Bổ sung đầy đủ quy định để bảo đảm hiệu lực thi hành Luật Tương trợ tư pháp về hình sự

Đại biểu cho biết, cả bốn dự án luật đang được Quốc hội thảo luận gồm: Tương trợ tư pháp về dân sự, tương trợ tư pháp về hình sự, dẫn độ và chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù đều được tách ra từ Luật Tương trợ tư pháp hiện hành, nên các nội dung đã có sự kế thừa nhất định về nguyên tắc chung.

Đại biểu Trần Hồng Nguyên – Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Bình Thuận thảo luận tổ sáng 23/6.

Đối với Dự án Luật Tương trợ tư pháp về hình sự, đại biểu khẳng định sự cần thiết ban hành luật, trên cơ sở tách phần tương trợ hình sự trong Luật Tương trợ tư pháp để xây dựng thành một luật độc lập. Việc ban hành luật này nhằm thể chế hóa chủ trương của Đảng về cải cách tư pháp, tăng cường hội nhập quốc tế, nhất là trong lĩnh vực tư pháp hình sự; đồng thời khắc phục những bất cập trong 16 năm thi hành pháp luật, nội luật hóa các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên và bảo đảm sự thống nhất, đồng bộ trong hệ thống pháp luật.

Đại biểu đánh giá cao Viện Kiểm sát nhân dân tối cao – cơ quan chủ trì soạn thảo đã nghiêm túc tiếp thu tối đa các ý kiến của cơ quan thẩm tra, Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Theo dõi quá trình chuẩn bị, đại biểu nhận thấy nhiều nội dung trong dự thảo đã được chỉnh lý kỹ lưỡng, thể hiện tinh thần cầu thị và trách nhiệm. Trên cơ sở đồng tình với nhiều điểm trong dự thảo, đại biểu tham gia một số ý kiến góp ý cụ thể. Trước hết, về phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng, đại biểu bày tỏ sự tán thành. Dự thảo luật đã quy định các nguyên tắc, thẩm quyền, trình tự, thủ tục thực hiện hoạt động tương trợ tư pháp về hình sự giữa Việt Nam và nước ngoài; xác định rõ nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm của các cơ quan nhà nước có liên quan. Đại biểu đánh giá phạm vi điều chỉnh trong dự thảo đã kế thừa hợp lý từ Luật Tương trợ tư pháp hiện hành, bảo đảm tính thống nhất giữa các luật liên quan như: dân sự, dẫn độ, chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù.

Về phạm vi tương trợ tư pháp về hình sự quy định tại Điều 8 dự thảo, gồm 11 hình thức tương trợ giữa Việt Nam và nước ngoài, đại biểu cơ bản nhất trí. Theo đánh giá, quy định này khắc phục các khó khăn trong quá trình đàm phán, thực hiện hiệp định tư pháp thời gian qua, khi mà Luật Tương trợ tư pháp hiện hành chưa quy định đầy đủ, cụ thể về các hình thức tương trợ. Tuy nhiên, đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo cân nhắc khoản 8 Điều 8 quy định về việc chuyển giao tạm thời người đang bị tạm giam hoặc đang chấp hành án phạt tù ở nước ngoài (nước được yêu cầu) sang Việt Nam (nước yêu cầu) để hỗ trợ điều tra, cung cấp chứng cứ. Hình thức này có thể được áp dụng theo cả hai chiều: Việt Nam yêu cầu hoặc nước ngoài yêu cầu. Tuy nhiên, dự thảo hiện mới chỉ quy định điều kiện, trình tự, thủ tục trong trường hợp nước ngoài yêu cầu. Đại biểu đề xuất cần bổ sung tương ứng các quy định đối với trường hợp Việt Nam là bên yêu cầu, nhằm bảo đảm tính đầy đủ, hai chiều, chặt chẽ và khả thi trong triển khai.

Một nội dung tiếp theo được đại biểu nêu rõ là việc bổ sung quy định về yêu cầu tương trợ tư pháp có liên quan đến hình phạt tử hình. Đây là nội dung mới so với Luật Tương trợ tư pháp hiện hành. Đại biểu bày tỏ sự tán thành với cơ chế này vì thực tế đã phát sinh một số trường hợp yêu cầu tương trợ tư pháp của Việt Nam bị nước ngoài từ chối do liên quan đến hình phạt tử hình, trong khi luật hiện hành chưa có cơ chế cho phép Việt Nam cam kết không áp dụng hoặc không thi hành án tử hình. Đại biểu cho rằng quy định này phù hợp với một số hiệp định song phương mà Việt Nam đã ký kết, trong đó có nội dung: Yêu cầu tương trợ có thể bị từ chối nếu liên quan đến điều tra, truy tố, xét xử tội phạm có thể bị kết án tử hình trừ khi bên yêu cầu cam kết không kết án tử hình hoặc nếu có thì cũng không thi hành án tử hình.

Tuy vậy, đại biểu cũng lưu ý, đây là nội dung có ý kiến khác nhau. Một số ý kiến đề nghị cân nhắc kỹ do lo ngại ảnh hưởng đến nguyên tắc xét xử của tòa án, đã được quy định trong Hiến pháp. Tuy nhiên, theo thông tin từ cơ quan soạn thảo, quy định này đã được lấy ý kiến và nhận được sự đồng thuận của Văn phòng Chủ tịch nước.

Cuối cùng, đại biểu góp ý với nội dung mới của dự thảo về trường hợp người nước ngoài phạm tội trên lãnh thổ Việt Nam nhưng đã trốn ra nước ngoài và không thể dẫn độ. Theo dự thảo, cơ quan đang thụ lý vụ án có thể chuyển hồ sơ đến Viện Kiểm sát nhân dân tối cao để yêu cầu nước nơi người phạm tội có mặt hoặc có quốc tịch tiếp tục truy cứu trách nhiệm hình sự. Đại biểu đồng tình với quy định này, đánh giá đây là điểm mới phù hợp thông lệ quốc tế, góp phần tăng cường hiệu quả hợp tác trong đấu tranh phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia và bảo đảm quyền tài phán quốc gia.

T.HÀ