Giảm phát thải - Hướng đi tất yếu của nông nghiệp Việt Nam hiện đại

Tín hiệu chuyển đổi tích cực

Biến đổi khí hậu đang tác động sâu sắc đến mọi lĩnh vực đời sống, trong đó nông nghiệp vừa là nạn nhân vừa là nguồn phát thải khí nhà kính đáng kể.

Tuy nhiên, tín hiệu đáng mừng là nhiều chủ thể trong ngành đang tích cực chuyển đổi, hướng tới việc giảm phát thải carbon để tăng trưởng bền vững.

Chia sẻ tại chương trình Tập huấn nâng cao năng lực truyền thông báo chí về trung hòa carbon, do Báo Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Tập đoàn TH tổ chức ngày 15/10 tại Nghệ An, ông Nguyễn Tuấn Quang, Phó cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết một số địa phương đã tiên phong chuyển đổi cơ cấu sản xuất nông nghiệp, áp dụng các công nghệ kỹ thuật sản xuất tiên tiến.

TS Nguyễn Tuấn Quang, Phó cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu (Bộ Nông nghiệp và Môi trường). Ảnh: Tùng Đinh.

Điển hình là Đề án Phát triển bền vững 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng đồng bằng sông Cửu Long. Tính đến nay, đã có 1.015.000 ha lúa thuộc 5 tỉnh trong vùng đề án triển khai các mô hình canh tác lúa, góp phần giảm phát thải khí nhà kính với mức trung bình 2-12 tấn CO2/ha.

Bên cạnh đó, hoạt động bảo vệ và phát triển rừng ngày càng được chú trọng. Việc thực hiện các dự án điện năng lượng tái tạo tại các địa phương được đẩy mạnh, đặc biệt tại các địa phương có điều kiện tự nhiên phù hợp như Cần Thơ, Cà Mau, Vĩnh Long, Khánh Hòa, Lâm Đồng…

Đặc biệt, nhằm hiện thực cam kết của Thủ tướng Chính phủ, cộng đồng doanh nghiệp trong ngành nông nghiệp đã tham gia tích cực vào vấn đề trung hòa carbon và có nhiều thành tựu nổi bật.

Ví dụ, tập đoàn TH (TH True MILK) đã thực hiện tái chế hơn 28.000 tấn chất thải từ trang trại bò sữa thành phân bón hữu cơ mỗi năm. Cùng với việc lắp đặt hệ thống điện mặt trời mái nhà tại các trang trại bò sữa, gia tăng nguồn năng lượng điện sạch, việc thay thế lò hơi đốt nhiên liệu hóa thạch bằng nguyên liệu sinh khối giúp TH giảm phát thải hơn 7.000 tấn CO2 mỗi năm.

Tương tự, Công ty Cổ phần Sữa Việt Nam (Vinamilk) đã có 3 đơn vị đạt chứng nhận quốc tế về trung hòa carbon. 100% trang trại và nhà máy của Vinamilk đã hoàn thành đo lường và kiểm kê phát thải carbon, đồng thời đẩy mạnh sử dụng năng lượng tái tạo, tối ưu hóa hoạt động liên quan để giảm phát thải trong toàn bộ quá trình vận chuyển, quản lý và phân phối sản phẩm.

“Đây là nguồn cảm hứng để các doanh nghiệp vừa và nhỏ cũng tiến hành chuyển đổi xanh”, ông Quang bày tỏ.

Giảm phát thải carbon - Xu hướng bắt buộc của ngành nông nghiệp

Theo PGS.TS Mai Văn Trịnh - Viện trưởng Viện Môi trường Nông nghiệp, phát thải khí nhà kính không chỉ ảnh hưởng đến môi trường mà còn trực tiếp chi phối năng suất, chất lượng và uy tín của nông sản Việt Nam trong thương mại quốc tế. Các đối tác lớn như EU, Nhật Bản, Hoa Kỳ đều đặt tiêu chuẩn carbon làm hàng rào kỹ thuật. “Nếu không chủ động kiểm soát, nông nghiệp Việt Nam sẽ mất cơ hội trong chuỗi cung ứng toàn cầu”, PGS.TS Mai Văn Trịnh khẳng định.

Tại Việt Nam, sáu kỳ kiểm kê quốc gia về khí nhà kính đã được thực hiện, thể hiện rõ quyết tâm của Chính phủ trong việc minh bạch hóa dữ liệu phát thải và đáp ứng nghĩa vụ quốc tế về ứng phó biến đổi khí hậu. Trong đó, nông nghiệp là lĩnh vực chiếm tỷ lệ lớn phát thải lớn, chủ yếu đến từ canh tác lúa nước, chăn nuôi và sử dụng phân bón. Các khí chính bao gồm CO₂ từ đốt nhiên liệu, CH₄ từ ruộng lúa và tiêu hóa dạ cỏ, cùng N₂O từ bón phân đạm và chất hữu cơ.

Nông nghiệp giảm phát thải là hướng đi tất yếu của Việt Nam.

Để quản lý tốt vấn đề giảm phát thải trong nông nghiệp, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam đang hướng tới vận hành thí điểm sàn giao dịch carbon (giai đoạn 2025-2028), PGS.TS Mai Văn Trịnh nhấn mạnh vào việc nắm vững phương pháp, kỹ thuật trong việc đo đạc, báo cáo và xác minh lượng phát thải (MRV – Measurement, Reporting, Verification) - những vấn đề được ông gọi là “xương sống” của quản trị carbon hiện đại.

“Nếu làm tốt MRV và tham gia thị trường carbon, nông nghiệp Việt Nam không chỉ góp phần thực hiện cam kết Net Zero vào năm 2050, mà còn mở ra nguồn thu mới từ tín chỉ carbon, giúp nông dân và doanh nghiệp có thêm động lực đầu tư vào sản xuất xanh”, Giáo sư Trịnh xác định.

Ở vị trí nhà quản lý, TS Nguyễn Tuấn Quang, Phó Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu cho biết thời gian qua, hệ thống chính sách, phương pháp trung hòa carbon đã được xây dựng, ban hành kịp thời.

Tuy nhiên, để Việt Nam tiếp tục hiện thực hóa mục tiêu về phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, cần triển khai thực hiện một số nhóm giải pháp trọng tâm như xây dựng, áp dụng chính sách khuyến khích, ưu đãi đầu tư, cơ chế và các công cụ kinh tế nhằm khơi thông nguồn lực xã hội; huy động hiệu quả nguồn lực tài chính của khối doanh nghiệp cho ứng phó biến đổi khí hậu; khuyến khích các dự án đầu tư mới và các dự án đã đầu tư chuyển đổi, áp dụng các công nghệ, quy trình sản xuất ít phát thải khí nhà kính...

“Đặc biệt là cần phải đẩy mạnh truyền thông nâng cao nhận thức của các cấp, các ngành, về vai trò và trách nhiệm của cộng đồng doanh nghiệp, các định chế tài chính và người dân nhằm tạo sự đồng thuận của xã hội về việc thực hiện cam kết Net Zero”, TS Nguyễn Tuấn Quang khẳng định.

Tại Hội nghị lần thứ 26 Các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu tại Glasgow (Vương quốc Anh) vào năm 2021, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã cam kết Việt Nam bằng nguồn lực của mình, cùng với sự hợp tác và hỗ trợ của cộng đồng quốc tế, nhất là các nước phát triển, cả về tài chính và chuyển giao công nghệ, sẽ đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Ngay sau Hội nghị, Thủ tướng đã thành lập Ban Chỉ đạo quốc gia triển khai thực hiện cam kết của Việt Nam tại COP26 và đã ban hành Đề án về những nhiệm vụ, giải pháp triển khai. Theo đó, có 5 giải pháp, biện pháp chính để thực hiện cam kết Net Zero bao gồm: Thứ nhất là chuyển đổi năng lượng bằng việc sử dụng năng lượng tái tạo, năng lượng sạch. Thứ hai là sử dụng năng lượng, tài nguyên thiên nhiên tiết kiệm, hiệu quả, kinh tế tuần hoàn, sản xuất xanh… Thứ ba là phát triển rừng và các hệ sinh thái, bao gồm các hệ sinh thái ven biển. Thứ tư là thu hồi và lưu trữ carbon. Thứ năm là định giá carbon, bao gồm thuế carbon và thị trường carbon.

Nhung Bùi