Doanh nghiệp đề nghị bỏ cơ chế 'xin - cho', tăng hậu kiểm

Sáng 14-7, tại Hội thảo “Nhận diện khó khăn, vướng mắc do quy định pháp luật trong hoạt động sản xuất, kinh doanh và kiến nghị” do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức, nhiều doanh nghiệp cho biết bất cập về pháp lý, thuế chồng thuế, thủ tục rườm rà đang là rào cản lớn.

Thuế chồng thuế, phí đè phí

Giám đốc Chiến lược & Phát triển Masan Group Lê Bá Nam Anh cho biết, doanh nghiệp này đang hoạt động đa ngành, từ bán lẻ, cà phê, trà, tài chính cho tới khai thác khoáng sản.

Theo ông Nam Anh, Việt Nam sở hữu nhiều loại tài nguyên quý hiếm có ý nghĩa chiến lược, tuy nhiên, ngành khoáng sản đang đối mặt với chi phí thuế, phí cực kỳ cao, chiếm tới 40–60% doanh thu, trong khi mức trung bình quốc tế chỉ từ 3–8%.

Nguyên nhân xuất phát từ hệ thống pháp luật còn thiếu đồng bộ, thậm chí có quy định đối nghịch nhau.

Cụ thể, doanh nghiệp phải cùng lúc nộp tiền cấp quyền khai thác khoáng sản (theo Luật Khoáng sản) và thuế tài nguyên (theo Luật Thuế Tài nguyên 2009). “Bản chất hai quy định này là một, nhưng lại nằm ở hai luật khác nhau gây trùng lặp và khó khăn cho doanh nghiệp,” ông Nam Anh nhấn mạnh.

Chưa dừng lại ở đó, các sản phẩm chế biến sâu đang phải chịu thuế xuất khẩu cao hơn hoặc ngang bằng với sản phẩm thô, đi ngược với Nghị quyết số 10/NQ-TW. Ngoài ra, theo Nghị định 181, nhiều sản phẩm khoáng chế biến sâu khi xuất khẩu lại không được hoàn thuế giá trị gia tăng, khiến năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt giảm sút trên thị trường quốc tế.

Do đó, ông Nam Anh cho rằng những quy định trên cần sửa đổi đồng bộ cùng với Luật Địa chất và Khoáng sản (sửa đổi năm 2024).

Nhiều quy định pháp luật chồng chéo, thủ tục rườm rà, thiếu linh hoạt đang là rào cản lớn cho hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp. Ảnh: MINH TRÚC

Về thị trường vốn, ông Nam Anh thông tin, Tập đoàn Masan hiện có hoạt động mạnh trong thị trường vốn, huy động từ trái phiếu và cổ đông nước ngoài. Tuy nhiên, thị trường vốn Việt Nam chưa đủ linh hoạt và mạnh mẽ để hỗ trợ khu vực tư nhân, đặc biệt là các doanh nghiệp khoa học công nghệ.

Cụ thể, điều kiện niêm yết trên sàn chứng khoán hiện yêu cầu doanh nghiệp phải có lãi liên tục 2 năm, khiến doanh nghiệp công nghệ hoặc đổi mới sáng tạo rất khó tiếp cận thị trường. Bởi, những doanh nghiệp này thường cần nhiều năm đầu tư trước khi có lãi, yêu cầu này vô tình triệt tiêu khả năng huy động vốn của họ.

"Doanh nghiệp bán lẻ WinCommerce (thuộc Masan) năm nay dự kiến đạt doanh thu hơn 35.000 tỉ đồng, nhưng do chưa có lãi kế tiếp nên vẫn không thể niêm yết dù quy mô đã rất lớn", đại diện Masan lấy ví dụ.

Ông Nam kiến nghị, Việt Nam nên học hỏi các nước như: Mỹ, Malaysia, Indonesia, Thái Lan - nơi có các sàn riêng cho doanh nghiệp công nghệ, doanh nghiệp tăng trưởng cao, với điều kiện niêm yết linh hoạt hơn, dựa trên doanh thu và vốn hóa thay vì chỉ lãi kế toán.

Bỏ "xin-cho", tăng cường hậu kiểm theo quản lý rủi ro

Cũng tại hội thảo, Trưởng nhóm kỹ thuật Tiểu ban Thực phẩm, dinh dưỡng (EuroCham) Nguyễn Hồng Uy cảnh báo việc siết chặt thủ tục hành chính trong ngành thực phẩm có thể phản tác dụng nếu không đi kèm với kiểm soát rủi ro hiệu quả.

Dẫn chứng từ vụ việc Hancofood - Rance Pharma sản xuất 473 loại sữa giả với địa chỉ đăng ký là một phòng khám phụ sản ở Hòa Bình (cũ), ông Uy cho rằng, lỗ hổng không nằm ở cấp phép, mà nằm ở việc thiếu hậu kiểm và đánh giá rủi ro.

"Nguyên nhân chính của vấn nạn hàng giả, hàng kém chất lượng vừa qua đó là thiếu hậu kiểm, hoặc hậu kiểm nhưng bỏ qua vi phạm do có tiêu cực. Do đó, cần tăng cường hậu kiểm, đặc biệt là hậu kiểm theo quản lý rủi ro", ông Uy nói.

Nói thêm về sự bất cập trong chính sách, ông Uy cho rằng, dự thảo Nghị định thay thế Nghị định 15/2018 của Bộ Y tế đang tăng mạnh thủ tục. Cụ thể, hồ sơ đăng ký tăng từ 7 lên 41 mục; thời gian thẩm định hồ sơ đăng ký kéo dài từ 7 ngày lên 90 ngày; việc tự công bố sản phẩm từ 1 ngày tăng lên 21 ngày; thời gian kiểm tra hàng hóa nhập khẩu cũng tăng hơn 200%.

“Doanh nghiệp sửa một tỷ lệ nhỏ trong công thức cũng phải công bố lại toàn bộ. Sữa tươi là thực phẩm tự công bố, trước đây chỉ cần 1 ngày để tiếp nhận hồ sơ, nay cần tới 21 ngày. Trong khi sữa tươi thanh trùng chỉ có hạn dùng 10 ngày. Đợi tiếp nhận công bố 21 ngày mới được sản xuất thì rõ ràng là bất khả thi".

Đại diện EuroCham kiến nghị nên chuyển từ mô hình “xin-cho” sang mô hình hậu kiểm theo quản lý rủi ro đang được áp dụng rộng rãi ở các nước phát triển như Mỹ, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc.

Cùng với đó, ông Uy cho rằng cần xây dựng hệ thống quản lý số về an toàn thực phẩm trên toàn quốc, bao gồm: Đăng ký, tự công bố, kết quả hậu kiểm, các cảnh báo trong nước và quốc tế.

Lắng nghe ý kiến của doanh nghiệp, ông Nguyễn Thanh Tú, Thứ trưởng Bộ Tư pháp cũng chỉ rõ, việc xử lý vướng mắc pháp lý cho doanh nghiệp nhiều năm qua vẫn còn chậm, do thiếu sự đồng thuận từ các cơ quan có liên quan.

Tuy nhiên, Thứ trưởng nhấn mạnh, Nghị quyết 66 của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật đã xác định rõ mục tiêu đến năm 2025, phải cơ bản giải quyết xong các khó khăn, vướng mắc do quy định pháp luật gây ra, tạo nền tảng cho mục tiêu tăng trưởng kinh tế hai con số.

MINH TRÚC