Đề xuất Thủ tướng quyết định chủ trương đầu tư nhà máy điện hạt nhân
Tại dự thảo Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi), Chính phủ đề xuất phân quyền quyết định chủ trương đầu tư nhà máy điện hạt nhân (thuộc thẩm quyền của Quốc hội theo Luật Đầu tư, Luật Đầu tư công) cho Thủ tướng Chính phủ.
Dự kiến bãi bỏ 25 thủ tục hành chính
Sáng 14/4/2025, tại phiên họp thứ 44, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi).
Tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, dự thảo Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) gồm 12 chương, 73 điều, (giảm 20 điều tương ứng với hơn 20% số điều so với Luật năm 2008).
Dự thảo Luật đã bám sát 4 chính sách đã được Chính phủ nhất trí tại Nghị quyết 240/NQ-CP ngày 17/12/2024 về Phiên họp chuyên đề về xây dựng pháp luật tháng 11/2024.
Cụ thể là các chính sách: Thúc đẩy phát triển và xã hội hóa ứng dụng năng lượng nguyên tử; bảo đảm an toàn bức xạ, an toàn và an ninh hạt nhân, phân cấp trong công tác quản lý Nhà nước; tạo thuận lợi cho hoạt động thanh sát hạt nhân; quản lý chất thải phóng xạ, nguồn phóng xạ đã qua sử dụng và nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng, ứng phó sự cố bức xạ và sự cố hạt nhân, trách nhiệm dân sự đối với thiệt hại hạt nhân.
Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng (Ảnh: Media Quốc hội).
Đáng chú ý, Luật Năng lượng nguyên tử năm 2008 quy định 76 thủ tục hành chính. Dự thảo Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) quy định 51 thủ tục hành chính.
Theo đó, dự kiến bãi bỏ 25 thủ tục hành chính; sửa đổi 9 thủ tục hành chính; giữ nguyên 42 thủ tục hành chính. Như vậy, số lượng thủ tục hành chính giảm 25 thủ tục, tương ứng với mức giảm 32,9%. Dự thảo Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) không quy định chi tiết về thủ tục hành chính mà giao cho Chính phủ quy định.
Về phân cấp, phân quyền, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho hay, phân quyền quyết định chủ trương đầu tư nhà máy điện hạt nhân (thuộc thẩm quyền của Quốc hội theo Luật Đầu tư, Luật Đầu tư công) cho Thủ tướng Chính phủ. Quy định Thủ tướng Chính phủ quyết định chủ trương đầu tư dự án nhà máy điện hạt nhân (tại Điều 32 dự thảo Luật).
Luật Năng lượng nguyên tử năm 2008 đã phân cấp cho Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, thành phố cấp phép cho thiết bị X-quang trong chẩn đoán y tế (điểm b Khoản 1 Điều 77 Luật hiện hành). Tuy nhiên, theo tinh thần mới của việc xây dựng văn bản quy phạm pháp luật, Luật chỉ quy định những vấn đề thuộc thẩm quyền của Quốc hội, các nội dung thuộc thẩm quyền của Chính phủ sẽ quy định tại Nghị định và các văn bản hướng dẫn thi hành Luật.
Do đó, dự kiến tại Nghị định hướng dẫn Luật sẽ tiếp tục phân cấp từ Bộ Khoa học và Công nghệ cho Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố cấp giấy phép thiết bị X-quang y tế, nguồn phóng xạ và thiết bị bức xạ có mức độ rủi ro thấp; chuẩn bị và ứng phó sự cố.
Theo quy định của Luật Năng lượng nguyên tử năm 2008 việc vận chuyển vật liệu phóng xạ quá cảnh qua lãnh thổ Việt Nam đều phải được Thủ tướng Chính phủ cho phép. Chính phủ sẽ phân cấp thẩm quyền cấp phép vận chuyển quá cảnh đối với các nguồn phóng xạ có mức độ nguy hiểm từ trung bình trở xuống.
Bổ sung quy định việc phê duyệt thiết kế đối với nhà máy điện hạt nhân
Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy cho hay, Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cơ bản nhất trí với sự cần thiết ban hành Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) như đề xuất của Chính phủ tại Tờ trình số 164/TTr-CP ngày 1/4/2025; nhất trí với tên gọi Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) và cơ bản nhất trí với phạm vi điều chỉnh được nêu trong Tờ trình.
Tuy nhiên, có ý kiến cho rằng, nên tập trung sửa đổi các nội dung liên quan đến nhà máy điện hạt nhân hoặc xây dựng riêng Luật về điện hạt nhân.
Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy (Ảnh: Media Quốc hội).
Về cơ quan pháp quy hạt nhân, ông Lê Quang Huy đề nghị quy định rõ cơ quan pháp quy hạt nhân độc lập và mối quan hệ công tác; có đủ thẩm quyền, năng lực kỹ thuật và quản lý; hoạt động tuân thủ các tiêu chuẩn an toàn và hướng dẫn an ninh hạt nhân của IAEA và các điều ước quốc tế liên quan.
Về phát triển, ứng dụng năng lượng nguyên tử, Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường nhất trí với sự cần thiết và nội dung thúc đẩy phát triển và xã hội hóa ứng dụng năng lượng nguyên tử.
Tuy nhiên, cần xem xét việc cho phép cá nhân, tổ chức đầu tư thành lập cơ sở bức xạ, cơ sở tiến hành công việc bức xạ, trong đó có cơ sở sản xuất, chế biến chất phóng xạ, bởi lo ngại về khả năng bảo đảm an toàn của cá nhân, tổ chức.
Về an toàn, an ninh cơ sở hạt nhân, đề nghị bổ sung quy định việc phê duyệt thiết kế đối với nhà máy điện hạt nhân, lò phản ứng hạt nhân nghiên cứu tại Điều 30.
Thiết kế của nhà máy điện hạt nhân và lò phản ứng hạt nhân nghiên cứu phải được cơ quan pháp quy hạt nhân của nước đối tác thẩm định và phê duyệt thiết kế, trong đó có tính đến các yêu cầu đặc thù của Việt Nam; Chính phủ quy định cơ quan có thẩm quyền thực hiện thẩm định.
Trường hợp nhà máy điện hạt nhân và lò phản ứng hạt nhân nghiên cứu do các cơ quan chuyên môn của Việt Nam thiết kế thì cần bổ sung quy định về việc tuân thủ yêu cầu về an toàn và an ninh hạt nhân của IAEA. Đề nghị làm rõ quy định về "sử dụng công nghệ… được kiểm chứng" là do cơ quan nào thực hiện việc kiểm chứng này.
Về chất thải phóng xạ, nguồn phóng xạ đã qua sử dụng và nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng (chương VI, từ điều 46 đến điều 50), ông Huy đề nghị nghiên cứu, bổ sung chính sách liên quan đến việc kiểm soát các chất thải phóng xạ, nguồn phóng xạ trong phế liệu và các nguồn khác nhập khẩu, tạm nhập tái xuất để bảo đảm đầy đủ, khả thi và phù hợp với tên chương này.
Về ứng phó sự cố bức xạ và hạt nhân (Chương IX, từ Điều 59 đến 61), Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đề nghị tiếp tục rà soát, bảo đảm tính đầy đủ, thống nhất giữa nội dung các kế hoạch ứng phó sự cố bức xạ và hạt nhân cấp cơ sở, cấp tỉnh, cấp quốc gia, cũng như tính khả thi, chặt chẽ của các kế hoạch; bảo đảm tính thống nhất của dự thảo Luật với Luật Phòng thủ dân sự và dự thảo Luật Tình trạng khẩn cấp, tính khả thi trong phối hợp giữa các cơ quan có liên quan.
