Cao tốc Gia Nghĩa - Chơn Thành: Băn khoăn việc thu hồi vốn khi nhiều nhất chỉ 60 xe đi qua mỗi ngày

Sáng 17-6, tiếp tục kỳ họp thứ 7 Quốc hội khóa XV, Quốc hội đã thảo luận tại hội trường về chủ trương đầu tư Dự án đầu tư xây dựng đường cao tốc Bắc - Nam phía Tây đoạn Gia Nghĩa (Đắk Nông) - Chơn Thành (Bình Phước).

Đại biểu Nguyễn Công Long (đoàn Đồng Nai). Ảnh: PHẠM THẮNG

Rà soát kỹ lưỡng tính hiệu quả của dự án

Nêu ý kiến góp ý, đại biểu Nguyễn Công Long (đoàn Đồng Nai) bày tỏ đồng tình với chủ trương đầu tư của dự án này, bởi đây là dự án rất quan trọng trong tổng thể các dự án trọng điểm quốc gia về giao thông. Tuy vậy, ông Long cũng kiến nghị một số vấn đề liên quan dự án như về tính hiệu quả của dự án, phương thức bố trí vốn hay cơ chế, chính sách chỉ định thầu.

Đáng chú ý về tính hiệu quả của dự án, ông đề nghị cần có sự rà soát kỹ lưỡng. Bởi theo ông, hiện đã có một tuyến song song với đường hiện hữu là Quốc lộ 14, trên tuyến đường này cũng đã có hai dự án BOT đang khai thác. Khi đầu tư thêm dự án này theo phương thức PPP thì lưu lượng xe đi qua các tuyến sẽ bị chia sẻ.

Đại biểu Phạm Văn Thịnh (đoàn Bắc Giang). Ảnh: PHẠM THẮNG

Đại biểu Phạm Văn Thịnh (đoàn Bắc Giang) cũng đồng tình cao với chủ trương xây dựng cao tốc này, đây là con đường có ý nghĩa chiến lược cả về kinh tế, chính trị, an ninh quốc phòng. Tuy nhiên, ông băn khoăn về việc tính doanh thu dự án.

Dẫn báo cáo của Chính phủ và Bộ GTVT về nhu cầu xe vận tải qua tuyến đường này cho hay đến năm 2030, đoạn tuyến cao nhất mới có 7.600 xe đi qua trong một năm. Như vậy tính ra cả ngày chưa có đến 20 xe. Nếu tính bình quân cho 24 giờ thì mỗi một tiếng trên đường cao tốc chưa có đến một xe đi qua.

Thứ hai, tính đến thời kỳ cuối của kỳ thu hồi vốn năm 2045, cao nhất có 23.000 xe/năm, tức là mỗi một ngày đêm không có quá 60 xe đi qua. “Tôi cho rằng đây là những số liệu cần cân nhắc, đánh giá”- ông Thịnh nói.

Để giải quyết tình huống này, ĐB cho rằng trong hợp đồng bắt buộc phải có một điều khoản về trường hợp bắt buộc phải thu hẹp, rút ngắn thời gian thực hiện hợp đồng dự án BOT này.

Theo ĐB, trước đây khi chưa có luật PPP, chúng ta đã có điều khoản đó và qua kiểm toán, một số dự án đã được rút ngắn thời gian. Luật PPP chưa đề cập đến tình huống doanh thu thực tế quá thấp so với dự báo thì rút ngắn thời gian thực hiện dự án của hợp đồng PPP thế nào?

“Những số liệu dự báo thế này thực ra hơi đặc biệt, chúng ta không thể làm một con đường mà quy mô mỗi ngày chỉ có 60 xe đi qua” - ông nói và cho rằng nghị quyết Quốc hội cũng cần đề cập đến việc này để sau có căn cứ thực hiện.

Thời gian hoàn vốn chỉ khoảng 18 năm

Giải trình làm rõ một số nội dung đại biểu Quốc hội quan tâm, Bộ trưởng GTVT Nguyễn Văn Thắng đề cập đến tính khả thi đầu tư dự án theo phương thức PPP.

Ông Thắng cho biết theo phương án tài chính đã trình, cao tốc Gia Nghĩa - Chơn Thành được quy hoạch sáu làn xe và sẽ thi công xây dựng hoàn chỉnh bốn làn với 50% phần vốn Nhà nước tham gia. Dự kiến, tới năm 2045 sẽ tiếp tục mở rộng thêm hai làn xe.

“Dự án có thời gian hoàn vốn tương đối tốt so với các dự án trước đây, khoảng 18 năm. Đây là điểm mà các nhà đầu tư giao thông rất yêu thích và các ngân hàng cũng đồng tình” - ông Thắng nói.

Bộ trưởng GTVT Nguyễn Văn Thắng giải trình về dự án cao tốc Gia Nghĩa - Chơn Thành. Ảnh: PHẠM THẮNG

Cũng theo Tư lệnh ngành giao thông, hiệu quả tài chính và thời gian thu hồi vốn của cao tốc Gia Nghĩa - Chơn Thành tương đồng với ba dự án cao tốc Bắc - Nam phía Đông vừa hoàn thành và chuẩn bị đưa vào thu phí. Với việc đã có nhà đầu tư quan tâm và đề xuất thực hiện, ông Thắng nhận định dự án này có tính khả thi cao.

Ngoài ra, ông cũng nhắc đến một phương án khác là Nhà nước đầu tư toàn bộ dự án, sau đó nhượng quyền thu phí. Dù vậy, Bộ trưởng tin “không phải sử dụng tới giải pháp này”.

Về tác động của cao tốc Gia Nghĩa - Chơn Thành với các dự án BOT song hành, một số đại biểu lo ngại khi hoàn thành toàn tuyến, không chỉ có hai dự án BOT song hành bị ảnh hưởng mà sẽ có thêm một số dự án khác bị tác động. Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho hay Chính phủ đã lường trước vấn đề này và yêu cầu Bộ GTVT trình phương án xử lý, tháo gỡ các dự án BOT bị ảnh hưởng, đặc biệt do quá trình Nhà nước đầu tư các dự án BOT cao tốc Bắc - Nam phía Đông và các trục ngang trong đó có dự án này.

Bộ GTVT cũng đã trình, trong đó đề xuất một số phương án tùy theo mức độ ảnh hưởng thực tế. Trước hết, ông Thắng nhắc tới phương án có thể kéo dài thời gian thu phí nếu hai dự án BOT bị ảnh hưởng nhưng vẫn đảm bảo lưu lượng xe và khả năng tài chính. “Trong trường hợp doanh thu quá dài, sẽ cân đối xem xét để bổ sung hỗ trợ một phần ngân sách Nhà nước cho hai dự án và tiếp tục thu phí” – ông nói thêm.

Thuận lợi vì có kinh nghiệm làm nhiều dự án khác

Về tiến độ dự án, nhiều đại biểu đặt câu hỏi về tính khả thi khi hoàn thành dự án vào 2026, Bộ trưởng GTVT khẳng định dự án này được thực hiện vào thời điểm thuận lợi khi chúng ta đã có kinh nghiệm làm nhiều dự án cao tốc. “Thời gian thực hiện dự án này được tính toán dựa trên kinh nghiệm thực hiện dự án cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2, thông thường chỉ khoảng 1,5 năm, còn hai năm là quá dài” - theo ông Thắng.

Các đại biểu tại phiên thảo luận về dự án xây dựng đường cao tốc Gia Nghĩa - Chơn Thành. Ảnh: PHẠM THẮNG

Dẫn chứng, ông Thắng cho biết đường cao tốc Bắc - Nam phía đông giai đoạn 2 khởi công ngày 1-1-2023, các dự án này gặp rất nhiều khó khăn về nguyên vật liệu và giải phóng mặt bằng nhưng giải quyết được các nút thắt này, thời gian thực hiện rất nhanh, tối đa không quá 24 tháng, nhiều dự án rút ngắn thời gian khoảng tám tháng.

Với dự án cao tốc Bắc - Nam phía Tây đoạn Gia Nghĩa (Đắk Nông) - Chơn Thành (Bình Phước), không phải đấu thầu tìm đơn vị xây lắp nên rất thuận lợi. Ngoài ra, về giải phóng mặt bằng, các địa phương rất quyết tâm. “Sau khi Quốc hội phê duyệt, Chính phủ sẽ chỉ đạo và hai địa phương sẽ tích cực giải phóng mặt bằng và dự kiến khởi công ngay trong 2024” - Bộ trưởng GTVT khẳng định.

Một thuận lợi khác là về nguyên vật liệu, theo đánh giá hiện nay hai địa phương đã bố trí đầy đủ các vị trí mỏ và trữ lượng. Các cơ chế đặc thù về giải phóng mặt bằng, chỉ định thầu để xây dựng khu tái định cư hay bố trí mỏ nguyên vật liệu vốn… ở dự án này cũng rất thuận lợi.

“Với các hộ dân bị ảnh hưởng, Chính phủ sẽ chỉ đạo hai địa phương để giải quyết tốt nhất chế độ để khi chuyển về nơi mới phải có điều kiện tốt hơn hoặc chí ít phải bằng” - Bộ trưởng khẳng định.

NHÓM PHÓNG VIÊN