Đại biểu Quốc hội nói về 'điểm nhạy cảm nhất' khi thu hồi đất đai

Đề nghị có hội đồng thương lượng độc lập

Chiều 1/12, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội quy định một số cơ chế, chính sách tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong tổ chức thi hành Luật Đất đai.

Tại phiên thảo luận, đại biểu Hà Sỹ Đồng (đoàn Quảng Trị) cùng nhiều đại biểu đề cập đến nhóm nội dung đang được quan tâm nhất: Cơ chế thu hồi đất khi dự án đạt trên 75% diện tích và 75% số người sử dụng đất đồng thuận.

Theo ông Hà Sỹ Đồng, đây là điểm mở quan trọng, nhưng cũng nhạy cảm nhất, tác động trực tiếp đến quyền tài sản của công dân được Hiến pháp bảo hộ. Nếu quy định chưa chặt, nguy cơ khiếu kiện kéo dài, mất đồng thuận, thậm chí tạo điểm nóng xã hội là hoàn toàn có thể xảy ra.

Đại biểu Hà Sỹ Đồng. Ảnh: Như Ý.

Vì vậy, ông Đồng đề nghị cân nhắc kỹ: hoặc nâng tỷ lệ này lên 80-85% để tăng độ an toàn pháp lý và sức thuyết phục xã hội, hoặc chỉ áp dụng đối với các dự án trọng điểm quốc gia, dự án hạ tầng chiến lược, dự án đã bồi thường kéo dài nhiều năm không xong, chứ không áp dụng đại trà. Theo ông Đồng, điều quan trọng không nằm riêng ở tỷ lệ, mà nằm ở cơ chế xác định giá bồi thường, cơ chế đối thoại, cơ chế tái định cư và cơ chế giám sát độc lập.

“Tôi đề nghị luật hóa rõ yêu cầu phải có hội đồng thương lượng độc lập, mời tổ chức định giá đất uy tín, công khai minh bạch toàn bộ hồ sơ, để người dân thấy chính sách không phải là ép buộc mà là cùng thỏa thuận trên nền công bằng. Một chính sách đất đai sẽ chỉ có giá trị khi người dân thấy mình được tôn trọng, quyền lợi của họ được bảo đảm trước khi Nhà nước thu lại đất cho mục tiêu phát triển”, ông Đồng nói.

Cùng mối quan tâm, đại biểu Trần Văn Tiến (đoàn Phú Thọ) cho rằng, quy định này rất khó khả thi, bởi dự án phải đồng thời đáp ứng cả hai điều kiện: thỏa thuận đạt trên 75% diện tích và trên 75% số người sử dụng đất. Vậy tại sao lại lựa chọn tỷ lệ 75%, mà không phải 60%?

“Ban soạn thảo đã khảo sát, đánh giá xem trong các dự án thuộc diện thỏa thuận, hiện còn bao nhiêu dự án đáp ứng được cả hai tiêu chí này. Kết quả đối chiếu cho thấy, số dự án đáp ứng đủ là rất thấp. Một số dự án thí điểm trước đây cũng cho kết quả tương tự”, ông Tiến nói.

Theo đại biểu, việc xác định giá bồi thường cũng đặt ra khó khăn lớn. Nếu tính theo giá Nhà nước, mức này sẽ không khả thi và dễ gây bức xúc trong xã hội. Nếu tính theo giá thỏa thuận bình quân cũng không khả thi, vì giá thỏa thuận có thể biến động cao hơn mức bình quân và chưa phản ánh đầy đủ thực tế. Như vậy, cả hai phương án trong dự thảo đều khó đáp ứng.

"Đất đai thuộc sở hữu toàn dân, do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý", ông Tiến nhấn mạnh quy định này và lưu ý việc thiết kế các cơ chế thỏa thuận, hay quy định về tỷ lệ cần phải bảo đảm phù hợp với nguyên tắc này.

Sẽ nghiên cứu, lựa chọn phương án phù hợp

Phát biểu tiếp thu, giải trình, Bộ trưởng Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng nêu rõ, dự thảo nghị quyết đã giao cho HĐND xem xét, quyết định việc thu hồi diện tích đất khi nhà đầu tư đã đạt trên 75% diện tích và số lượng người đồng thuận. Đồng thời, khoản 7 Điều 3 của dự thảo đã đưa ra hai phương án theo đề xuất của các đại biểu.

Bộ trưởng Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng. Ảnh: Như Ý.

Về phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư đối với diện tích đất còn lại, dự thảo đưa ra hai phương án:

Phương án 1, quy định việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư áp dụng như trường hợp Nhà nước thu hồi đất thông thường.

Phương án 2, quy định trường hợp tổng số tiền bồi thường, hỗ trợ theo phương án tính trên một đơn vị diện tích thấp hơn mức trung bình giá đất đã thỏa thuận, người có đất bị thu hồi sẽ được nhận thêm khoản chênh lệch so với mức trung bình này. Nhà đầu tư có trách nhiệm chi trả khoản tiền chênh lệch này cho người có đất bị thu hồi và được tính vào chi phí đầu tư của dự án.

“Trên cơ sở thảo luận tại tổ và trong ngày hôm nay, Chính phủ sẽ phối hợp với cơ quan thẩm định nghiên cứu, lựa chọn phương án phù hợp”, ông Thắng nói.

Cũng tại phiên họp, một số ý kiến đề nghị cân nhắc quy định về thu hồi đất trước khi phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, bởi điều này có thể gây xáo trộn đời sống người dân và tăng khiếu kiện.

Về nội dung này, ông Thắng cho hay, cơ quan soạn thảo nhận định, cơ chế thu hồi đất trước khi phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư chỉ áp dụng cho các dự án quan trọng quốc gia, dự án đầu tư công khẩn cấp, hoặc các dự án nhận được sự đồng thuận của đa số người dân trong thực hiện dự án.

“Chính phủ sẽ quy định chi tiết trình tự, thủ tục đảm bảo thực hiện dân chủ, khách quan, công bằng, minh bạch, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người có đất bị thu hồi”, ông Thắng nêu rõ.

Luân Dũng