Hiến kế giải pháp phát triển công nghiệp văn hóa (*): Đánh thức di sản

Theo Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa (CNVH) Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 vừa được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, các ngành CNVH trở thành các ngành kinh tế quan trọng, góp phần quảng bá, lan tỏa các giá trị lịch sử, văn hóa, con người Việt Nam và khẳng định thương hiệu, vị thế quốc gia trên trường quốc tế. Trong đó, ngành du lịch văn hóa đặt mục tiêu đến năm 2030 doanh thu chiếm 25% trong tổng thu từ khách du lịch, đạt khoảng 775.000 tỉ đồng (tương đương 31 tỉ USD).

Tiềm năng lớn

Du lịch - đặc biệt là du lịch văn hóa - ngày càng được khẳng định là ngành kinh tế mũi nhọn, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương, tạo việc làm và giữ gìn bản sắc dân tộc.

Ông Nguyễn Hồng Hải, Phó Chủ tịch Hiệp hội Du lịch Việt Nam, nhận định sự kết hợp giữa CNVH và du lịch bền vững chính là bước đi tất yếu để hình thành chuỗi giá trị mới, góp phần phát triển kinh tế tri thức, tăng trưởng xanh và bảo tồn di sản văn hóa Việt Nam. Đây cũng là định hướng lớn được Đảng và Nhà nước khẳng định trong nhiều nghị quyết, chiến lược quan trọng. Phó Chủ tịch Hiệp hội Du lịch Việt Nam cho rằng từ những chủ trương, chính sách này, nhiều sản phẩm du lịch văn hóa, du lịch di sản, du lịch sáng tạo đã hình thành và gắn với các thương hiệu địa phương nổi tiếng như Festival Huế, Lễ hội Cà phê Buôn Ma Thuột, Tuần lễ Văn hóa - Du lịch Tây Bắc, Không gian Văn hóa Cồng chiêng Tây Nguyên… góp phần lan tỏa giá trị văn hóa Việt Nam đến bạn bè quốc tế.

Lễ hội Sông nước TP HCM lần thứ 2-2024 là một trong những sự kiện du lịch văn hóa hấp dẫn, thu hút sự quan tâm của khách trong nước và quốc tế (Ảnh: LAM GIANG)

Tuy nhiên, để CNVH thực sự trở thành động lực của du lịch bền vững, chúng ta vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức như: thiếu sự liên kết giữa các ngành; hạn chế trong đầu tư công nghệ sáng tạo và nguồn nhân lực chất lượng cao; chưa khai thác hiệu quả các di sản văn hóa gắn với thương mại hóa sản phẩm du lịch có chiều sâu văn hóa.

GS-TS Đào Mạnh Hùng, Chủ tịch Liên chi hội Đào tạo Du lịch Việt Nam (VITEA), nhận định CNVH giúp tạo ra các sản phẩm du lịch độc đáo, mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc, địa phương, tạo ra sự khác biệt và tăng khả năng cạnh tranh cho các điểm đến du lịch. Ngược lại, du lịch là kênh quảng bá và phát triển cho CNVH đến với du khách trong và ngoài nước, mở rộng thị trường tiêu thụ và tăng doanh thu cho các ngành CNVH, bên cạnh đó, du lịch còn hoàn tất một giá trị thúc đẩy việc bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống, tạo động lực cho sự sáng tạo và phát triển của các ngành CNVH.

Bản sắc và sức mạnh cộng đồng

TP HCM, một đô thị hơn 300 năm hình thành và phát triển, không chỉ là điểm hội tụ của nhiều dòng chảy văn hóa, nơi quá khứ và hiện đại, truyền thống và đổi mới giao thoa mạnh mẽ, còn là lợi thế cốt lõi giúp TP HCM trở thành điểm đến lý tưởng để phát triển du lịch gắn với CNVH. Từ đó, góp phần thu hút du khách quốc tế, nâng tầm hình ảnh TP HCM trên bản đồ du lịch của khu vực và thế giới.

Một khảo sát gần đây của Roland Berger, 26% thời gian lưu trú của du khách tại TP HCM là để trải nghiệm sản phẩm văn hóa - lịch sử. Đây là tỉ trọng cao nhất trong các loại hình du lịch, chứng minh nhu cầu thực tế từ thị trường quốc tế với loại hình du lịch có chiều sâu. Theo Sở Du lịch TP HCM, thành phố đang nỗ lực trở thành đô thị sáng tạo tiêu biểu châu Á, nơi du khách không chỉ đến để tham quan mà còn để học hỏi, kết nối và đồng sáng tạo. Việc gắn kết CNVH với phát triển du lịch là hướng đi bền vững, đúng xu thế, giàu bản sắc - và quan trọng nhất: phù hợp với tinh thần mở, năng động, khai phóng của TP HCM.

Chuyên gia du lịch Phan Yến Ly nhận định địa giới hành chính mới đã giúp TP HCM có không gian rộng lớn và nguồn tài nguyên văn hóa lịch sử dồi dào hơn bao giờ hết. Không chỉ là trung tâm kinh tế sôi động, TP HCM giờ đây còn mang đến một hành trình khám phá văn hóa lịch sử đầy mới mẻ, kết nối các di tích biểu tượng của Sài Gòn xưa với những di sản tiềm ẩn tại các khu vực mới được sáp nhập như Vũng Tàu, Côn Đảo, Bình Dương, Thủ Dầu Một…

"Thông qua các chương trình, sự kiện, các show diễn, các điểm biểu diễn nghệ thuật góp phần quảng bá về lịch sử, văn hóa phục vụ khách du lịch trong và ngoài nước khi đến với TP HCM như: nghệ thuật múa rối, nghệ thuật hát bội, đờn ca tài tử, biểu diễn nhạc cụ dân tộc, ca múa, xiếc… Những đặc sản văn hóa này được khéo léo biến thành điểm nhấn sản phẩm nổi bật trong lịch trình du lịch, tạo hứng khởi đặc biệt cho đông đảo du khách" - bà Phan Yến Ly nói.

Trao đổi với phóng viên Báo Người Lao Động, TS Dương Đức Minh, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển kinh tế và du lịch TP HCM, nhận định để phát triển CNVH gắn với du lịch TP HCM thật sự hiệu quả, ngành du lịch cần vượt qua được tư duy "đính kèm văn hóa" vào sản phẩm du lịch. Từ đó, tiến tới tái cấu trúc toàn bộ hệ sản phẩm du lịch tổng thể theo logic của kinh tế sáng tạo.

Thay cho mô hình "tham quan - tiêu dùng - chụp ảnh", TP HCM cần thiết lập một cấu trúc sản phẩm mới, nơi văn hóa, sáng tạo, thiết kế, nghệ thuật, công nghệ và lối sống đô thị được xem là nội dung cốt lõi. Xây dựng không gian để du khách có thể hòa mình vào các giá trị văn hóa như lớp học thủ công và thiết kế, phòng thu âm, studio game, không gian trình diễn, khu phố nghệ thuật, lễ hội ánh sáng, workshop ẩm thực tích hợp với không gian siêu đô thị… Du khách không chỉ xem mà còn trải nghiệm, chiêm ngưỡng, hòa mình vào không gian này. Khi đó, du lịch gắn với CNVH sẽ là nơi sản phẩm sáng tạo được thử nghiệm, lan tỏa và nâng tầm bởi chính du khách. CNVH trở thành động cơ nội dung cho du lịch, cung cấp câu chuyện, biểu tượng, trải nghiệm, sản phẩm vật chất và phi vật chất để làm mới điểm đến liên tục.

"Nếu mạng lưới này được kích hoạt đầy đủ, TP HCM không chỉ gia tăng năng lực cạnh tranh du lịch, mà còn định vị mình như một cực phát triển CNVH - du lịch có khả năng lan tỏa sáng tạo ở tầm khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Từ đó, tạo ra giá trị bền vững dựa trên tri thức, bản sắc và sức mạnh cộng đồng" - TS Dương Đức Minh bày tỏ.

Nhiều hướng đi mới

Tuy có nhiều tài nguyên, nhiều tiềm năng, nhưng theo các chuyên gia, điểm xuất phát để xây dựng ngành CNVH ở Việt Nam không phải là cao. Nền tảng dữ liệu còn "mỏng"; năng lực, kỹ năng, trình độ chuyên môn của nguồn nhân lực còn ở mức độ thấp; cơ sở hạ tầng kỹ thuật chưa phát triển đủ cao (có thể thấy rõ nhất trong lĩnh vực sản xuất phim), thiếu chuyên gia và các phương tiện kết nối - cập nhật nói chung; tình trạng vi phạm bản quyền còn phổ biến. Môi trường sáng tạo nói chung - các trường đại học, doanh nghiệp, các tổ chức nhà nước và các đơn vị hoạt động trong một hệ thống có tính trao đổi văn hóa cao, còn thiếu và chưa đạt chất lượng cần thiết... Đây cũng là những vấn đề cần khắc phục trong tương lai và cũng là vấn đề ảnh hưởng không nhỏ đến việc phát triển du lịch bền vững.

GS-TS Đào Mạnh Hùng gợi ý phát triển kinh tế trải nghiệm cũng là một hướng đi tiềm năng. Việc kết hợp du lịch với các trải nghiệm văn hóa như tham gia lễ hội, học làm thủ công mỹ nghệ, khám phá ẩm thực địa phương sẽ mang lại giá trị gia tăng lớn cho cả ngành du lịch và CNVH. Các hoạt động văn hóa cần hướng tới việc bảo vệ môi trường, sử dụng tài nguyên hiệu quả và giảm thiểu tác động tiêu cực đến hệ sinh thái.

Ông Nguyễn Hồng Hải nhấn mạnh việc khai thác hiệu quả các di sản vật thể và phi vật thể của Việt Nam, kết hợp nghệ thuật, điện ảnh, ẩm thực, thời trang, âm nhạc. Thúc đẩy chuyển đổi số trong quảng bá du lịch và văn hóa, tạo nền tảng tương tác giữa du khách - nghệ sĩ - doanh nghiệp.

(Còn tiếp)

(*) Xem Báo Người Lao Động từ số ra ngày 21-11

HOÀNG LAN ANH - THÁI PHƯƠNG