Cà phê Bourbon -Từ ký ức lãng quên đến hành trình vươn tầm thế giới

2 giờ trướcGốc

Bourbon được mệnh danh là 'Nữ hoàng cà phê thế giới', nổi tiếng với hương vị tinh tế, ngọt và chua nhẹ pha hậu vị sâu lắng. Đây là một trong những giống Arabica lâu đời nhất, với lịch sử khoảng 300 năm.

Bourbon được mệnh danh là “Nữ hoàng cà phê thế giới”, nổi tiếng với hương vị tinh tế, ngọt và chua nhẹ pha hậu vị sâu lắng. Đây là một trong những giống Arabica lâu đời nhất, với lịch sử khoảng 300 năm.

Cà phê Bourbon được chủ đồn điền người Pháp mang vào trồng tại Sở Trà Cầu Đất vào năm 1927 (Lâm Đồng), trong khuôn khổ thử nghiệm của Đồn điền Trà Cầu Đất.

Sở Trà Cầu Đất vào năm 1927 (Lâm Đồng)

Ban đầu, chỉ khoảng 2ha được trồng trong tổng số 10ha các giống cà phê Arabica. Tuy nhiên, do thị trường cà phê chưa phát triển, sâu bệnh và chiến tranh nên giống này bị lãng quên trong nhiều thập niên.

Năm 2005, nhận thấy giá trị của Bourbon, chúng tôi đã tiến hành phục tráng và định hướng cho một số hộ nông dân tại Cầu Đất trồng. Với hành trình 19 năm, từ 8 cây già cỗi ban đầu, được thu hái cẩn thận, đếm từng quả với biết bao kỳ vọng hứa hẹn phát triển cà phê Bourbon ở vùng đất này. Chúng tôi vừa nghiên cứu, vừa gửi những quả chín cho bà con nông dân ở Nhà máy chè Cầu Đất nhân giống. Đồng thời, định hướng bà con tiếp tục nhân rộng mô hình.

Một góc Cầu Đất

Và cứ thế theo thời gian, đến năm 2024, diện tích này đã được mở rộng lên 14ha. Vùng Cầu Đất với độ cao trên 1600m, khí hậu mát mẻ, sương mù và biên độ nhiệt lớn là điều kiện lý tưởng để cà phê Bourbon phát triển, mang lại chất lượng vượt trội với hương vị ngọt ngào, pha lẫn chocolate, trái cây và độ chua thanh.

Căn cứ dữ liệu khoa học và khả năng phục tráng giống, chúng tôi đã khắc phục được 2 hạn chế cơ bản mà cà phê Bourbon trước đây sản xuất khó thuyết phục, đó là năng suất thấp và bệnh rỉ sắt. Tuy nhiên, quá trình phục tráng giống đã chứng minh Bourbon thích nghi với biến đổi khí hậu, có năng suất cao, ít bệnh rỉ sắt và có chất lượng thượng hạng. Đây là những cơ sở khoa học nhằm tiếp tục định hướng sản xuất phát triển cà phê có chất lượng thượng hạng tham gia chuỗi giá trị toàn cầu.

Thu hoạch cà phê Bourbon trên các triền đồi

Trên những triền đồi ngập nắng của cao nguyên Lâm Viên - Lang Biang, nơi đất trời hòa quyện, hương vị cà phê Bourbon ra đời như một món quà từ thiên nhiên. Từng hạt cà phê Bourbon được những người nông dân tâm huyết chăm sóc tỉ mỉ, tưới tắm bằng tình yêu và sự tận tụy. Đó không chỉ là một hạt cà phê, mà là kết tinh của đất đai trù phú, khí hậu ôn hòa và bàn tay tài hoa của con người Việt.

Mỗi giọt cà phê Bourbon là một câu chuyện, một hành trình xúc cảm, mang theo hương vị của quê hương đến mọi ngóc ngách trên thế giới. Hương vị của Bourbon là một bản giao hưởng hoàn mỹ, ngọt ngào như mật ong, chua thanh tao như trái cây chín mọng, hậu vị đậm đà kéo dài như một lời thì thầm của đất trời.

Hương vị của Bourbon là một bản giao hưởng hoàn mỹ

Khi nhấp một ngụm, bạn không chỉ thưởng thức cà phê, mà còn cảm nhận được hơi thở của cao nguyên, sự sống động của từng giọt sương mai và tia nắng sớm. Bourbon không chỉ đánh thức vị giác, mà còn khơi dậy mọi giác quan, mang đến khoảnh khắc thư thái và hạnh phúc ngập tràn khi thưởng thức ly cà phê Bourbon.

Bourbon không chỉ là một giống cà phê thượng hạng mà còn nói lên một thương hiệu riêng có của cao nguyên Lâm Viên, là biểu tượng của sự kết nối văn hóa, phá vỡ mọi rào cản địa lý.

Một quán cà phê nhỏ xinh ở Đà Lạt

Từ những quán cà phê nhỏ xinh pha máy ở Đà Lạt, Hà Nội hay những nhà hàng sang trọng ở Paris, đến các văn phòng nhộn nhịp ở Tokyo hay New York, Bourbon đã và đang ghi dấu ấn trên bản đồ ẩm thực toàn cầu. Mỗi nơi Bourbon hiện diện, hương vị của nó hòa quyện với phong cách pha chế của từng địa phương, từ lối pha phin đậm chất Việt đến nghệ thuật espresso tinh tế của Ý, hay sự cầu kỳ trong văn hóa thưởng thức cà phê của Nhật Bản.

Chính vì hương vị và chất lượng ngoại hạng của cà phê Bourbon mà các tập đoàn cà phê lớn: Starbucks, UCC, King Coffee, Nesté… luôn quan tâm đến Bourbon để phối trộn với Robusta, tạo sản phẩm đặc trưng của họ.

Điểm độc đáo của Bourbon nằm ở khả năng thích nghi mà vẫn giữ được bản sắc. Dù là ly cà phê đen đậm đà hay tách latte nghệ thuật, Bourbon luôn mang đến một trải nghiệm riêng biệt, khiến người thưởng thức không thể quên. Những người bán Bourbon không chỉ bán cà phê, mà còn lan tỏa tấm lòng Việt, có ý nghĩa lịch sử và di sản văn hóa với hành trình độc đáo này, cũng như mang tinh hoa của đất nước đến từng tách cà phê, từng khoảnh khắc chia sẻ trên khắp hành tinh.

Trong những năm qua, chúng tôi không chỉ định hướng phát triển cà phê Bourbon ở Đà Lạt và vùng phụ cận có điều kiện sinh thái phù hợp, mà còn là những nhà khoa học tiên phong trồng thành công cà phê Bourbon ở Măng Đen và Tu Mơ Rông, tỉnh Quảng Ngãi. Qua đó, góp phần mở ra triển vọng mới trong chuyển đổi cơ cấu cây trồng cho bà con nông dân vùng khó khăn, vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Đặc biệt, thông qua Diễn đàn Lâm Đồng chuyển đổi xanh bền vững - Cơ hội cho nhà đầu tư, do UBND tỉnh Lâm Đồng tổ chức vào chiều ngày 30/10/2024, báo cáo đề dẫn đã được các cơ quan quản lý Nhà nước và các thành phần kinh tế quan tâm phát triển.

Qua nghiên cứu dự báo, ngành hàng cà phê trên thế giới tiếp tục tăng trong những năm tới. Thị trường cà phê toàn cầu được dự kiến đạt khoảng 174 - 600 tỷ USD vào năm 2030, với CAGR trung bình 4.7 - 5.3%.

Theo đó, thị trường cà phê sẽ đón nhận 5 cơ hội lớn. Đó là, mở rộng vào các thị trường mới nổi ở các khu vực như: Ấn Độ, Trung Quốc, Việt Nam, Nigeria Saudi Arabia và thị trường Halal. Ở đây sẽ chứng kiến sự gia tăng tiêu thụ mạnh mẽ nhờ đô thị hóa, tầng lớp trung lưu mở rộng và thu nhập khả dụng cao hơn. Điều này tạo cơ hội cho các thương hiệu quốc tế và địa phương thâm nhập, với dự báo thêm hàng triệu người tiêu dùng mới.

Tiếp đó là tăng trưởng nhu cầu cà phê đặc sản và cao cấp. Người tiêu dùng ngày càng ưu tiên cà phê chất lượng cao, hữu cơ, thượng hạng… Đặc biệt, người tiêu dùng thế hệ trẻ, nhu cầu cà phê đặc sản rất cao, với thị trường cà phê đặc sản dự kiến tăng gấp đôi lên 51.4 tỷ USD. Cơ hội nằm ở việc phát triển chuỗi cà phê cao cấp và nhượng quyền ở các thành phố thứ cấp tại châu Á và châu Phi.

Phân khúc đồ uống cà phê sẵn sàng uống sẽ bùng nổ nhờ lối sống bận rộn của giới trẻ đô thị ở các nước trên thế giới

Việc đổi mới sản phẩm tiện lợi như RTD (Ready-to-Drink) cũng sẽ có những tác động lớn. Phân khúc đồ uống cà phê sẵn sàng uống sẽ bùng nổ nhờ lối sống bận rộn của giới trẻ đô thị, với tăng trưởng 8% ở Mỹ và hơn 2 tỷ đơn vị tiêu thụ ở Nhật Bản, Hàn Quốc trong năm 2025. Các sản phẩm cà phê hòa tan kết hợp với các dưỡng chất, thực phẩm chức năng sẽ mở rộng thị phần.

Ngoài ra, cơ hội còn đến từ việc tập trung vào bền vững, truy xuất nguồn gốc, cũng như áp dụng công nghệ và kỹ thuật số. Qua đó, tạo cơ hội cho các giống cà phê kháng hạn và hỗ trợ tăng trưởng tiêu thụ toàn cầu lên hơn 180 triệu bao (loại 60kg).

Trong thời đại mà người tiêu dùng ngày càng quan tâm hơn đến nguồn gốc và tác động môi trường của sản phẩm, cà phê Bourbon đã đưa việc phát triển bền vững trở thành một phần không thể thiếu trong chiến lược phát triển theo xu thế thời đại.

Do đó, yêu cầu tất yếu là sử dụng các phương pháp canh tác bền vững, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và hỗ trợ các cộng đồng nông dân địa phương. Đặc biệt là chú trọng các giải pháp cơ bản.

Cụ thể là trong chọn giống và nhân giống. Giống Bourbon là chủng cà phê Arabica tự thụ phấn. Tuy nhiên, khâu giống là yếu tố cực kỳ quan trọng, có tính quyết định thành công hay thất bại trong suốt chu kỳ kinh doanh cà phê. Do đó, cần chú ý vườn lấy giống phải có chế độ chăm sóc đặc biệt, chú trọng N-P-K, bón tăng phân lân và Kali, vi lượng… Trong đó, lựa những quả lớn, đạt tiêu chuẩn làm giống. Tuyệt đối không được lẫn giống sẽ gây hệ quả khó lường; bố trí vườn ươm những nơi thuận lợi, có địa hình bằng phẳng, gần nguồn nước. Đồng thời, tuân thủ kỹ thuật chăm sóc vườn ươm để có cây giống tốt, đảm bảo trồng đúng thời vụ.

Tiếp đến là áp dụng canh tác bền vững. Do biến đổi khí hậu, nhiệt độ tăng, hạn hán đe dọa đến năng suất và sản lượng Bourbon nên cần chú trọng cây che bóng. Qua đó, giúp giảm nhiệt độ, giữ độ ẩm và tăng cường đa dạng sinh học. Việc trồng xen cây ăn quả, cây dược liệu sẽ giúp gia tăng doanh thu/đơn vị diện tích; kết hợp hệ thống tưới nhỏ giọt thông minh và phân bón hữu cơ (từ phế phẩm cà phê) để giảm phụ thuộc vào hóa chất, thực hiện theo quy trình GAM.

Ngoài ra, sử dụng cảm biến IoT để theo dõi độ ẩm đất và sức khỏe cây trồng; áp dụng chứng nhận Rainforest Alliance hoặc UTZ để đảm bảo tiêu chuẩn bền vững, đáp ứng yêu cầu truy xuất nguồn gốc của các thị trường lớn như: Mỹ, Nhật Bản, và EU.

Hiện nay việc sản xuất cà phê Bourbon thường phân tán, diện tích chưa đủ lớn, gây khó khăn trong kiểm soát chất lượng và truy xuất nguồn gốc. Do đó, hình thành các hợp tác xã nông nghiệp, khuyến khích kinh tế tư nhân tạo quỹ đất đủ lớn để trồng tập trung ở những vùng sinh thái phù hợp sẽ đảm bảo nguồn cung ổn định và chất lượng đồng đều. Công nghệ như drone và AI có thể được sử dụng để giám sát sâu bệnh, dự báo năng suất và tối ưu hóa thu hoạch.

Giải pháp chế biến sâu và hữu cơ tiếp tục được đẩy mạnh. Chế biến ướt (wet processing) giúp giữ trọn hương vị đặc trưng của Bourbon (ngọt, chua thanh, hậu vị sạch). Để làm được việc này, trước tiên là thu hút các nhà máy hiện đại rang xay, phát triển sản phẩm chế biến sâu như cà phê hòa tan hữu cơ dành cho máy pha hiện đại. Từ đó sẽ tăng giá trị gia tăng, đạt chứng nhận quốc tế, nâng cao uy tín và giá bán cà phê thượng hạng.

Giải pháp cuối cùng đó là tăng cường liên kết và thị trường. Việc liên kết chặt chẽ giữa nông dân, doanh nghiệp và nhà phân phối chính là chìa khóa để xây dựng thương hiệu cà phê Bourbon. Quảng bá thông qua du lịch nông nghiệp (coffee farm tours) và câu chuyện thương hiệu về nguồn gốc, văn hóa sẽ tạo dấu ấn quá trình nghiên cứu và phát triển. Sử dụng blockchain để cung cấp thông tin minh bạch về nguồn gốc, từ nông trại đến ly cà phê, giúp đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng hiện đại.

Khi chúng ta định hướng tổ chức sản xuất tốt, kỳ vọng cà phê Bourbon là một ví dụ điển hình cho sự thành công của một thương hiệu cà phê Việt Nam trên trường quốc tế.

Nhờ vùng sinh thái độc đáo kết hợp với quy trình chăm sóc đặc biệt, Bourbon đã chứng minh rằng với sự cam kết và tầm nhìn dài hạn, việc xây dựng một thương hiệu cà phê cao cấp và bền vững với Slogan "BOURBON - Hương vị đậm đà từ miền đất lạnh", không chỉ khả thi mà còn đầy hứa hẹn trong bối cảnh hội nhập toàn cầu.