Chùa cổ gần 500 tuổi ở làng Ước Lễ có dấu hiệu xuống cấp

Chùa Sổ là một trong những ngôi chùa hiếm hoi còn giữ được dấu tích nền móng thời Mạc (1527) với hệ thống di vật cho thấy có sự giao thoa phát triển đặc sắc của điêu khắc, kiến trúc Mạc, Lê Trung Hưng và Nguyễn.

Theo lời các cụ cao niên trong làng kể lại, chùa Sổ được xây dựng vào thời nhà Lý trên nền diện tích tổng cộng gần 5.000m2. Chùa có tên chữ là Hội Linh quán, bởi trước đây chùa là một Đạo quán. Đến thế kỷ XVI, Đạo giáo bắt đầu suy yếu, các đạo quán được tận dụng để làm chùa.

Chùa Sổ nằm trên một gò cao, biệt lập với khu dân cư của làng, mang kiến trúc kiểu "nội công ngoại quốc". Từ cổng chùa vào là tam quan được xây kiểu chồng diêm, hai tầng tám mái, lợp ngói vảy cá. Giữa tam quan có quả chuông đồng lớn đề bốn chữ: "Quan Chung Linh tự".

Sau khoảng sân rộng là nhà tiền đường gồm ba gian hai dĩ. Lối vào nhà tiền đường có hai pho tượng hộ pháp cao hơn 2m. Tiếp đến là thượng điện, nơi thờ các vị thần trong Đạo giáo. Tòa hậu đường hiện chưa trùng tu nên giữ được nguyên bản, có gác chuông đồ sộ, hai bên là hai dãy hành lang chạy dài. Trong hậu đường thờ một số tượng thuộc phái Bắc tông.

Chùa Sổ là ngôi chùa đặc biệt mang tinh thần tam giáo đồng nguyên. Ngoài hai bức đại tự "Hội Linh quán" và "Đại La thiên" còn có bức "Từ Vân Pháp Vũ" ở thượng điện thể hiện sự giao hòa tín ngưỡng thờ bà Pháp Vũ của người Việt Nam. Ngôi chùa không những góp phần quan trọng trong việc cung cấp tư liệu về kiến trúc nghệ thuật mà còn phản ánh đời sống tín ngưỡng vô cùng phong phú của cha ông ta ở thế kỷ XVII.

Văn bia trong chùa có ghi: Quận công Đào Quang Hoa làm quan ở trấn Lạng Sơn, vốn là một người con quê hương Thanh Oai, cùng vợ là bà Trần Thị Ngọc Lâm đã đem của cải và quyên góp tiền để xây lại chùa, đồng thời cúng dường thêm 10 mẫu ruộng. Từ đó, Hội Linh quán có thêm tam quan, gác chuông, nhà bia, 17 pho tượng mới và trở thành chùa thờ Phật cùng các vị tiên thánh của Đạo giáo. Chùa được trùng tu thêm hai lần vào năm 1634 (thời Lê Trung hưng) và 1901 (thời vua Thành Thái nhà Nguyễn).

Chùa Sổ là một trong những ngôi chùa hiếm hoi còn giữ được dấu tích nền móng thời Mạc (1527), hệ thống di vật ở chùa cho thấy có sự giao thoa phát triển đặc sắc của điêu khắc, kiến trúc Mạc, Lê Trung Hưng và Nguyễn. Đặc biệt, phần chân tường của chùa còn rõ những viên gạch chạm nổi hình rồng và cánh hoa cúc mang đậm phong cách kiến trúc thời nhà Mạc.

Hiện nay, chùa Sổ không những là di tích lịch sử kiến trúc nghệ thuật góp phần quan trọng trong việc cung cấp tư liệu của nhiều ngành khoa học khác mà còn là giá trị nổi bật tiêu biểu của nền kiến trúc nghệ thuật của dân tộc ta ở thế kỷ thứ XVII. Mỗi viên gạch cổ chạm khắc long, ly, quy, phượng được xem như những tác phẩm nghệ thuật hiếm và quý.

Năm 1986, chùa Sổ đã được xếp hạng Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia. Trải qua những biến động của thời gian với lần trùng tu, gần nhất vào năm 2014, song một số hạng mục trong ngôi chùa đã xuống cấp, hư hỏng, mái ngói xô lệch có nguy cơ bị sụp đổ, nhiều khu vực bị bỏ hoang không được dọn dẹp, cho thấy công tác tôn tạo chùa chưa được quan tâm đúng mực với giá trị lịch sử và kiến trúc mà ngôi chùa còn lưu giữ.

An Nhi