Đồng thuận tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với mặt hàng thuốc lá

Nguồn: Bộ Tài chính. Đồ họa: Phương Anh

Giá thuốc lá của Việt Nam còn thấp so với thế giới

Thông tin tại Hội thảo “Thuế tiêu thụ đặc biệt đối với sản phẩm thuốc lá” được tổ chức mới đây, TS Nguyễn Như Quỳnh - Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách tài chính (Bộ Tài chính) cho hay, Việt Nam nằm trong số 15 nước có số người hút thuốc lá cao nhất thế giới với khoảng 15,3 triệu người hút và 33 triệu người bị ảnh hưởng do hít khói thuốc thụ động. Tại Việt Nam có khoảng 40 nghìn người tử vong mỗi năm vì các bệnh có liên quan đến thuốc lá. Đây là những con số cho thấy tác hại đáng báo động của thuốc lá đối với sức khỏe cộng đồng và xã hội.

TS Nguyễn Như Quỳnh cho rằng, giá thuốc lá của Việt Nam nhìn chung còn thấp, hiện đứng thứ 157 trên tổng số 161 quốc gia theo đánh giá của WHO, đây là một trong những lý do khiến Việt Nam có tỷ lệ người hút thuốc lá cao. Thuế suất thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) đối với thuốc lá tại Việt Nam theo luật hiện hành ở mức 75% giá bán của nhà sản xuất. Tuy nhiên, tổng các khoản thuế tiêu dùng chỉ chiếm khoảng 38 - 39% trong giá bán lẻ thuốc lá tại Việt Nam hiện nay, thấp hơn rất nhiều so với trung bình của các quốc gia có mức thu nhập trung bình (59%) và đa số các nước ASEAN (khoảng 60 - 70%), cũng như khuyến nghị của WHO và WB là khoảng 2/3 đến 3/4 giá bán lẻ.

Thông tin tại hội thảo, bà Lê Thùy Linh - đại diện Cục Quản lý giám sát Chính sách thuế, phí và lệ phí (Bộ Tài chính) cho hay, thực hiện Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2024 và 2025 của Quốc hội, Bộ Tài chính đã triển khai nghiên cứu xây dựng dự án Luật Thuế TTĐB (sửa đổi). Hồ sơ dự án Luật Thuế TTĐB (sửa đổi) đã được gửi xin ý kiến các bộ, ban ngành.

Một trong những nội dung đáng chú ý của dự thảo là đề xuất điều chỉnh thuế TTĐB đối với mặt hàng thuốc lá. Cụ thể, ngoài việc giữ nguyên mức thuế suất 75%, dự thảo bổ sung mức thuế tuyệt đối theo lộ trình từ năm 2026 đến năm 2030 để góp phần đạt mục tiêu giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá theo Chiến lược phòng chống tác hại thuốc lá và hướng tới đạt tỷ trọng thuế trên giá bán lẻ thuốc lá theo khuyến nghị của WHO.

Theo đó, đối với mức thuế tuyệt đối, cơ quan soạn thảo đưa ra 2 phương án. Phương án 1: thuốc lá điếu (bao), từ năm 2026 bổ sung thêm mức thuế tuyệt đối 2.000 đồng/bao và mỗi năm tăng thêm 2.000 đồng/bao, bảo đảm đến năm 2030 đạt tối đa 10.000 đồng/bao. Đối với xì gà (điếu); thuốc lá sợi, thuốc lào hoặc các dạng khác, chế phẩm khác từ cây thuốc lá dùng hút, hít, nhai, ngửi, ngậm (100g hoặc 100ml), năm 2026 mức thuế bổ sung tuyệt đối là 20.000 đồng/điếu/100g/hoặc 100ml, và mỗi năm tăng thêm 20.000 đồng/điếu/100g/hoặc 100ml, đảm bảo đến năm 2030 đạt mức tối đa 100.000 đồng/điếu/100g/hoặc 100ml.

Phương án 2: thuốc lá điếu có mức thuế tuyệt đối vào năm 2026 là 5.000 đồng/bao và mỗi năm tăng thêm 1.000 đồng/bao, đạt mức tối thiểu 10.000 đồng/bao vào năm 2030. Tương tự, xì gà (điếu); thuốc lá sợi, thuốc lào hoặc các dạng khác, chế phẩm khác từ cây thuốc lá dùng hút, hít, nhai, ngửi, ngậm (100g hoặc 100ml) từ năm 2026 mức thuế tuyệt đối là 50.000/ điếu/100g/100ml, sau đó mỗi năm tăng thêm 10.000 đồng và đến năm 2030 tăng lên mức tối đa là 100.000 đồng/điếu/100g/100ml.

Tăng thuế hài hòa, tránh đột biến

Ông Nguyễn Minh Tân - Phó Vụ trưởng Vụ Tài chính - Ngân sách, Văn phòng Quốc hội cho rằng, thuốc lá là tác nhân gây ra nhiều bệnh. Do đó, việc đánh thuế TTĐB với thuốc lá là cần thiết. Tuy nhiên theo ông Tân, việc tăng thuế TTĐB cần phải cân đối nhiều lợi ích như người trồng nguyên liệu, doanh nghiệp (DN) sản xuất kinh doanh, nguồn thu ngân sách nhà nước (NSNN), đảm bảo sức khỏe của người dân.

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Chí Nhân - Tổng thư ký Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam (VTA) cho biết, việc sửa đổi Luật Thuế TTĐB đối với thuốc lá là cần thiết nhằm thực hiện đúng chủ trương của Đảng và Nhà nước về chăm sóc, nâng cao sức khỏe nhân dân, phù hợp với thông lệ quốc tế. Tuy nhiên, theo đại diện VTA, việc tăng mức thuế TTĐB tuyệt đối cho mặt hàng thuốc lá điếu, xì gà một cách đột ngột, đột biến và lớn sẽ tác động sâu rộng đến ngành thuốc lá.

Ông Daniel Hsu - Tổng giám đốc BAT Việt Nam ủng hộ đề xuất của Bộ Tài chính về việc tăng thuế TTĐB, áp dụng thuế hỗn hợp, bổ sung thuế tuyệt đối đối với mặt hàng thuốc lá. Điều này phù hợp với khuynh hướng trên thế giới, giúp giảm thiểu tỷ lệ hút thuốc lá, hạn chế người tiêu dùng tiếp cận thuốc lá giá rẻ. Tuy nhiên, theo ông Daniel Hsu, việc tăng thuế cần phải hài hòa, tránh tăng đột biến ảnh hưởng đến thị trường nhằm cân bằng mục tiêu kiểm soát thuốc lá nhập lậu và thuốc lá giả.

Nêu quan điểm về mức tăng và lộ trình áp dụng tăng thuế TTĐB với sản phẩm thuốc lá, TS Nguyễn Như Quỳnh cho biết, Bộ Tài chính luôn xác định đồng hành và đứng trên quyền lợi của cộng đồng doanh nghiệp. Từ năm 2020 đến nay, Bộ Tài chính liên tục trình các cơ quan thẩm quyền các chính sách miễn, giảm, gia hạn với tổng số tiền lên tới hơn 640 nghìn tỷ đồng. Thậm chí có năm, tổng số thuế hỗ trợ cho doanh nghiệp, người dân chiếm tới 10% tổng thu ngân sách nhà nước.

“Việc tăng thuế đối với thuốc lá nhằm thực hiện theo các chiến lược về chăm sóc và bảo vệ sức khỏe nhân dân. Trong đó, Chiến lược quốc gia về phòng, chống tác hại của thuốc lá đến năm 2030 đề ra mục tiêu, giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá trong nhóm nam giới từ 15 tuổi trở lên xuống dưới 39% giai đoạn 2023 - 2025 và xuống dưới 36% giai đoạn 2026 - 2030” - TS Nguyễn Như Quỳnh nhấn mạnh.

Đảm bảo tương đối hài hòa lợi ích các bên liên quan

Không thể có một phương án đảm bảo trọn vẹn lợi ích của cả người tiêu dùng, nhà nước và doanh nghiệp, nên cần lựa chọn phương án tối ưu nhất. Các doanh nghiệp cần thể hiện trách nhiệm với cộng đồng, người dân, giúp ban soạn thảo, Chính phủ, Quốc hội lựa chọn phương án tối ưu nhất. Về phía cơ quan soạn thảo, cần nghiên cứu, lựa chọn phương án, lộ trình tăng thuế khả thi để đạt được mục tiêu đề ra, đảm bảo tương đối hài hòa lợi ích các bên liên quan. Bà Nguyễn Thị Cúc - Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam

Văn Tuấn