Xe điện lớn hơn không phải lúc nào cũng tốt hơn

Theo một phân tích mới của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), xe SUV chiếm 48% doanh số bán ô tô toàn cầu vào năm 2023. Đây là sự tiếp nối của xu hướng hướng tới những chiếc xe lớn hơn - chỉ một thập kỷ trước, xe SUV chỉ chiếm khoảng 20% doanh số bán xe mới.

Xe lớn có nghĩa là lượng khí thải lớn. Năm ngoái đã có hơn 360 triệu chiếc SUV lưu thông trên đường và chúng thải ra một tỷ tấn carbon dioxide. Nếu xe SUV là một quốc gia, chúng sẽ có lượng khí thải cao thứ năm so với bất kỳ quốc gia nào trên hành tinh - nhiều hơn cả Nhật Bản. Trong tổng mức tăng phát thải liên quan đến năng lượng năm ngoái, hơn 20% có thể là do xe SUV.

Có một số yếu tố thúc đẩy thế giới chuyển sang sử dụng các phương tiện lớn hơn. Những chiếc xe lớn hơn có xu hướng có tỷ suất lợi nhuận cao hơn, vì vậy các công ty có thể có nhiều khả năng sản xuất và đẩy mạnh những mẫu xe đó hơn.

Xe điện cũng đang đi theo xu hướng này rất nhiều, với một số công ty đã trình làng những mẫu xe lớn hơn trong vài năm qua. Một số mẫu SUV chạy điện mới ra mắt này đang đạt được thành công lớn. Tesla Model Y, ra mắt vào năm 2020, là chiếc xe điện phổ biến nhất năm ngoái, với hơn 1,2 triệu chiếc được bán ra vào năm 2023. BYD Song (cũng là một chiếc SUV) chiếm vị trí thứ hai với 630.000 chiếc được bán ra.

Theo Triển vọng xe điện toàn cầu 2024 của IEA trên toàn cầu, xe SUV chiếm gần 50% doanh số bán xe điện mới vào năm 2023, so với mức dưới 20% vào năm 2018. Cũng có sự chuyển dịch khỏi những chiếc xe nhỏ (hãy nghĩ đến kích thước của Fiat 500) và hướng tới những chiếc lớn (tương tự như BMW 7-series).

Nỗi ám ảnh về xe cỡ lớn một hiện tượng toàn cầu. Mỹ chính là quê hương của những chiếc xe cỡ lớn - SUV chiếm 65% doanh số bán xe điện mới ở nước này vào năm 2023. Nhưng các thị trường lớn khác cũng không kém xa như vậy: ở châu Âu, thị phần là 52% và ở Trung Quốc là 36%.

Vì vậy, rõ ràng là người tiêu dùng đang mong muốn có những chiếc xe lớn hơn. Một cách nhìn nhận toàn bộ vấn đề này là xe SUV mang lại cơ hội đáng kinh ngạc cho hành động vì khí hậu. Xe điện sẽ giảm lượng khí thải trong suốt vòng đời của chúng so với các phiên bản chạy bằng khí đốt của cùng một mẫu xe, do đó, việc điện khí hóa các nguồn phát thải lớn nhất trên đường sẽ có tác động rất lớn.

Theo báo cáo của IEA, nếu tất cả các xe SUV chạy bằng xăng và hybrid được bán vào năm 2023 đều là xe điện thì sẽ tránh được khoảng 770 triệu tấn carbon dioxide trong suốt vòng đời của những phương tiện đó. Con số này tương đương với toàn bộ lượng khí thải đường bộ của Trung Quốc năm ngoái.

Xe SUV chạy điện không hoàn hảo, nhưng chúng vẫn có thể giúp chúng ta giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu. Nếu một số người lái xe sẵn sàng mua xe điện nhưng không sẵn sàng giảm kích thước ô tô của họ, thì việc có sẵn các tùy chọn điện lớn hơn có thể là đòn bẩy lớn cho hành động vì khí hậu.

Nhưng có một số lý do rất chính đáng khiến không phải ai cũng chào đón tương lai của những chiếc xe cỡ lớn (thậm chí cả xe điện) với vòng tay rộng mở. Các phương tiện lớn hơn khó đi trên đường hơn, khiến việc bảo trì trở nên tốn kém hơn. Xe SUV và các loại xe lớn khác cũng nguy hiểm hơn nhiều đối với người đi bộ. Những phương tiện có phần đầu xe cao hơn và hình dáng đồ sộ hơn có nguy cơ gây tử vong cao hơn 45% khi va chạm với người đi bộ.

Xe điện lớn hơn cũng có thể có tác động lớn đến số lượng khai thác mà chúng ta cần thực hiện để đáp ứng nhu cầu về các kim loại như lithium, niken và coban. Một nghiên cứu năm 2023 cho thấy các phương tiện lớn hơn có thể tăng lượng khai thác cần thiết lên hơn 50% vào năm 2050, so với lượng cần thiết nếu mọi người lái các phương tiện nhỏ hơn. Vì việc khai thác tốn nhiều năng lượng và có thể gây ra những tác hại đáng kể cho môi trường nên đó không phải là một lo lắng vô lý.

Các công nghệ mới có thể giúp giảm việc khai thác cần làm đối với một số vật liệu: Pin LFP không chứa niken hoặc coban đang nhanh chóng tăng thị phần, đặc biệt là ở Trung Quốc và chúng có thể giúp giảm nhu cầu đối với những kim loại đó.

Một giải pháp tiềm năng khác là giảm nhu cầu về ô tô lớn hơn ngay từ đầu. Các chính sách trước đây đã góp phần thúc đẩy mọi người hướng tới những chiếc ô tô lớn hơn và có thể giúp chúng ta quay đầu xe khi tình trạng phình to ô tô. Một số quốc gia, bao gồm Na Uy và Pháp, hiện tính thuế hoặc đăng ký nhiều hơn đối với các loại xe lớn hơn. Paris gần đây đã tăng giá đỗ xe cho xe SUV.

Hiện tại, thế giới vẫn đang phát triển và nếu chúng ta định sử dụng xe SUV trên đường thì chúng ta nên có các lựa chọn xe điện. Nhưng lớn hơn không phải lúc nào cũng tốt hơn.

Nam Nguyễn