Dùng trí tuệ nhân tạo làm hồ sơ xin cấp phép nhà máy hạt nhân

AI chuẩn bị chạm đến lĩnh vực đầy nhạy cảm là năng lượng hạt nhân

Cụ thể, Microsoft và Phòng thí nghiệm Quốc gia Idaho (INL) cho biết họ sẽ tận dụng công nghệ AI của Microsoft để tạo ra các báo cáo kỹ thuật và phân tích an toàn — vốn là một phần tiêu chuẩn trong quy trình xin giấy phép xây dựng và vận hành các cơ sở hạt nhân tại Mỹ.

Các hệ thống AI này, được huấn luyện trên một kho dữ liệu khổng lồ từ các đơn xin phép thành công trong quá khứ, sẽ trích xuất dữ liệu từ các nghiên cứu hiện có và biên soạn thành những hồ sơ phức tạp dài hàng trăm trang.

Reuters dẫn lời bà Nelli Babayan, giám đốc AI phụ trách khu vực dân sự liên bang tại Microsoft cho biết: “Hệ thống được thiết kế để con người tinh chỉnh lại — nghĩa là người dùng có thể rà soát từng phần và chỉnh sửa theo nhu cầu, có thể thủ công hoặc có sự hỗ trợ của AI — tùy thuộc vào lựa chọn của con người”.

Thông báo này được đưa ra sau khi Tổng thống Donald Trump ký các sắc lệnh hành pháp vào tháng 5 nhằm rút ngắn quy trình cấp phép cho các nhà máy điện hạt nhân mới — vốn thường kéo dài nhiều năm — với mục tiêu rút ngắn thời gian chỉ còn 18 tháng, nhằm đáp ứng nhu cầu năng lượng đang tăng nhanh từ các trung tâm dữ liệu AI.

Công nghệ AI này cũng có thể hỗ trợ nâng công suất từ các nhà máy điện hạt nhân đang hoạt động, theo ông Scott Ferrara, Phó Giám đốc Bộ phận Nghiên cứu An toàn và Quy định Hạt nhân tại INL.

Các nhà máy hạt nhân hiện hữu muốn tăng công suất phải nộp đánh giá kỹ thuật và xin điều chỉnh giấy phép vận hành. Ông Ferrara chia sẻ với Reuters: “Đã có một kho dữ liệu khổng lồ từ khoảng 82 lần nâng cấp trước đó và các đơn vị có thể trích xuất trực tiếp từ kho dữ liệu này để tạo hồ sơ đề nghị điều chỉnh giấy phép“.

Việc Microsoft và Phòng thí nghiệm Quốc gia Idaho hợp tác sử dụng AI để đẩy nhanh quy trình cấp phép nhà máy điện hạt nhân mang lại nhiều lợi ích tiềm năng nhưng cũng đi kèm với không ít rủi ro đáng kể. Đây là một lĩnh vực đòi hỏi độ chính xác và an toàn cực cao, do đó, việc ứng dụng AI cần được cân nhắc kỹ lưỡng.

Lợi ích

Tăng tốc độ và hiệu quả:

Giảm thời gian xử lý: AI có thể phân tích và biên soạn hàng trăm, thậm chí hàng nghìn trang tài liệu kỹ thuật và phân tích an toàn một cách nhanh chóng, rút ngắn đáng kể thời gian chuẩn bị hồ sơ. Mục tiêu rút ngắn quy trình từ nhiều năm xuống còn 18 tháng là một minh chứng rõ ràng.

Tự động hóa công việc lặp đi lặp lại: AI có thể tự động trích xuất dữ liệu, tổng hợp thông tin từ các nghiên cứu và tạo ra các báo cáo tiêu chuẩn, giải phóng các kỹ sư và chuyên gia khỏi công việc thủ công, cho phép họ tập trung vào các nhiệm vụ phức tạp hơn.

Tối ưu hóa các dự án nâng cấp: AI có thể tận dụng dữ liệu từ các dự án nâng cấp nhà máy hạt nhân trước đây để nhanh chóng tạo ra các yêu cầu sửa đổi giấy phép, giúp các nhà máy hiện có tăng công suất hiệu quả hơn.

Cải thiện độ chính xác và nhất quán:

Giảm lỗi do con người: AI có thể xử lý một lượng lớn dữ liệu mà không bị mệt mỏi hay phân tâm, giúp giảm thiểu sai sót, lỗi chính tả hoặc thiếu sót trong các tài liệu phức tạp.

Đảm bảo tuân thủ quy định: AI có thể được lập trình để hiểu và áp dụng các tiêu chuẩn, quy định pháp lý một cách nhất quán, đảm bảo rằng tất cả các yêu cầu được đáp ứng đầy đủ trong hồ sơ.

Phân tích sâu rộng hơn: AI có thể nhanh chóng xác định các mẫu và mối quan hệ trong dữ liệu mà con người khó nhận ra, từ đó có thể cải thiện chất lượng của các phân tích an toàn.

Hỗ trợ ra quyết định và tăng cường năng lực:

Cung cấp thông tin nhanh chóng: Các cơ quan quản lý có thể nhận được các hồ sơ được chuẩn bị tốt hơn và nhanh hơn, giúp họ đưa ra quyết định cấp phép hiệu quả hơn.

Giải quyết nhu cầu năng lượng: Trong bối cảnh nhu cầu năng lượng tăng vọt (đặc biệt từ các trung tâm dữ liệu AI), việc đẩy nhanh cấp phép nhà máy hạt nhân có thể giúp đảm bảo nguồn cung cấp điện ổn định và sạch.

Rủi ro

Vấn đề về độ tin cậy và "Hộp đen" của AI:

Thiếu khả năng giải thích (Explainability): Các mô hình AI phức tạp có thể đưa ra kết quả mà không thể giải thích rõ ràng lý do tại sao. Trong ngành hạt nhân, nơi mỗi quyết định đều có tác động an toàn nghiêm trọng, việc không thể hiểu được cách AI đưa ra một kết luận nào đó là một rủi ro lớn.

Lỗi hệ thống: Nếu AI bị lỗi, dữ liệu đầu vào không chính xác, hoặc thuật toán có sai sót, nó có thể tạo ra các tài liệu chứa lỗi nghiêm trọng hoặc bỏ sót các vấn đề an toàn quan trọng, tiềm ẩn nguy cơ thảm họa.

Thiếu sự đánh giá của con người: Mặc dù AI được tạo ra "để con người tinh chỉnh", nhưng nếu người kiểm tra quá tin tưởng vào kết quả của AI mà không xem xét kỹ lưỡng, các lỗi hoặc thiếu sót có thể bị bỏ qua.

An ninh mạng và bảo mật dữ liệu:

Nguy cơ tấn công mạng: Việc kết nối các hệ thống AI với kho dữ liệu nhạy cảm liên quan đến nhà máy hạt nhân sẽ tạo ra một bề mặt tấn công mới cho tin tặc. Một cuộc tấn công thành công có thể dẫn đến rò rỉ thông tin mật, hoặc thậm chí là thao túng dữ liệu để gây ra lỗi trong quy trình cấp phép.

Toàn vẹn dữ liệu: Đảm bảo rằng dữ liệu mà AI sử dụng là hoàn toàn chính xác, không bị giả mạo hoặc thay đổi là cực kỳ quan trọng.

Phụ thuộc quá mức vào AI và mất đi chuyên môn con người:

Giảm kỹ năng con người: Nếu con người quá phụ thuộc vào AI để thực hiện các tác vụ biên soạn và phân tích phức tạp, kỹ năng và kinh nghiệm của các chuyên gia có thể bị mai một theo thời gian. Điều này sẽ trở thành vấn đề nếu AI gặp sự cố hoặc đối mặt với các tình huống chưa từng có.

Mất đi sự phán đoán: Quyết định cuối cùng trong việc cấp phép một nhà máy hạt nhân cần sự phán đoán và kinh nghiệm sâu sắc của các chuyên gia, không thể chỉ dựa vào kết quả từ AI.

Vấn đề pháp lý và trách nhiệm giải trình:

Ai chịu trách nhiệm khi có lỗi? Nếu một hồ sơ được AI tạo ra có sai sót dẫn đến một sự cố hoặc vấn đề an toàn, việc xác định trách nhiệm pháp lý sẽ trở nên phức tạp. Liệu trách nhiệm thuộc về nhà phát triển AI, người vận hành AI, hay cơ quan cấp phép?

Thiếu khung pháp lý: Hiện tại, khung pháp lý cho việc sử dụng AI trong các lĩnh vực nhạy cảm như hạt nhân vẫn đang trong giai đoạn phát triển, có thể chưa bao quát hết các rủi ro mới phát sinh.

Bùi Tú