Hệ thống cầu vượt sông Hồng: Mạch nối đến tương lai của Hà Nội

Cầu Vĩnh Tuy. Ảnh: Phạm Hùng

Để hiện thực hóa định hướng đó, hệ thống cầu vượt sông Hồng có ý nghĩa và vai trò vô cùng quan trọng, được ví như mạch nối từ hiện tại đến tương lai của TP.

Lấp đầy mọi khoảng cách

Nguyên Chủ tịch UBND TP Hà Nội Hoàng Văn Nghiên cho biết, từ nhiều thập kỷ trước, Hà Nội đã được định hướng xây dựng theo mô hình đô thị ven sông, lấy sông Hồng làm chủ đạo, các nhánh cảnh quan sông Đuống, sông Đáy, sông Đà… phụ trợ. Với tiềm năng toàn diện của một vùng châu thổ trù phú, tập trung đông dân cư, giao thông thuận tiện, Hà Nội sẽ trở thành đô thị ven sông Hồng có vai trò chiến lược, xứng tầm với một Thủ đô, một TP phát triển trong khu vực và trên thế giới.

Tại các Nghị quyết số 15 - NQ/TW ngày 5/5/2022; số 06 - NQ/TW ngày 24/1/2022; số 30 - NQ/TW ngày 23/11/2022 của Bộ Chính trị, cũng như hai Quyết định của Thủ tướng Chính phủ: số 700/QĐ - TTg ngày 16/6/2023 về điều chỉnh tổng thể Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2065; số 313/QĐ-TTg ngày 7/3/2023 về lập Quy hoạch Thủ đô thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050, đều xác định rõ mục tiêu xây dựng Hà Nội với trục cảnh quan chủ đạo, mang tính biểu tượng ven sông Hồng.

Với định hướng đó, một trong những mục tiêu lớn nhất của Hà Nội trong nhiều năm tới là hoàn thiện hệ thống cầu vượt sông Hồng, mở rộng kết nối giao thông hai bên bờ Nam - Bắc; xa hơn là liên kết chặt chẽ với các trục không gian, đô thị vệ tinh, sinh thái quanh trục cảnh quan sông Hồng.

Theo Quy hoạch GTVT Thủ đô đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050,
Hà Nội sẽ có 18 cầu vượt sông Hồng, trong đó 9 cầu đã được hoàn thành, đưa vào sử dụng gồm: Văn Lang, Vĩnh Thịnh, Thăng Long, Nhật Tân, Long Biên, Chương Dương, Thanh Trì, Vĩnh Tuy - giai đoạn 1, Vĩnh Tuy giai đoạn 2.

9 cây cầu còn lại gồm: Hồng Hà, Mễ Sở (trên tuyến Vành đai 4); Thăng Long mới (Vành đai 3); Tứ Liên, Thượng Cát, Ngọc Hồi (Vành đai 3,5); Trần Hưng Đạo, cầu Phú Xuyên, Vân Phúc (trên tuyến đường trục Bắc - Nam nối với tỉnh Vĩnh Phúc) vẫn đang trong quá trình chuẩn bị đầu tư.

Thạc sĩ quản lý đô thị Phan Trường Thành nhận định: “Giao thông là điều kiện tiên quyết, quan trọng nhất để thúc đẩy sự phát triển của mỗi địa phương. Giữa hai bờ Nam - Bắc sông Hồng hiện còn thiếu những chiếc bản lề định tuyến, kết nối giao thông. Đó là những cây cầu vượt sông quy mô lớn, có năng lực đáp ứng cho sự phát triển hàng trăm năm tới”.

Nếu chỉ nhìn nhận đơn lẻ sẽ không thể thấy hết vai trò và tính cấp thiết của những cây cầu vượt sông Hồng trong hệ thống giao thông khung của Hà Nội. Ví dụ như cầu Vĩnh Tuy (cả hai giai đoạn) đã được tính toán để khớp nối trên một trục với cầu Giang Biên bắc qua sông Đuống, thông đến tỉnh Bắc Ninh và đấu nối vào Vành đai 3, cao tốc Hà Nội - Hải Phòng, Quốc lộ 5. Hướng kết nối này cũng sẽ thu ngắn khoảng cách từ cầu Vĩnh Tuy đến cao tốc Hà Nội - Thái Nguyên, nâng cao năng lực thông hành cho cửa ngõ Đông Bắc Thủ đô.

Chủ tịch Hội Cầu đường Hà Nội Nguyễn Xuân Tân phân tích, thiếu các cầu lớn qua sông đã dẫn đến sự mất cân đối trong phát triển đô thị hai bên bờ Nam - Bắc sông Hồng nhiều năm qua. Bên bờ Nam phát triển rất nhanh, mật độ dân cư đông, trong khi bờ Bắc dù có nhiều tiềm năng lại chưa đạt được như kỳ vọng do thiếu sự kết nối với khu vực đô thị trung tâm.

“Có thêm nhiều cầu để kết nối và tạo điều kiện cho bờ Nam hỗ trợ bờ Bắc sông Hồng, Hà Nội sẽ phát triển toàn diện, đồng đều hơn, lấp đầy mọi khoảng cách và sự chênh lệch về kinh tế - xã hội. Đặc biệt, khi hoàn thành quy hoạch phát triển 2 bên bờ sông Hồng, nhu cầu vận tải vượt sông về hàng hóa, hành khách, du lịch đường sông và đường bộ... sẽ ngày càng lớn, các cây cầu sẽ càng trở nên quan trọng và cần thiết hơn” - ông Nguyễn Xuân Tân nói.

Ưu tiên các trục giao thông lớn

Thạc sĩ quản lý đô thị Phan Trường Thành nhận định, trước mắt Hà Nội cần nhất là 5 cây cầu vượt sông Hồng gồm: Tứ Liên, Thượng Cát; Trần Hưng Đạo, Hồng Hà, Mễ Sở. Hướng kết nối khu vực trung tâm TP, từ Tây Hồ đến Đông Anh và cao tốc Hà Nội - Thái Nguyên cần phải có cây cầu Tứ Liên đảm nhiệm. Theo quy hoạch, cầu sẽ được xây dựng với tổng chiều dài 3km, mặt cắt 29,5m; đường nối từ cầu đến cao tốc dài 9km.

Bên cạnh đó, để giảm tải cho Vành đai 3 và Quốc lộ 32, Hà Nội đang rất kỳ vọng vào việc kết nối các đoạn tuyến có sẵn của Vành đai 3,5. Trong đó, cây cầu Thượng Cát giữ vai trò rất quan trọng, là mảnh ghép thiết yếu trên “trục lõi” từ cửa ngõ Tây - Bắc sang phía Nam Thủ đô.

Dự án cầu Thượng Cát sẽ bao gồm cả đường dẫn hai đầu cầu, dài 4,5km, mặt cắt 60m, điểm đầu cầu khớp nối với Dự án đường Vành đai 3,5 đoạn từ cầu Thượng Cát – Quốc lộ 32. Điểm cuối tại vị trí nút giao với đường khu công nghiệp (KCN) Bắc Thăng Long tại xã Đại Mạch (Đông Anh). Sự hiện diện của cầu Thượng Cát sẽ rút ngắn khoảng cách từ khu vực Bắc Từ Liêm, Hoài Đức đến KCN Bắc Thăng Long và Quốc lộ 5 kéo dài. Vừa qua, UBND TP đã công bố, trao giải cuộc thi tuyển phương án kiến trúc công trình cầu Thượng Cát; hiện đang trong quá trình chuẩn bị đầu tư, dự kiến khởi công trong năm 2024.

Hồng Hà và Mễ Sở là 2 cầu thuộc dự án giao thông trọng điểm quốc gia: đường Vành đai 4 - Vùng Thủ đô Hà Nội, được xác định ưu tiên triển khai trong năm 2024. Dự án cầu Mễ Sở sẽ kết nối từ cao tốc Pháp Vân - Cầu Giẽ đến cao tốc Hà Nội - Hải Phòng với mục đích phân luồng giao thông, giảm phương tiện vào khu vực nội đô TP. Đồng thời tăng hiệu quả khai thác của 2 tuyến đường cao tốc, góp phần phát triển kinh tế - xã hội của TP Hà Nội, tỉnh Hưng Yên và các tỉnh lân cận.

Cầu Hồng Hà có chiều dài khoảng 6km, tổng mức đầu tư ước khoảng 10.000 tỷ đồng, có nhiệm vụ chính là giảm tải mật độ phương tiện qua cầu Thăng Long, rút ngắn thời gian kết nối, tăng cường việc giao thương của phía Tây Hà Nội và các tỉnh tiếp giáp. Lãnh đạo Sở GTVT Hà Nội cho biết, cầu Hồng Hà và Mễ Sở đã được Thủ tướng chỉ đạo phải thông xe vào năm 2024.

Cầu Trần Hưng Đạo sẽ kéo gần khoảng cách giữa khu vực trung tâm với các đô thị phía Bắc thuộc quận Long Biên và huyện Gia Lâm. Bên cạnh những cây cầu mở ra hướng đột phá mới, Hà Nội cũng cần tập trung vào các cầu mang tính bổ trợ cho một số khu vực áp lực cao như: cầu Thăng Long mới, Vân Phúc…

Chủ tịch Hội Cầu đường Hà Nội Nguyễn Xuân Tân cho rằng, áp lực đô thị hóa trong khu trung tâm Hà Nội đang căng cứng như một dòng nước lũ bị ngăn vây bởi “dải đập” sông Hồng. TP đang rất cần những cây cầu để khép kín các vành đai giao thông lớn, mở hướng phát triển về phía những vùng đất giàu tiềm năng như Đông Anh, Gia Lâm, Long Biên… “Những cây cầu này sẽ là mạch nối thẳng đến tương lai của đô thị Hà Nội với trục không gian đặc biệt, mang tính biểu tượng, chủ đạo trong phát triển toàn diện: trục sông Hồng” - ông Nguyễn Xuân Tân nói.

Ngọc Hải