Áp thuế tiêu thụ đặc biệt với nước giải khát có đường: Không thể chậm trễ

Cần được thực hiện từ năm 2027

Tiêu thụ đồ uống có đường ở Việt Nam đã tăng nhanh trong 15 năm qua. Năm 2023, người dân Việt Nam uống đồ uống có đường gấp 4 lần so với năm 2009. với mức trung bình mỗi người ở Việt Nam uống gần 70 lít đồ uống có đường trong năm, tương đương 1,3 lít mỗi tuần. Có nhiều bằng chứng mạnh mẽ cho thấy những người thường xuyên dùng đồ uống có đường phải đối mặt với mức tăng cao nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2, bệnh tim, đột quỵ và ung thư. Thói quen này cũng có liên quan đến tăng cân và béo phì ở trẻ em và người lớn, là những yếu tố nguy cơ chính gây ra nhiều bệnh, và đặc biệt là không tốt cho sức khỏe cho trẻ em.

Trên thế giới, khoảng 110 quốc gia đã đánh thuế đồ uống có đường. Ảnh: Lê Minh

Tổ chức Y tế thế giới (WHO) khuyến nghị áp thuế đối với đồ uống có đường nhằm làm tăng giá thành, từ đó giảm tiêu dùng. Biện pháp này phát huy hiệu quả đặc biệt trong việc giúp thay đổi thói quen của trẻ em và thanh thiếu niên, những người bị ảnh hưởng nhiều hơn bởi giá cả.

Hiện Quốc hội đang xem xét sửa đổi Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt. Theo TS Angela Pratt - Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam đây là cơ hội hoàn hảo để đưa vào thuế với đồ uống có đường. Nếu không có hành động can thiệp, xu hướng tiêu thụ đồ uống có đường sẽ còn tiếp tục tăng, kéo theo ảnh hưởng tiêu cực đến trẻ em, thanh thiếu niên, người lớn, gia đình, xã hội và nền kinh tế.

"Trên thế giới, khoảng 110 quốc gia đã đánh thuế đồ uống có đường. Kinh nghiệm cho thấy đây là giải pháp cùng thắng, vừa giúp cải thiện sức khỏe và giảm chi phí y tế, vừa tăng nguồn thu cho ngân sách chính phủ" - TS Angela Pratt chia sẻ.

Cũng theo TS Angela Pratt thời điểm bắt đầu áp thuế tiêu thụ đặc biệt với đồ uống có đường/nước giải khát có đường từ năm 2027 là đã quá muộn và không thể chậm trễ hơn được nữa.

Theo dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi), nước giải khát có hàm lượng đường trên 5 gram một 100 ml (nước ngọt) phải chịu thuế tiêu thụ đặc biệt từ năm 2027 - tức lùi một năm so với dự kiến trước đây. Mức thuế áp trong năm đầu tiên là 8%, sau đó tăng lên 10% từ 2028.

Áp thuế không gây tổn hại tới kinh tế

Chia sẻ về những lý do cho rằng đánh thuế đồ uống có đường sẽ gây tổn thất kinh tế, Tiến sĩ Angela Pratt cho rằng, bằng chứng từ các quốc gia khác cho thấy điều này không đúng. Trên thực tế, ở các quốc gia khác, người tiêu dùng chuyển sang các loại đồ uống khác, tốt cho sức khỏe hơn. Các nhà sản xuất thông minh cải tiến sản phẩm của họ để phù hợp với nhu cầu mới.

"WHO kêu gọi những nhà hoạch định chính sách cần ra quyết định hành động ngay bây giờ" - TS Angela Pratt nói.

Cũng theo đại diện WHO tại Việt Nam, lần đầu tiên Việt Nam áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt với đồ uống có đường - sản phẩm không có lợi cho sức khỏe nên theo kinh nghiệm quốc tế cần chọn để áp thuế với sản phẩm gây hại nhiều nhất, phổ biến nhất, dễ kiểm soát nhất...

Theo WHO, áp thuế tiêu thụ đặc biệt với nước giải khát có đường sẽ là tiền đề để mở rộng hơn trong giai đoạn tiếp theo với nước giải khát dùng chất tạo ngọt, với các sản phẩm là nguyên liệu dùng để pha chế đồ uống có đường như xi-rô ngô, bột pha trà sữa… Đồng thời, áp thuế tiêu thụ đặc biệt với nước giải khát có đường phù hợp hơn với khả năng quản lý của cơ quan thuế hiện nay.

Theo đánh giá việc áp mức thuế suất 8% như Dự thảo Luật thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) là rất thấp, chỉ bằng 1/5 so với khuyến nghị của WHO nên không thể điều chỉnh thấp hơn được nữa. Với mức đề xuất tăng này theo WHO mới chỉ có tác dụng cảnh tỉnh đối với người tiêu dùng đây là sản phẩm có hại cho sức khỏe, ít có tác dụng đối với việc giảm tiêu thụ.

TS Angela Pratt đề xuất mức thuế cần đạt 40% mới bảo đảm hạn chế tiêu dùng bảo vệ sức khỏe; và cần có lộ trình tăng thuế phù hợp tránh gây sốc với doanh nghiệp.

Hiện nay việc áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với đồ uống có đường là xu thế chung của thời đại, rất phổ biến trên toàn cầu với 107 nước áp dụng trong đó có 7 nước thuộc khu vực ASEAN, bao gồm của Lào, Campuchia...

Lê Bảo