Ariêu Ping - Nét đẹp văn hóa tâm linh của người Pa Cô

Lễ hội Ariêu Ping của người Pa Cô

Giữa đại ngàn Trường Sơn, có một lễ hội truyền thống là Ariêu Ping của đồng bào Pa Cô, tỉnh Quảng Trị. Lễ hội này đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản Văn hóa Phi vật thể Quốc gia vào ngày 10/11/2023.

Người Pa Cô có hẳn một hệ thống lễ hội cũng như các thần linh phải tôn thờ, cúng vái. Các lễ hội chính là lễ hội Puh Boh (lễ giữ rẫy), lễ hội Ada (lễ mừng lúa mới) và lễ hội Ariêu Ping (lễ dời mả). Với người Pa Cô, vạn vật trên đời này – từ những gốc cây cổ thụ, dòng sông uốn lượn cho đến loài muông thú lang thang trong rừng sâu – đều mang trong mình một linh hồn sống động. Đất có thần Đất, nước có thần Nước, mưa gió đều có vị thần riêng che chở, bảo vệ cuộc sống của họ.

Trong kho tàng tín ngưỡng ấy, Ariêu Ping – lễ cải táng – là nghi lễ quan trọng bậc nhất, thể hiện lòng tôn kính sâu sắc với tổ tiên và những người đã khuất. Không chỉ đơn thuần là nghi thức tâm linh, lễ Ariêu Ping còn là dịp để cả cộng đồng cùng hội tụ, cùng chia sẻ nỗi niềm và gắn kết tình cảm bền chặt. Lễ hội diễn ra trong không khí trang trọng và linh thiêng, tiếng cồng chiêng vang vọng khắp núi rừng, hòa cùng điệu múa uyển chuyển của những người con Pa Cô như lời tri ân gửi đến các bậc tiền nhân.

Trong lễ hội này, người còn sống chăm lo cho người đã khuất, chăm sóc mồ mả tổ tiên, ông bà, dòng tộc. Lễ hội cũng nhắc nhở con cháu luôn nhớ ơn các vị thần linh, ông bà, tổ tiên; đồng thời cầu mong thế giới thần linh che chở cho con người và nhắc nhở về những chuẩn mực đạo đức giữa người với người, giữa con người với tự nhiên.

Đồng bào Pa Cô biểu diễn múa trong lễ hội Ariêu Ping

Từ nhiều năm nay, cấp ủy, chính quyền địa phương cùng già làng, trưởng bản, người có uy tín trong cộng đồng Pa Cô luôn quan tâm vận động bà con giữ gìn bản sắc văn hóa tốt đẹp này. Tuy nhiên, trong tổ chức lễ hội cần hạn chế những hủ tục, sự tốn kém và các hình ảnh gây phản cảm. Cộng đồng Pa Cô cũng đã giản lược một số nghi thức trong lễ hội Ariêu Ping, thay thế bằng hình thức tế lễ tiết kiệm hơn nhưng vẫn trang trọng, thể hiện sự tiếp nối truyền thống một cách văn minh, phù hợp với đời sống mới. Trải qua những biến động lớn của lịch sử, đồng bào nơi đây vẫn lưu giữ được sắc thái riêng của mình – từ phong tục tập quán cho đến vẻ đẹp đời sống văn hóa – góp phần làm giàu thêm bản sắc văn hóa chung của các dân tộc trên địa bàn.

Văn hóa của người Pa Cô ở Quảng Trị là một bức tranh sống động về sự kiên cường, sáng tạo và tình yêu sâu đậm với quê hương núi rừng. Từ những bộ trang phục thổ cẩm rực rỡ sắc màu được dệt thủ công tinh xảo, những làn điệu dân ca da diết vang vọng giữa đại ngàn cho đến các nghi lễ tâm linh đậm chất huyền bí, người Pa Cô đã gìn giữ và trao truyền một di sản văn hóa quý giá qua nhiều thế hệ. Mỗi nếp nhà sàn, mỗi lễ hội hay từng nhịp chiêng rộn rã đều ẩn chứa những câu chuyện đầy xúc cảm về đời sống và tín ngưỡng của họ.

Văn hóa Pa Cô đang trở thành điểm nhấn cho du lịch văn hóa tại Quảng Trị. Du khách có thể ghé thăm các bản làng ở xã La Lay, Tà Rụt, trải nghiệm dệt thổ cẩm tại A Bung, nghe dân ca Pa Cô tại Tà Rụt hay tham gia lễ hội Ariêu Ping. Những hoạt động này không chỉ mang lại trải nghiệm độc đáo mà còn góp phần quảng bá văn hóa Pa Cô – ngày càng thu hút du khách yêu thích khám phá văn hóa bản địa.

Khánh Linh