EU hoãn triển khai đầy đủ Đạo luật AI tới năm 2027: Thận trọng hay bước lùi?

EU lùi thời hạn triển khai đầy đủ Đạo luật AI tới năm 2027. (Nguồn ảnh: frimufilms)

Động thái này gây ra luồng ý kiến trái chiều: giới công nghệ hoan nghênh, còn các tổ chức bảo vệ người tiêu dùng lo ngại đây là bước lùi đáng tiếc trước sức ép ngày càng lớn của các tập đoàn công nghệ.

Ra mắt ngày 20/11, “Gói luật số hóa tổng hợp” (Digital Omnibus) của Ủy ban châu Âu đề xuất điều chỉnh hàng loạt quy định liên quan đến môi trường số, trong đó quan trọng nhất là việc lùi thời điểm áp dụng đầy đủ các quy tắc đối với AI rủi ro cao - trụ cột của Đạo luật AI (AI Act). Nếu được thông qua, nhiều quy định trọng yếu sẽ bị lùi từ tháng 8/2026 sang tháng 12/2027.

VÌ SAO EU LẠI MUỐN TRÌ HOÃN?

Ủy ban châu Âu cho biết nguyên nhân chính đến từ việc nhiều quốc gia thành viên chưa hoàn tất bộ máy thực thi, đặc biệt là việc chỉ định các cơ quan có thẩm quyền đánh giá và giám sát việc tuân thủ Đạo luật AI.

Theo bà Hanane Taidi, Tổng Giám đốc TIC Council, đánh giá sự phù hợp, “nhiều quốc gia bỏ lỡ hạn chót tháng 8/2025, khiến hệ thống chưa thể vận hành đầy đủ”.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp châu Âu - đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ - cho rằng họ cần thêm thời gian để thích ứng với bộ khung pháp lý phức tạp, liên quan đến đánh giá rủi ro, quản trị dữ liệu và yêu cầu minh bạch của hệ thống AI.

Không ít ý kiến trong nội bộ EU lo ngại: nếu triển khai quá nhanh, doanh nghiệp trong khối sẽ chịu gánh nặng tuân thủ lớn hơn so với các đối thủ ở Mỹ hay Trung Quốc, qua đó làm giảm năng lực cạnh tranh của châu Âu.

LO NGẠI VỀ “NHÂN NHƯỢNG” VỚI BIG TECH

Trái ngược với sự thận trọng của EU, các tổ chức bảo vệ người tiêu dùng và giới vận động chính sách tỏ ra lo lắng về xu hướng “giảm điều tiết”.

Ông Peter Norwood, chuyên gia của Finance Watch, cảnh báo rằng việc trì hoãn có thể mở đường cho những mô hình AI chưa được kiểm chứng tiếp cận các dữ liệu vốn bị hạn chế - từ đó gây rủi ro trực tiếp cho người dân. “Một người có thể bị từ chối khoản vay hay bị nâng phí bảo hiểm dựa trên một mô hình AI thiên lệch mà họ hoàn toàn không biết”, ông nói.

Tổ chức Người tiêu dùng châu Âu (BEUC) thậm chí mô tả đây là “dấu hiệu nhượng bộ gần như hoàn toàn cho Big Tech”, trong bối cảnh các tập đoàn công nghệ liên tục vận động để giảm bớt các yêu cầu khắt khe của Đạo luật AI.

Hiệp hội CCIA - đại diện cho Amazon, Google, Apple, Uber - hoan nghênh đề xuất trì hoãn, nhưng vẫn yêu cầu EU “mạnh dạn hơn” trong việc điều chỉnh những khái niệm như “rủi ro hệ thống” hoặc phạm vi áp dụng của các điều khoản bản quyền.

THÁCH THỨC PHÍA TRƯỚC

Để gói Omnibus được thông qua, EU sẽ phải sửa đổi cả Quy định Bảo vệ Dữ liệu Chung (GDPR) - một trong những đạo luật quan trọng và nhạy cảm nhất của khối. Không ít nghị sĩ châu Âu đã tuyên bố phản đối, cho rằng đây là bước đi thiếu thận trọng, bỏ qua các đánh giá tác động và tham vấn rộng rãi.

Một số đạo luật liên quan còn chưa kịp triển khai đầy đủ, việc điều chỉnh ngay lập tức khiến nhiều nghị sĩ cho rằng họ đang phải “sửa lại những gì mình vừa mới thông qua”.

Dù vậy, EU vẫn phải hoàn thiện khung pháp lý trước hạn chót tháng 8/2026, thời điểm bắt buộc triển khai các quy định về hệ thống AI rủi ro cao. Điều này tạo ra áp lực lớn: hoặc trì hoãn để tránh hỗn loạn, hoặc siết chặt để giữ đúng tinh thần bảo vệ người dân mà Đạo luật AI hướng tới.

Cuộc tranh luận tại châu Âu phản ánh bài toán chung mà thế giới đang đối mặt: làm thế nào để thúc đẩy đổi mới trong lĩnh vực AI mà không đánh đổi quyền lợi người dân và sự an toàn của xã hội.

Với việc đề xuất lùi thời hạn triển khai Đạo luật AI, EU đang cố gắng tìm điểm cân bằng giữa khát vọng dẫn đầu về quản trị AI và thực tế triển khai tại các quốc gia thành viên.

Tuy nhiên, việc trì hoãn quá lâu có thể khiến mục tiêu trở thành "chuẩn mực toàn cầu" của châu Âu đối mặt nhiều thách thức - nhất là khi tốc độ phát triển của AI đang tăng chóng mặt.

Chặng đường để Đạo luật AI đi vào thực tế vì thế vẫn còn nhiều tranh cãi, và quyết định cuối cùng của EU sẽ tác động mạnh mẽ không chỉ đến doanh nghiệp trong khối mà còn đến toàn bộ thị trường công nghệ toàn cầu.

Trọng Hoàng