3 bài học dạy con của Trung tướng Nam Long - người cận vệ trung thành của Bác Hồ

Thấm thía 3 điều dạy của cha

Những ngày cả nước kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công và Quốc khánh 2-9, khi cờ đỏ sao vàng phấp phới tung bay, ngồi bên bậc cửa căn nhà in dấu bóng cha trên phố Phan Đình Phùng ngắm nhìn từng đoàn quân hùng dũng diễu binh, diễu hành tiến về Quảng trường Ba Đình lịch sử trong niềm hân hoan của nhân dân, ông Đoàn Nam Tiến - con trai Trung tướng Nam Long lại bồi hồi nhớ về người cha đáng kính, người cận vệ năm xưa của Bác Hồ.

“Bố tôi đã trực tiếp chỉ huy, tổ chức hệ thống an ninh nhiều lớp, bảo đảm an toàn tuyệt đối, nhất là trong ngày 2-9-1945 khi Bác đọc bản Tuyên ngôn Độc lập. Trong bối cảnh căng thẳng lúc bấy giờ, đây là nhiệm vụ hệ trọng và tuyệt đối bí mật. Người được chọn không chỉ cần lòng trung thành tuyệt đối, giỏi bắn súng, mà còn phải có bản lĩnh tổ chức, chỉ huy cả một đơn vị”, giọng ông Nam Tiến dâng trào niềm tự hào khi nhắc về cha.

Cuộc đời của Trung tướng Nam Long đã trải qua nhiều nhiệm vụ gắn với những thời khắc lịch sử quan trọng như thế. Nhưng trong ký ức của người con trai, Trung tướng Nam Long hiện lên giản dị, khiêm nhường, đúng phẩm chất một người lính Cụ Hồ.

“Bố tôi cả đời chẳng bao giờ nhận công lao về mình, cũng chẳng muốn ai nhắc đến. Có lẽ thời gian ở cạnh Bác, được Bác dìu dắt, đã hun đúc cho ông những phẩm chất rất giống Người”, ông Tiến bộc bạch.

Ông Đoàn Nam Tiến bồi hồi khi kể lại những câu chuyện của cha mình - Trung tướng Nam Long.

Trong dịp kỷ niệm trọng đại của đất nước, ký ức về cha lại ùa về, khiến ông Đoàn Nam Tiến càng thấm thía hơn những điều giản dị nhưng sâu sắc mà cha để lại. Đó là 3 bài học đã theo ông suốt hành trình trưởng thành, trở thành hành trang mang theo cuộc đời

Ông nhớ lại, năm 1973, khi mới 7 tuổi, lần đầu được gặp lại cha sau nhiều năm cha ở chiến trường. Trong căn nhà ở Hà Nội, những người lính của Tư lệnh Quân khu 4, Phó tư lệnh Quân khu Trị - Thiên bấy giờ, lần lượt tháo súng, lau chùi sau chuyến công tác. Với cậu bé Tiến, đó là những vật lạ lẫm, vừa háo hức vừa tò mò.

“Tôi cầm khẩu súng lên, vô thức chĩa về phía một người lính cận vệ. Khẩu súng dĩ nhiên không có đạn. Nhưng chỉ kịp lóe lên một ánh nhìn, cha tôi đã rất nhanh lao tới, gạt phăng khẩu súng xuống đất rồi giáng cho tôi hai bạt tai. Tai tôi ù đi, mặt tối sầm, vừa tủi thân vừa sợ hãi. Cha tôi nghiêm giọng: “Súng chỉ được chĩa vào kẻ thù, còn đây là đồng đội của cha”, ông Nam Tiến kể lại.

Bài học thứ hai đến, khi cậu bé Đoàn Nam Tiến lên lớp bảy, được kết nạp vào Đoàn Thanh niên. Trong tờ khai lý lịch, cậu bé hãnh diện ghi: “Bố là tướng Nam Long”. “Khi ấy tôi thấy mình oai lắm. Nhưng khi đưa tờ khai đến cơ quan bố để đóng dấu xác nhận, ông cụ đọc xong liền xé toạc, bắt tôi khai lại. Tôi ngơ ngác, nghĩ mình đâu có viết sai. Ông nghiêm giọng bảo tôi khai lại: Bố là Nam Long; nghề nghiệp: Bộ đội. Không có tướng tá gì ở đây cả”, ông Tiến nhớ lại.

Cậu bé Tiến ngày ấy chưa hiểu hết. Mãi về sau mới thấm thía, suốt cuộc đời, tướng Nam Long chỉ coi mình là Bộ đội Cụ Hồ.

Trung tướng Nam Long thời trẻ. Ảnh tư liệu gia đình cung cấp

Trong bản tự nhận xét công tác - hiện vật được gia đình giữ lại làm kỷ niệm, Trung tướng Nam Long chỉ ghi những câu từ rất đơn giản: “Chưa hề thoái thác một nhiệm vụ gì”, hoặc “Khi đã nhận nhiệm vụ đều tích cực để hoàn thành với yêu cầu cao”. Không phô trương, không kể lể, chẳng một lời to tát như “là người bảo vệ Bác Hồ” hay “chỉ huy phân khu Hồng Cúm bắt sống hơn 2.000 quân địch và Đại tá Pierre Langlais (Chỉ huy phó Tập đoàn cứ điểm Ðiện Biên Phủ, đặc trách khu Hồng Cúm) tại chiến dịch Điện Biên Phủ”…

Và rồi đến cái Tết năm 1989, ông Tiến khi ấy là thủy thủ viễn dương. Đúng 29 Tết, theo kế hoạch ông phải đi Indonesia, nhưng chuyến đi bất ngờ bị hủy, ông trở về TP Hồ Chí Minh có ngôi nhà cha mẹ sinh sống. Căn nhà lặng lẽ, chẳng hoa, quả, chẳng mùi bánh chưng. Ông Tiến gọi lớn: “Bố mẹ ơi, con không phải đi nữa, được ở nhà ăn Tết rồi”. Ông Nam Long và vợ mừng rỡ đón con trai, rồi bảo nhau đi ra chợ mua đôi chậu cúc vàng. Thấy vậy, ông Tiến ngạc nhiên hỏi sao chưa chuẩn bị Tết, người cha chỉ cười hiền: “Không có con thì không có Tết”.

3 câu chuyện nhỏ, 3 lời dạy mộc mạc, khiêm nhường với con trai. Nhưng qua đó, “người lính Cụ Hồ” Nam Long hiện lên không chỉ là một vị tướng gắn với những thời khắc lịch sử của dân tộc, mà còn là vị tướng mang những phẩm chất cao quý. Cũng bởi vậy mà Đại tướng Võ Nguyên Giáp quý trọng, đã tặng tướng Nam Long 8 chữ: “Trung dũng - Kiên cường - Chân thành - Đoàn kết”.

Chiến trường là nhà, đất nước là quê hương

“Cuộc đời binh nghiệp của cha tôi, từ lúc được cử đi học tại Trường quân sự Hoàng Phố (năm 1941) tới khi kết thúc Chiến dịch Hồ Chí Minh (tháng 4-1975) chỉ gói gọn trong mấy chữ: “Chiến trường là nhà, đất nước là quê hương”. Hơn 30 năm ấy, trải qua hai cuộc kháng chiến, gót chân của ông đã in dấu ở hầu hết những chiến trường lớn nhỏ”, ông Nam Tiến giọng tự hào khi nhắc nhớ về cha.

Người cận vệ trung thành Vũ Nam Long, hay Nam Long (1921 - 1999) tên thật là Đoàn Văn Ưu, dân tộc Tày, bảo vệ Bác từ chiến khu Việt Bắc về Hà Nội, góp phần đảm bảo an toàn cho Người trong thời khắc thiêng liêng: Đọc Bản Tuyên ngôn Độc lập tại Quảng trường Ba Đình ngày 2-9-1945 - khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Sau ngày Quốc khánh, ông Nam Long tiếp tục lên đường Nam tiến, đảm trách Chi đội trưởng của chi đội Nam tiến đầu tiên (chi đội Nam Long), có mặt tại Nam Trung Bộ và Nam Bộ, khi tiếng súng kháng chiến bùng nổ ở những miền đất này, vào cuối tháng 9-1945.

Trung tướng Nam Long (ngoài cùng bên trái) cùng Đại tướng Võ Nguyên Giáp tại Hội nghị khoa học lịch sử kỷ niệm 30 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ, năm 1984. Ảnh tư liệu gia đình cung cấp

Đúng 30 năm sau, với tư cách là đặc phái viên Bộ Quốc phòng, ông lại cùng đại quân thần tốc Nam tiến lần thứ hai, tham gia Chiến dịch Hồ Chí Minh, sát cánh cùng các đồng chí Lê Trọng Tấn, Đồng Sĩ Nguyên, chỉ huy cánh quân phía Đông tiến vào Sài Gòn, có mặt tại Dinh Độc Lập trong những giờ phút đầu tiên Thành phố được giải phóng.

Giữa hai lần Nam Tiến ấy, ông đã cùng đồng chí Lê Quảng Ba chỉ huy quân tình nguyện vượt Thập Vạn Đại Sơn làm nghĩa vụ quốc tế gần nửa năm (1949). Trong chiến dịch Điện Biên Phủ, với tư cách Tham mưu trưởng Đại đoàn 304, ông cùng các chiến sĩ bao vây, đánh tan quân thực dân Pháp tại phân khu Hồng Cúm. Trong Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân 1968, ông khi ấy là Phó tư lệnh Quân khu Trị - Thiên, đã chỉ huy Quân đội chiếm giữ Huế hơn một tháng (lâu nhất trong đợt Tổng tiến công này). Đến mặt trận Đường 9 - Nam Lào 1971, ông tiếp tục tham gia chỉ huy, đánh bại chiến dịch Lam Sơn 719.

Sự nghiệp và nhân cách của Trung tướng Nam Long đến hôm nay vẫn in đậm trong trái tim đồng đội và nhân dân. Suốt đời, ông là người lính Cụ Hồ, người đảng viên cộng sản giàu nhiệt huyết, sống thủy chung, ngay thẳng. Ông trân trọng và đối xử hòa nhã, chân thành với tất cả mọi người, từ bà con hàng xóm, những người lính, cấp dưới, cho đến những người bạn từng cùng vào sinh ra tử.

Sau này, mỗi lần gặp lại đồng đội, bạn bè của cha, ông Đoàn Nam Tiến đều xúc động trước tình cảm yêu mến mà họ dành cho cha mình. Ông Tiến bày tỏ: “Cả đời cha tôi chẳng sợ gì ngoài lẽ phải. Ông luôn bộc trực, thẳng thắn, ghét sự dối trá và quyết tâm theo đuổi chân lý đến cùng”.

Lịch sử khắc ghi

Mới đây, căn nhà 48 Hàng Ngang - nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh viết Tuyên ngôn Độc lập đã được gắn biển Công trình kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công và Quốc khánh 2-9; cũng là nơi Trung tướng Nam Long từng chỉ huy đơn vị bảo vệ Bác.

Với gia đình ông Đoàn Nam Tiến, ngôi nhà cũng gợi nhắc bóng hình người cha giữa những ngày Tháng Tám lịch sử. Sự gắn bó càng thêm sâu nặng bởi bà Hương, vợ ông Tiến và là con dâu của Trung tướng Nam Long, lại chính là cháu bà Hoàng Thị Minh Hồ - phu nhân nhà tư sản Trịnh Văn Bô, chủ nhân ngôi nhà 48 Hàng Ngang (bà ngoại của bà Hương là chị em ruột với bà Hoàng Thị Minh Hồ).

Câu chuyện của chúng tôi khép lại bên bát bún thang do đích thân bà Hương nấu, món ăn mà bà từng được chính bà Hoàng Thị Minh Hồ cầm tay chỉ dạy trong những ngày gần gũi, thân thiết, món ăn được ví như bức tranh tinh tế rất riêng của ẩm thực Hà Nội. Bà Hương cười phúc hậu, nhẹ nhàng nói: “Tôi hạnh phúc và tự hào được làm con dâu của một người lính Cụ Hồ!”.

HÀ VƯƠNG - PHẠM THỨ