dự báo số ca bệnh có thể phòng tránh cùng với lợi ích kinh tế, nếu người hút thuốc không phải điều trị các bệnh do hút thuốc lá gây ra. Mặt khác, mô hình cũng cần dự báo chi phí y tế tiết kiệm được nhờ giảm các bệnh do hút thuốc lá.

Báo cáo của TobReg chỉ rõ hai vấn đề cần quan tâm. Thứ nhất, mức độ gây hại của từng loại sản phẩm thuốc lá là khác nhau, trong đó thuốc lá điếu là độc hại nhất và dẫn đến khả năng gây bệnh tật và tử vong cao nhất.

Thứ hai, mô hình dự báo cần hướng đến cả hai đối tượng là giới trẻ và người trưởng thành đang hút thuốc. Việc xác định rõ hai vấn đề này sẽ giúp đánh giá chính sách hiệu quả.

Ngoài ra, các chuyên gia của WHO cũng lưu ý cần làm rõ các thông tin sai lệch trong dư luận, chẳng hạn như việc người tiêu dùng lo lắng bị xử phạt khi mua sản phẩm cấm. Trong thực tế, các chế tài thường chỉ áp dụng cho các đơn vị tiếp thị, sản xuất, phân phối và bán lẻ.

WHO khuyến nghị quản lý thuốc lá nung nóng như sản phẩm thuốc lá

Nhân lực để triển khai các biện pháp kiểm soát thuốc lá luôn là vấn đề thách thức tại các quốc gia, WHO đề xuất hướng quản lý dựa trên nguyên tắc "đánh giá tác động dự kiến và công bằng". Trong đó, khuyến khích các cơ quan quản lý ưu tiên phân bổ nguồn lực vào nhóm sản phẩm gây tổn hại lớn nhất và các nhóm người dễ bị tổn thương nhất. Mục đích mang lại hiệu quả và giảm bất bình đẳng trong chăm sóc sức khỏe cộng đồng.

Tổ chức WHO toàn cầu khuyến nghị quản lý thuốc lá nung nóng như là sản phẩm thuốc lá. Nguồn: WHO.

Cụ thể hơn, báo cáo của TobReg đã đưa ra hướng dẫn chi tiết về cách xác định ưu tiên quản lý. Nếu một quốc gia chưa có cơ chế riêng biệt bảo vệ thanh thiếu niên khỏi thuốc lá điếu, sản phẩm này cần được ưu tiên hàng đầu do mức độ phổ biến rộng rãi. Tuy nhiên, đối với những quốc gia đã kiểm soát hiệu quả thuốc lá điếu nhưng lại ghi nhận thuốc lá điện tử gia tăng nhanh chóng về tỷ lệ sử dụng, thì sản phẩm này sẽ được xem là trọng tâm quản lý mới.

Trong khi đó, ngay cả trong báo cáo thiên về hướng tiếp cận kiểm soát nghiêm ngặt mọi loại sản phẩm thuốc lá và nicotine này, TobReg cũng không khuyến nghị thực thi lệnh cấm toàn diện đối với thuốc lá nung nóng cho toàn bộ dân số, dù có nhấn mạnh mục tiêu bảo vệ giới trẻ và giảm tác hại.

Thay vào đó, tại trang 47, báo cáo TobReg nhấn mạnh quản lý là hướng tiếp cận ưu tiên, bởi nếu thiếu quy định quản lý, thuốc lá nung nóng có thể hấp dẫn giới trẻ thông qua hương vị hay chiến dịch tiếp thị mạnh mẽ.

Trong khi đó, lệnh cấm sẽ có nguy cơ thúc đẩy nạn buôn lậu, vượt khỏi vòng kiểm soát của các cơ quan quản lý, đồng thời vô hình trung giúp bảo hộ thị trường thuốc lá điếu truyền thống thông qua việc ngăn chặn người hút thuốc lá điếu chuyển đổi sang các sản phẩm thay thế này.

Cụ thể, WHO/TobReg định nghĩa thuốc lá nung nóng là một sản phẩm thuốc lá sinh ra khí hơi chứa nicotine từ nguyên liệu thuốc lá, và có hàm lượng các chất gây hại thấp hơn so với thuốc lá điếu.

Đặc biệt, sản phẩm này có mức độ hấp dẫn giới trẻ thấp nhất trong mọi loại sản phẩm thuốc lá. Tuy nhiên, với quan điểm thận trọng cao nhất, WHO vẫn đề xuất quản lý thuốc lá nung nóng như là sản phẩm thuốc lá truyền thống theo luật kiểm soát thuốc lá quốc gia.

Như vậy, cách tiếp cận thận trọng này sẽ giúp các quốc gia an tâm hơn trong việc áp dụng chính sách kiểm soát phù hợp với từng loại sản phẩm thuốc lá.

Đức Bình