Đại sứ Lê Thị Tuyết Mai: Thúc đẩy hợp tác, tái ứng cử của Việt Nam tại Hội đồng Nhân quyền đáp ứng yêu cầu cấp bách về quyền con người trên thế giới

Khóa họp 58 Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc diễn ra trong 6 tuần với nhiều phiên họp. (Ảnh: Elma Okic)

Đại sứ đánh giá như thế nào về các kỳ họp Hội đồng Nhân quyền trong bối cảnh quốc tế phức tạp và các yêu cầu cấp thiết về quyền con người hiện nay?

Khóa họp 58 Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc (HĐNQ LHQ), diễn ra từ ngày 24/2 - 4/4 tại Geneva, là một trong 3 khóa họp thường kỳ hàng năm của HĐNQ với 47 quốc gia thành viên - cơ chế quan trọng nhất của Liên hợp quốc (LHQ) về quyền con người.

Khóa họp HĐNQ tiếp tục gặp thách thức, tình hình thế giới phức tạp với các cuộc xung đột kéo dài, chênh lệch về kinh tế và công nghệ, khủng hoảng khí hậu, mất an ninh lương thực, bối cảnh địa chính trị ngày càng phân hóa, khiến nhiều thảo luận phân cực gay gắt, nhiều nghị quyết trở thành tâm điểm tranh luận, buộc HĐNQ phải bỏ phiếu để thông qua nghị quyết; thời gian các khóa họp có xu hướng kéo dài hơn mỗi năm cùng với nhiều hoạt động của HĐNQ trải dài trong năm. Việc tài trợ cho các hoạt động nhân quyền đa phương, đặc biệt là Văn phòng Cao ủy Nhân quyền LHQ, đang đối mặt với tình trạng bị cắt giảm ngân sách nghiêm trọng.

Đại sứ, Tiến sĩ Lê Thị Tuyết Mai, nguyên Trưởng Phái đoàn thường trực Việt Nam tại LHQ, Tổ chức Thương mại thế giới và các tổ chức quốc tế khác tại Geneva. (Ảnh: NVCC)

Trước bối cảnh quốc tế phức tạp và thách thức nêu trên, Khóa họp tiếp tục chương trình nghị sự rộng, phản ánh mối quan tâm toàn cầu và các ưu tiên chiến lược của từng quốc gia, nhóm nước trong lĩnh vực nhân quyền; đồng thời nhấn mạnh yêu cầu giải quyết các vấn đề cấp bách như bảo vệ nhóm yếu thế, đảm bảo quyền tiếp cận lương thực, ứng phó với biến đổi khí hậu và tăng cường công lý xã hội.

Kết thúc Khóa họp, các thành viên HĐNQ thông qua 32 nghị quyết, trong đó 20 nghị quyết được đồng thuận và 12 nghị quyết qua bỏ phiếu, bao gồm các chủ đề như quyền tiếp cận thực phẩm, bình đẳng giới, quyền môi trường, cũng như các tình hình cụ thể về nhân quyền tại một số quốc gia như Iran, Syria, Ukraine và Nicaragoa. Khóa họp cũng gia hạn nhiệm vụ cho các báo cáo viên đặc biệt và chuyên gia, củng cố các cơ chế giám sát và hỗ trợ kỹ thuật đã được HĐNQ lập ra trước đó.

Sự hiện diện của các lãnh đạo cấp cao LHQ như Tổng thư ký LHQ, Chủ tịch Đại hội đồng LHQ và nhiều quan chức cấp cao các nước tại Khóa họp, thể hiện cam kết tiếp tục duy trì đối thoại và hợp tác nhân quyền đa phương. Ngoài ra, sự tham gia rộng rãi của các quốc gia thành viên và quan sát viên cũng khẳng định vị thế của HĐNQ là cơ chế quan trọng nhất của LHQ trong việc tăng cường đối thoại, xây dựng đồng thuận và hợp tác quốc tế về nhân quyền.

Dù còn tồn tại nhiều khác biệt và thách thức, việc 47 nước thành viên Hội đồng, đại diện cho nhiều nhóm nước khác nhau về địa lý, chính trị, và trình độ phát triển, vẫn kiên trì xây dựng đồng thuận, thông qua hàng loạt nghị quyết và duy trì hợp tác cho thấy quyết tâm thúc đẩy quyền con người như một phần thiết yếu của hòa bình và phát triển bền vững toàn cầu. Đây cũng chính là tinh thần cốt lõi của Hiến chương LHQ (năm 1945) và Chương trình nghị sự 2030 về phát triển bền vững (được Lãnh đạo cấp cao các nước thành viên LHQ thông qua năm 2015).

Vì vậy, mỗi kỳ họp HĐNQ, bao gồm Khóa họp 58, đều có ý nghĩa quan trọng trong việc hợp tác giải quyết yêu cầu cấp bách về thúc đẩy và bảo vệ nhân quyền trên toàn cầu, phản ánh sự cần thiết tiếp tục đối thoại, gắn kết và đồng hành giữa các quốc gia trong một thế giới ngày càng phức tạp và phân mảnh.

Đại sứ Mai Phan Dũng, Trưởng Phái đoàn thường trực Việt Nam bên cạnh Liên hợp quốc, Tổ chức Thương mại thế giới và các tổ chức quốc tế khác tại Geneva (Thụy Sỹ) (hàng đầu, thứ 2 từ trái) và các thành viên Đoàn Việt Nam tại phiên họp bỏ phiếu và bế mạc của Khóa họp 58 HĐNQ. (Nguồn: TTXVN)

Đại sứ nhìn nhận thế nào về sáng kiến Phát biểu chung của Việt Nam về các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs) và tính chủ động của Việt Nam tại Khóa họp 58?

Tôi đánh giá việc Việt Nam tham dự Khóa họp 58 HĐNQ LHQ, chủ trì xây dựng và trình bày Phát biểu chung về thúc đẩy thực hiện các Mục tiêu Phát triển bền vững (SDGs) nhằm đạt được bình đẳng giới là một minh chứng tiêu biểu cho sự chủ động, tích cực và có trách nhiệm của Việt Nam trong việc thực hiện các cam kết quốc tế về quyền con người.

Sáng kiến này được 65 quốc gia thuộc nhiều nhóm khác nhau đồng bảo trợ, thể hiện sự quan tâm rộng rãi và ghi nhận vai trò tích cực, chủ động của Việt Nam trong thúc đẩy bình đẳng giới và phát triển bền vững.

Nội dung Phát biểu chung nhấn mạnh mối quan hệ chặt chẽ, tương hỗ giữa việc thúc đẩy thực hiện các SDGs và việc đạt được bình đẳng giới, đồng thời khẳng định rằng không thể đạt được các SDGs nếu không bảo đảm quyền bình đẳng cho phụ nữ và trẻ em gái.

Cách tiếp cận này phản ánh tư duy toàn diện, liên ngành, và lấy con người làm trung tâm trong hoạch định và triển khai chính sách, cũng như trong hoạt động đối ngoại đa phương của Việt Nam. Đây cũng là cách tiếp cận phù hợp với xu hướng chung của cộng đồng quốc tế và các định hướng lớn của LHQ trong ứng phó với các thách thức toàn cầu hiện nay.

Đáng chú ý, ngày 11/3, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh đã dẫn đầu Đoàn Việt Nam tham dự Khóa họp lần thứ 69 của Ủy ban địa vị phụ nữ của LHQ tại New York và có bài phát biểu quan trọng, tái khẳng định cam kết của Việt Nam trong vai trò là thành viên HĐNQ nhiệm kỳ 2023-2025 và thành viên Hội đồng Chấp hành Cơ quan LHQ về Bình đẳng giới và Trao quyền cho phụ nữ nhiệm kỳ 2025-2027. Sự hiện diện và phát biểu của Lãnh đạo cấp cao Việt Nam tại diễn đàn toàn cầu này thể hiện quyết tâm chính trị rõ ràng trong việc thúc đẩy bình đẳng giới, các quyền con người, và phát triển bền vững, đồng thời góp phần nâng cao uy tín và vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế.

Bên cạnh sáng kiến Phát biểu chung, Đoàn Việt Nam do Đại sứ Mai Phan Dũng dẫn đầu đã có sự tham gia tích cực, trách nhiệm trong toàn bộ các hoạt động của Khóa họp 58, với các phát biểu tại nhiều phiên họp, tham gia đối thoại với các cơ quan và chuyên gia nhân quyền, đồng bảo trợ các nghị quyết và tích cực tham vấn với các đối tác quốc tế.

Điều này cho thấy sự chuẩn bị kỹ lưỡng, sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng trong nước và Phái đoàn tại Geneva, cũng như cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trong việc thực hiện trách nhiệm quốc gia thành viên HĐNQ. Việt Nam đang cho thấy mình là một thành viên có đóng góp thực chất, cầu thị, và đồng hành cùng cộng đồng quốc tế trong việc thúc đẩy các giá trị nhân văn cốt lõi của LHQ.

Tôi cho rằng, trong bối cảnh quốc tế hiện nay với nhiều thách thức và chia rẽ, vai trò xây dựng, cầu nối và thúc đẩy đồng thuận mà Việt Nam đang thể hiện là rất quan trọng, không chỉ giúp củng cố hình ảnh một Việt Nam trách nhiệm, chủ động, và đáng tin cậy trong các cơ chế đa phương về nhân quyền mà còn góp phần chuẩn bị nền tảng vững chắc cho các bước đi tiếp theo, trong đó có nỗ lực tái ứng cử HĐNQ nhiệm kỳ 2026-2028.

Việt Nam có nền tảng vững chắc và triển vọng khả quan cho việc tái ứng cử HĐNQ nhiệm kỳ 2026-2028. (Ảnh: QT)

Đại sứ đánh giá thế nào về triển vọng và mức độ ủng hộ quốc tế dành cho việc Việt Nam tái ứng cử Hội đồng Nhân quyền nhiệm kỳ 2026-2028?

Tôi vinh dự từng được trực tiếp tham gia hoạt động của HĐNQ, các tổ chức quốc tế tại Geneva và nhiều diễn đàn quốc tế ở cấp độ khu vực và toàn cầu. Từ thực tiễn này, kết hợp với thành tựu của quá trình hội nhập quốc tế, phát triển kinh tế-xã hội của Việt Nam nhiều năm qua, tôi cho rằng Việt Nam có nền tảng vững chắc và triển vọng khả quan cho việc tái ứng cử HĐNQ nhiệm kỳ 2026-2028.

Một là, Việt Nam có định hướng phát triển đất nước gắn liền với việc lấy con người làm trung tâm, mục tiêu và động lực của phát triển. Các chính sách lớn của Đảng và Nhà nước đều khẳng định tầm quan trọng của việc thúc đẩy và bảo vệ quyền con người. Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu toàn diện về kinh tế - xã hội và quyền con người, như cải thiện chất lượng sống cho người dân, thúc đẩy bình đẳng giới, nâng cao năng lực tiếp cận y tế, giáo dục, nhà ở và dịch vụ xã hội cho các nhóm yếu thế. Hệ thống pháp luật liên tục được hoàn thiện, phù hợp hơn với các công ước và tiêu chuẩn quốc tế về quyền con người.

Hai là, trên bình diện quốc tế, Việt Nam là thành viên của hầu hết các điều ước quốc tế cơ bản về quyền con người. Việt Nam tham gia tích cực HĐNQ, thực hiện nghiêm túc cơ chế rà soát định kỳ phổ quát (UPR), tích cực triển khai các khuyến nghị đã chấp thuận, cũng như chủ động tham gia các cơ chế giám sát theo công ước quốc tế. Việt Nam đã từng đảm nhiệm thành công vai trò thành viên HĐNQ nhiệm kỳ 2014-2016, đang thực hiện tốt vai trò hiện nay trong nhiệm kỳ 2023-2025, và có nhiều đóng góp cụ thể thông qua việc tham gia đồng bảo trợ, chủ trì sáng kiến, phát biểu chung tại các khóa họp.

Ba là, Việt Nam theo đuổi đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa phương hóa, đa dạng hóa, coi trọng chủ nghĩa đa phương, ủng hộ trật tự quốc tế dựa trên luật pháp, Hiến chương LHQ. Việt Nam cũng tích cực tham gia và từng đảm nhiệm cương vị thành viên Hội đồng Bảo an LHQ và một số cơ quan khác của LHQ, đóng góp tích cực trong ASEAN, nhiều tổ chức quốc tế chuyên môn và các diễn đàn quốc tế khác.

Việt Nam đề cao đối thoại, hợp tác, không chính trị hóa vấn đề nhân quyền, không áp dụng tiêu chuẩn kép, tôn trọng đặc thù và trình độ phát triển của từng quốc gia, tăng cường hiểu biết lẫn nhau, không để khác biệt cản trở hợp tác với các đối tác. Cách tiếp cận toàn diện và cân bằng này được nhiều nước, đặc biệt là các nước đang phát triển, đánh giá cao.

Tuy nhiên, Việt Nam cũng đứng trước những thách thức như sự cạnh tranh gay gắt giữa các ứng viên trong nhóm châu Á-Thái Bình Dương, hay những thông tin sai lệch, luận điệu xuyên tạc từ một số tổ chức và cá nhân thù địch. Đây là những yếu tố có thể gây ảnh hưởng đến quá trình vận động. Vì vậy, cần tiếp tục nâng cao hiệu quả công tác thông tin đối ngoại, tăng cường vận động ngoại giao, phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan trong nước và Cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài, củng cố mạng lưới bạn bè, đối tác ủng hộ Việt Nam trong tiến trình tái ứng cử vào HĐNQ.

Về tổng thể, tôi tin tưởng rằng với quyết tâm chính trị cao, sự chuẩn bị kỹ lưỡng, cùng những đóng góp thực chất và hình ảnh tích cực của Việt Nam trên trường quốc tế, Việt Nam sẽ tiếp tục được tín nhiệm và nhận được sự ủng hộ rộng rãi trong cuộc bỏ phiếu của Đại hội đồng LHQ vào tháng 10 tới để bầu thành viên HĐNQ nhiệm kỳ 2026-2028.

Trân trọng cảm ơn Đại sứ!

Vy Anh