Xây dựng nền nông nghiệp bền vững, thông minh và hội nhập

Ngành nông nghiệp Việt Nam đặt mục tiêu xây dựng nền nông nghiệp thông minh, thân thiện môi trường và hội nhập quốc tế. Ảnh: Lê Minh Sơn

Ngành nông nghiệp với những chuyển biến mạnh mẽ

TS. Nguyễn Xuân Cường, Nguyên Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) nhận định, Việt Nam có nhiều lợi thế phát triển nông nghiệp, từ tài nguyên đất đai, khí hậu, đa dạng sinh học đến nguồn lao động dồi dào. Sau gần 40 năm đổi mới, đặc biệt từ khi triển khai Nghị quyết Trung ương về “Tam nông”, cùng các chương trình lớn như xây dựng nông thôn mới và tái cơ cấu ngành nông nghiệp, nông nghiệp đã chuyển biến mạnh mẽ.

Nền nông nghiệp duy trì tăng trưởng ổn định, kinh tế nông thôn phát triển, cơ sở hạ tầng được cải thiện, đời sống nông dân nâng cao, tỷ lệ hộ nghèo giảm đáng kể.

Nông nghiệp đóng góp gần 12% GDP và là kế sinh nhai chính của phần lớn dân cư nông thôn. Không chỉ cung cấp lương thực, thực phẩm, ngành này còn cung cấp nguyên liệu cho công nghiệp chế biến, tạo nguồn nhân lực cho công nghiệp hóa, giữ chi phí lao động ở mức thấp, đồng thời góp phần bảo đảm an ninh lương thực và ổn định kinh tế vĩ mô. Khu vực nông thôn trở thành thị trường tiêu thụ lớn cho các ngành công nghiệp - dịch vụ, tạo hiệu ứng lan tỏa đến tăng trưởng kinh tế chung. Xuất khẩu nông - lâm - thủy sản đạt quy mô lớn, nâng cao vị thế Việt Nam trong hội nhập quốc tế.

Nông nghiệp luôn khẳng định vai trò trụ cột trong nền kinh tế. Ảnh: IT

Quá trình lãnh đạo của Đảng cũng xác định nông nghiệp, nông dân, nông thôn là trụ cột chiến lược. Từ Chủ tịch Hồ Chí Minh đến các kỳ Đại hội, tư tưởng nhất quán là “Việt Nam là nước sống về nông nghiệp và nông dân giàu thì đất nước mới giàu”. Các chính sách đổi mới như Khoán 10, công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, phát triển nông nghiệp hàng hóa, cơ giới hóa, thủy lợi hóa, ứng dụng khoa học - công nghệ… đã hình thành nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững.

Nghị quyết Trung ương 7 Khóa X và Nghị quyết Trung ương 5 Khóa XIII tiếp tục nhấn mạnh giải quyết đồng bộ “tam nông”; ưu tiên nguồn lực cho công nghiệp hóa - hiện đại hóa, xây dựng nông thôn hiện đại và nông dân văn minh, đồng bộ với đô thị hóa và hội nhập quốc tế.

Theo TS. Nguyễn Xuân Cường, những bài học kinh nghiệm quan trọng trong lãnh đạo nông nghiệp cho thấy, cần có sự quan tâm sâu sát, nhất quán của Đảng, Quốc hội, Chính phủ; quyết tâm chính trị cao, người đứng đầu gương mẫu. Lựa chọn đúng các giải pháp đột phá như mở cửa thị trường, áp dụng quy trình sản xuất an toàn, thu hút đầu tư, phát triển bao trùm.

Thành công cũng đến từ việc phát huy vai trò chủ thể của nông dân, thúc đẩy liên kết nông dân - hợp tác xã - doanh nghiệp để hình thành chuỗi giá trị, khắc phục sản xuất nhỏ lẻ, nâng cao hiệu quả sản xuất và thu nhập. Việc rà soát, hoàn thiện cơ chế, chính sách, đẩy mạnh xúc tiến thương mại và chuyển giao khoa học kỹ thuật cũng góp phần nâng cao chất lượng sản phẩm, giá trị gia tăng và đời sống nông thôn.

Cơ cấu lại nông nghiệp phải xuất phát từ thị trường, gắn với khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo, phát triển ba trục sản phẩm chủ lực và chương trình OCOP nhằm tăng giá trị nông sản và năng lực cạnh tranh. Mở rộng hợp tác quốc tế, tận dụng các Hiệp định thương mại tự do (FTA), nghiên cứu, chuyển giao công nghệ và phát triển thị trường là yếu tố then chốt giúp nâng cao vị thế nông nghiệp Việt Nam trên trường quốc tế.

Cơ cấu lại sản xuất, ứng dụng công nghệ

Thế giới tiếp tục biến động sâu sắc với cạnh tranh địa chính trị, xung đột thương mại, giành thị trường, tài nguyên, công nghệ và nhân lực chất lượng cao. Toàn cầu hóa vẫn tiến triển nhưng đối mặt chủ nghĩa bảo hộ, rào cản kỹ thuật “xanh”, yêu cầu truy xuất nguồn gốc nông sản. Biến đổi khí hậu, thiên tai, nước biển dâng ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất nông nghiệp.

Trong giai đoạn tới cần tăng đầu tư khoảng 10%/năm cho nghiên cứu và chuyển giao nông nghiệp. Ảnh: IT

Trong nước, nông nghiệp tiếp tục là trụ đỡ kinh tế, nhưng phải đối mặt với già hóa dân số, đô thị hóa nhanh, công nghiệp hóa - hiện đại hóa, nguồn nhân lực hạn chế, thay đổi nhu cầu tiêu dùng và áp lực phát triển bền vững, giảm phát thải khí nhà kính.

Mục tiêu chung là phải xây dựng nền nông nghiệp thông minh, hội nhập quốc tế, thích ứng biến đổi khí hậu; nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững. Đến năm 2030, GDP nông, lâm, thủy sản tăng 3,5%/năm; công nghiệp - dịch vụ nông thôn tăng trên 10%/năm. Trên 65% xã đạt chuẩn nông thôn mới, thu nhập bình quân nông thôn gấp 3 lần năm 2020; lao động nông nghiệp còn khoảng 15% tổng lao động xã hội.

Để đạt được mục tiêu trên, TS. Nguyễn Xuân Cường nhấn mạnh, cần hoàn thiện chính sách và pháp luật. Quản lý chặt chẽ đất nông nghiệp, thúc đẩy tích tụ, tập trung đất, bảo vệ quyền lợi nông dân và tạo điều kiện sử dụng linh hoạt đất để đạt thu nhập cao hơn.

Tiếp tục cơ cấu lại nông nghiệp hiện đại, bền vững. Phát huy lợi thế so sánh, nâng cao giá trị gia tăng, gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng và xây dựng nông thôn mới, theo ba trục sản phẩm chủ lực, ngành/lĩnh vực, kinh tế - xã hội.

Đổi mới mô hình sản xuất, chuyển từ sản xuất nhỏ lẻ sang quy mô lớn, dựa vào doanh nghiệp, hợp tác xã, trang trại, hình thành chuỗi giá trị; đơn giản hóa thủ tục, minh bạch chính sách để thu hút đầu tư tư nhân.

Phát triển công nghiệp và dịch vụ hỗ trợ; cơ giới hóa, nâng cao giá trị sản phẩm theo chuỗi liên kết, kết hợp nông nghiệp với du lịch sinh thái và ngành nghề nông thôn.

Nâng cao khoa học, công nghệ và nhân lực. Tăng đầu tư ~10%/năm cho nghiên cứu và chuyển giao nông nghiệp, ứng dụng công nghệ sinh học, số hóa, viễn thám, phát triển giống mới và quy trình sản xuất hiệu quả.

Đồng thời, đầu tư vào hạ tầng như đầu tư thủy lợi, giao thông, cơ sở thương mại, cơ sở hạ tầng công cộng; bảo đảm đường ô tô tới hầu hết thôn, xóm vào 2030. Tập trung nâng cao chất lượng, hiệu quả nông sản, phát triển thương hiệu, hình thành chuỗi cung ứng và doanh nghiệp quy mô lớn, tăng cường thông tin, dự báo thị trường và vai trò hiệp hội ngành hàng.

Xây dựng nông thôn mới toàn diện, bền vững; gắn với đô thị hóa, nâng cao hạ tầng và dịch vụ, hỗ trợ sản xuất, cải thiện nhà ở, văn hóa, bảo vệ môi trường. Huy động nguồn lực nâng cấp hạ tầng giao thông, thủy lợi, ưu tiên vùng khó khăn, không để tụt hậu.

Trúc Oanh