Cân nhắc quy định thời gian hoạt động 3 năm với doanh nghiệp vay lại

Làm rõ “một phần chi đầu tư” là bao nhiêu?

Thảo luận tại Tổ 4 (gồm Đoàn ĐBQH các tỉnh: Khánh Hòa, Lai Châu và Lào Cai) sáng 3/11, các đại biểu cơ bản nhất trí với sự cần thiết ban hành Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quản lý nợ công, theo Tờ trình của Chính phủ và Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế và Tài chính.

Góp ý cụ thể, ĐBQH Sùng A Lềnh, Phó Trưởng đoàn chuyên trách Đoàn ĐBQH tỉnh Lào Cai, Tổ trưởng Tổ 4, cho biết, về điều kiện vay lại của đơn vị sự nghiệp công lập, dự thảo Luật quy định: “Đơn vị sự nghiệp công lập tự bảo đảm chi thường xuyên và một phần chi đầu tư; tự chịu trách nhiệm về hiệu quả sử dụng vốn vay và trả nợ”.

ĐBQH Sùng A Lềnh (Lào Cai) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

“Quy định này thể hiện chủ trương đúng đắn là khuyến khích tự chủ tài chính và bảo đảm an toàn nợ công”, đại biểu đánh giá.

Tuy nhiên, cụm từ “một phần chi đầu tư” còn mang tính định tính, chưa có tiêu chí cụ thể. Điều này dẫn đến khó khăn cho cả đơn vị đi vay lẫn cơ quan thẩm định: đơn vị sự nghiệp không có căn cứ rõ ràng để xây dựng phương án tài chính; cơ quan thẩm định thiếu cơ sở pháp lý thống nhất, dễ dẫn đến cách hiểu và áp dụng pháp luật khác nhau.

Do đó, đại biểu Sùng A Lềnh kiến nghị bổ sung hướng dẫn cụ thể, theo một trong hai hướng: quy định rõ mức tối thiểu mà đơn vị sự nghiệp phải tự bảo đảm chi đầu tư, hoặc giao Chính phủ quy định chi tiết về tiêu chí và nguyên tắc xác định mức “một phần”.

Ngoài ra, liên quan mở rộng đối tượng sử dụng vốn vay, trước đây, đối với các đơn vị sự nghiệp muốn vay lại nguồn vốn ODA, vốn vay ưu đãi nước ngoài thì phải tự chủ cả đầu tư lẫn chi thường xuyên; bây giờ dự thảo Luật mở ra cho đơn vị bảo đảm tự chủ chi thường xuyên và một phần chi đầu tư.

Việc cụ thể hóa như vậy sẽ giúp quy định minh bạch, dễ áp dụng, đồng thời tăng tính khả thi và thống nhất trong triển khai.

Dự thảo Luật quy định: Trường hợp đơn vị sự nghiệp công lập không đáp ứng điều kiện được vay lại quy định tại điểm a khoản 2 Điều này, cơ quan quy định tại khoản 1 Điều 29 Luật này báo cáo Chính phủ xem xét, quyết định áp dụng cơ chế tài chính cấp phát từ ngân sách nhà nước cho chương trình, dự án, làm cơ sở thực hiện thủ tục lập chủ trương đầu tư của dự án.

Theo ĐBQH Nguyễn Hữu Toàn (Lai Châu), một đơn vị sự nghiệp công lập nếu muốn mở mang điều kiện phát triển, song không đủ điều kiện do phương án tính toán không ổn thì “không có lý do gì để cấp phát”. Do đó, cần đưa nội dung này ra khỏi phạm vi của Luật.

Thủ tục đề xuất khoản vay cần đơn giản

Về điều kiện thời gian hoạt động của doanh nghiệp vay lại, dự thảo Luật quy định: Có tư cách pháp nhân, được thành lập hợp pháp tại Việt Nam và có thời gian hoạt động ít nhất 03 năm, trừ trường hợp doanh nghiệp thực hiện sáp nhập, tái cơ cấu bộ máy từ trung ương đến địa phương, sắp xếp lại khác theo chỉ đạo của cấp có thẩm quyền.

Khẳng định quy định này nhằm bảo đảm năng lực tài chính và uy tín của doanh nghiệp vay lại vốn ODA, vốn vay ưu đãi nước ngoài, tuy nhiên, đại biểu Sùng A Lềnh dẫn thực tế, nhiều doanh nghiệp dự án được thành lập mới để thực hiện các dự án hạ tầng quy mô lớn theo hình thức PPP hoặc BOT thường chưa đủ 3 năm hoạt động khi bắt đầu triển khai.

“Nếu giữ nguyên quy định như này, các dự án quan trọng, đặc biệt là dự án giao thông, năng lượng, đô thị cấp bách, sẽ gặp khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn ODA và vốn vay ưu đãi. Điều này có thể làm chậm tiến độ đầu tư công và phát triển hạ tầng quốc gia”.

Bày tỏ lo ngại như vậy, đại biểu đề nghị dự thảo Luật bổ sung trường hợp miễn trừ cho các doanh nghiệp dự án PPP, BOT có năng lực và được bảo lãnh tài chính rõ ràng; quy định này vừa bảo đảm kiểm soát rủi ro tín dụng, vừa tạo điều kiện linh hoạt cho các doanh nghiệp dự án đủ năng lực tham gia các công trình trọng điểm quốc gia.

Về tỷ lệ trích nộp dự phòng rủi ro cho vay lại, dự thảo Luật giao Chính phủ quy định chi tiết về tỷ lệ trích nộp dự phòng rủi ro khi cơ quan được ủy quyền cho vay lại chịu một phần rủi ro tín dụng.

ĐBQH Nguyễn Hữu Toàn (Lai Châu) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Cho rằng đây là hướng tiếp cận đúng, song theo đại biểu, Luật cần quy định nguyên tắc cơ bản để làm cơ sở cho Chính phủ hướng dẫn chi tiết, tránh tình trạng văn bản dưới luật thiếu thống nhất. Bởi nếu không có nguyên tắc định hướng ngay trong Luật, các cơ quan thực hiện sẽ khó xác định căn cứ tính toán tỷ lệ trích nộp, dẫn đến thiếu minh bạch và khó dự báo chi phí hoạt động.

Đại biểu Nguyễn Hữu Toàn bổ sung, thời gian qua, vốn vay ODA, vay ưu đãi nước ngoài chậm giải ngân có một lý do rất quan trọng là việc phải tuân thủ các điều kiện vay vốn và giải ngân vốn, việc phối hợp giữa Việt Nam với các tổ chức quốc tế, các nước cho vay. Lúc này, chúng ta phải tuân thủ “quy định kép”: điều kiện trong nước lẫn điều kiện của các tổ chức quốc tế, nhà tài trợ.

Do vậy, đại biểu đề xuất, dự thảo Luật cần nghiên cứu bổ sung quy định về công tác chuẩn bị dự án, chuẩn bị ký kết hiệp định vay vốn, để bảo đảm khi ký kết thì thực hiện được ngay. Đáng tiếc, “nội dung này chưa được thể hiện nhiều trong dự thảo Luật”, đại biểu nhận xét.

Cũng theo đại biểu Nguyễn Hữu Toàn, dự thảo Luật đã có một số nội dung sửa đổi, bổ sung liên quan đến phân cấp, phân quyền.

Trước đây, khi huy động vốn của ngân sách địa phương, địa phương ngoài việc bảo đảm kế hoạch vay nợ được Quốc hội cho phép thì trong từng lần phát hành phải xin ý kiến của Bộ Tài chính. Tuy nhiên, dự thảo Luật đã bỏ nội dung này, tức là bỏ được thủ tục hành chính.

Các đại biểu tham gia thảo luận ở Tổ 4 sáng 3/11. Ảnh: Hồ Long

Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay, đại biểu lo ngại nếu phân cấp, phân quyền khiến chính quyền địa phương sẽ vay nợ nhiều hơn nếu không có một người đứng ra điều phối. Vô hình trung, nếu rơi đúng vào một thời điểm sẽ đẩy cầu huy động vốn của Nhà nước lên, bao gồm cả của Trung ương lẫn chính quyền địa phương, khi đó lãi suất lên, thậm chí còn cạnh tranh với khối doanh nghiệp.

Nhấn mạnh việc cải cách thủ tục hành chính là cần thiết, song đại biểu lưu ý phải phòng ngừa được rủi ro; “quan trọng nhất phải duy trì thị trường trái phiếu để trở thành kênh huy động của Chính phủ”.

Ngoài ra, trong dự thảo Luật đã bỏ đề xuất dự án, nhưng lại có thêm thủ tục về đề xuất khoản vay. Đại biểu Nguyễn Hữu Toàn phân tích, về cơ bản, đề xuất dự án và đề xuất khoản vay đều do một cấp có thẩm quyền phê duyệt, tức cùng trình lên Thủ tướng, trong khi kế hoạch vay nợ đã được Thủ tướng duyệt.

Đại biểu nêu ý kiến, cần có đề xuất khoản vay, song thủ tục cần đơn giản và nên phân cấp cho Bộ trưởng Bộ Tài chính phê duyệt trong hạn mức vay đã được Thủ tướng chấp thuận, bảo đảm thống nhất trong hệ thống pháp luật.

Đan Thanh