Không nhận ra Sa Pa những ngày đầu làm du lịch

Theo Trung tâm Xúc tiến du lịch tỉnh Lào Cai, cuối năm 1903, đoàn thám hiểm của sở Địa lý Đông Dương phát hiện cảnh quan cao nguyên Lồ Suối Tủng, làng Sa Pả và người Pháp gọi lệch thành Sa Pa, Lao Kay (tên cũ của Lào Cai). Tên Sa Pa xuất phát từ "Sa Pả" trong tiếng H'mông, phiên âm sang tiếng Pháp là "Cha Pa". Nhận thấy vẻ đẹp cảnh quan, khí hậu, người Pháp tin rằng Sa Pa đầy tiềm năng du lịch, họ sớm nảy ra ý định xây dựng khu nghỉ dưỡng.

Năm 1917, một trung tâm du lịch được thành lập, mở ra chương mới rực rỡ cho ngành du lịch Sa Pa. Những bức ảnh đen trắng do một nhóm nhiếp ảnh gia người Pháp ghi lại vào năm 1920-1930 được Bảo tàng Lào Cai lưu giữ và truyền tải. Gần đây, bộ ảnh được phục dựng màu bởi nhiếp ảnh gia Hoàng Trung Hiếu (sống tại phường Sa Pa, Lào Cai).

Khung cảnh nguyên sơ với những căn nhà gỗ, núi chìm trong mây ở khu vực trung tâm Sa Pa trước khi Sun Plaza - tòa trung tâm thương mại kết hợp ẩm thực, giải trí, khách sạn - được xây dựng.

Khách sạn đầu tiên khánh thành ở Sa Pa là Hotel du Fansipan, nằm trên trục đường chính có đông người qua lại. Từ đó, những khách sạn cao cấp khác lần lượt được xây dựng, đầu tiên là Cha Pa Hotel và sau đó đến Fan Si Pan, Le Grand Hotel… Năm 1920, tuyến đường sắt Hà Nội - Lào Cai cũng đi vào hoạt động, tạo điều kiện để hàng trăm biệt thự nghỉ dưỡng mọc lên sau này.

Khách sạn Le Grand Hotel được xây dựng vào khoảng năm 1924-1927 theo kiến trúc đặc trưng của Pháp, cùng tiện nghi tối tân bậc nhất vào thời điểm đó với khoảng 45 phòng. Phía trước là khuôn viên rộng rãi, có lối mòn để du khách đi dạo, ngắm cảnh. Hiện khách sạn này không còn tồn tại.

Năm 1930-1940, chợ phiên lớn Sa Pa tụ họp đông đúc vào mỗi thứ 7, Chủ nhật. Người dân tấp nập mang hàng hóa trồng trọt đến mua bán. Một số người dân tộc mở bán thức ăn và đồ uống, kê bàn gỗ và ngồi tán gẫu. Hiện tại, cổng chính chợ Sa Pa trở thành cổng vòm ở khu vực trung tâm, gần nhà thờ đá Sa Pa, dẫn xuống đường Fansipan tập trung nhiều nhà hàng, quán cà phê, cửa hàng lưu niệm. Cuối tuần, người H'Mông, Dao đỏ, Tày, Giáy… từ các bản vẫn đến đây trao đổi đồ thổ cẩm, nông sản.

Nhóm khách du lịch người Pháp đến nghỉ dưỡng tại Sa Pa năm 1920-1929. Thời điểm này, nơi đây được phát triển như một khu du lịch vùng cao với khí hậu mát mẻ quanh năm, người Pháp và châu Âu thường tìm đến để tránh cái nóng và độ ẩm ở đồng bằng.

Hình ảnh chụp trước ngôi nhà H'mông năm 1920-1929. Những người dân tộc từ già đến trẻ đều mặc áo chàm, khăn quấn đầu và đeo trang sức bạc. Nhà truyền thống được lợp bằng gỗ chẻ pơ mu - loại gỗ quý hiếm được sử dụng nhiều trong các công trình cổ ở vùng núi phía Bắc.

Khung cảnh trung tâm Sa Pa nhìn từ khách sạn Biển Mây Sapa (đường Hoàng Liên, phường Sa Pa) năm 1927. Thời điểm này, người Pháp bắt đầu tập kết đá chẻ khai thác tại đây để khởi công xây dựng nhà thờ đá Sa Pa, hoàn thành vào năm 1935.

Ôtô Lao Kay - Cha Pa (Sa Pa, Lào Cai) xuất hiện phổ biến tại đây vào năm 1920-1929. Văn phòng hành chính Pháp sau này trở thành Trung tâm Xúc tiến Du lịch Lào Cai (trụ sở trước sáp nhập), nằm đối diện sân quần và nhà thờ đá Sa Pa.

Tòa nhà thương nghiệp (bên trái) nằm đối diện những bậc đá dẫn xuống chợ Sa Pa. Sau đó, từ những năm 1980, người Kinh ở các thành phố lớn bắt đầu đổ đến thị trấn (đơn vị cũ của Sa Pa) này để kinh doanh nông nghiệp và dịch vụ du lịch.

Trúc Hồ

Ảnh: Bảo tàng Lào Cai, Hoàng Trung Hiếu