'Hiến kế' mô hình tăng trưởng bền vững, phù hợp tình hình mới

Tình Khánh Hòa phát triển hệ thống đô thị, tạo động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Ảnh: TTXVN

“Thiết kế như một cấu trúc phức hợp đa chiều”

Các chuyên gia đã thẳng thắn đánh giá, các mô hình tăng trưởng kinh tế Việt Nam thời gian qua vần còn nhiều hạn chế như việc phát triển chưa thật vững chắc, năng suất lao động chậm được cải thiện, đóng góp của năng suất các nhân tố tổng hợp vào tăng trưởng kinh tế còn thấp; chưa phát huy được lợi thế so sánh và tận dụng các điều kiện hội nhập quốc tế; đầu tư công dàn trải, thất thoát, lãng phí…

Theo TS Lê Xuân Sang, kinh tế Việt Nam chủ yếu tăng trưởng dựa vào tăng vốn đầu tư, giá rẻ nhân công và thuê mặt bằng kinh doanh; bước đầu chuyển sang tăng hiệu quả sử dụng vốn đầu tư.

Quang cảnh Diễn đàn ngày 15/7.

“Tăng trưởng vẫn dựa chủ yếu vào bên ngoài (nhập khẩu chủ yếu từ đầu vào sản xuất công nghiệp đến nông nghiệp) dẫn đến công nghiệp phụ thuộc vào thị trường xuất khẩu nước ngoài, nhất là Mỹ. Việt Nam đang có những cải tổ, cải cách nhằm thúc đẩy khoa học công nghệ, bộ máy Nhà nước, thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân (KTTN).… Những chính sách này góp phần thúc đẩy những lĩnh vực mà Việt Nam còn yếu kém", TS. Lê Xuân Sang cho biết.

Gợi mở mô hình tăng trưởng phù hợp cho Việt Nam, TS Lê Xuân Sang, Phó Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam và Thế giới khuyến nghị, 5 năm tới, Việt Nam cần thúc đẩy nhanh và tăng hiệu quả chuyển đầu tư từ lượng sang chất, nhất là cho doanh nghiệp nhỏ và vừa; đồng thời triển khai các giải pháp tăng chất lượng thể chế. Trong đó tập trung phát triển và ứng dụng khoa học, công nghệ và các giải pháp liên quan khác, từng bước tiến dần vào ngưỡng thu nhập cao; tính đến những bất trắc mới, nhất là bất ổn vĩ mô.

“Trong bối cảnh thế giới đầy biến động và nhiều rủi ro như hiện nay, mô hình tăng trưởng phải được thiết kế như một cấu trúc phức hợp đa chiều, bao gồm cả yếu tố xã hội, môi trường, thậm chí cả địa chính trị… cần tính toán đến những nhân tố đang tái định hình bối cảnh phát triển”, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, TS Đặng Xuân Thanh cho biết.

Cụ thể, cần chuyển đổi số và kinh tế dữ liệu, robot và trí tuệ nhân tạo (AI) tạo ra những chuỗi giá trị, kiểm soát dữ liệu, chuyển đổi xanh và cam kết mục tiêu phát triển bền vững, buộc các nền kinh tế phải chuyển mình nhanh chóng, nếu không muốn bị loại khỏi sân chơi.

Việt Nam xác định kinh tế số là 1 trong 3 trụ cột trong Chiến lược chuyển đổi số quốc gia đến 2025, tầm nhìn 2030. GS.TS Trần Thọ Đạt, Chủ tịch Hội đồng Khoa học và Đào tạo, Đại học Kinh tế Quốc dân cho rằng, thuận lợi đối với phát triển kinh tế số ở Việt Nam đang có, chính là sự ổn định chính trị với thế hệ dân số vàng có kỹ năng số, cùng đó là các doanh nghiệp công nghệ nội địa dẫn dắt hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo cũng như hợp tác quốc tế mở rộng.

Tuy nhiên, khó khăn đối với phát triển kinh tế số ở Việt Nam chính là các yếu tố như khoảng cách số, vướng mắc về thể chế, pháp lý chưa đồng bộ trong khi trình độ, kỹ năng số và nhận thức của các doanh nghiệp còn thấp dẫn đến quá trình nghiên cứu và phát triển (R&D) thấp nên phụ thuộc nhiều vào các nền tảng nước ngoài.

GS.TS Trần Thọ Đạt đề nghị, cần hoàn thiện thể chế và chính sách hỗ trợ phát triển kinh tế số. Trong đó, chú trọng phát triển hạ tầng số hiện đại, đồng bộ và an toàn cũng như tập trung phát triển nguồn nhân lực số và kỹ năng số cho toàn dân. Đặc biệt, cần thúc đẩy đổi mới sáng tạo và phát triển hệ sinh thái công nghệ số nội địa, từ đó thu hẹp khoảng cách số giữa các vùng và đảm bảo tiếp cận bình đẳng kinh tế số.

Kinh tế tư nhân, trụ cột tăng trưởng mới

Theo Th.S Trần Đình Nuôi, Viện Kinh tế Việt Nam và Thế giới, để kinh tế tư nhân (KTTN) là trụ cột tăng trưởng mới của Việt Nam; đồng thời thúc đẩy tăng trưởng kinh tế nhanh, bền vững, Việt Nam cần tiếp tục hoàn thiện thể chế, chính sách theo hướng đồng bộ, minh bạch và thân thiện với doanh nghiệp tư nhân.

“Chính phủ cần tiếp tục rà soát, sửa đổi các quy định pháp lý chồng chéo, bất cập; đơn giản hóa thủ tục hành chính; bảo đảm tính ổn định, minh bạch và dễ tiếp cận của hệ thống pháp luật liên quan đến đầu tư, kinh doanh; cần xây dựng các Quỹ bảo lãnh tín dụng, quỹ đầu tư khởi nghiệp sáng tạo; mở rộng các gói tín dụng ưu đãi, hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp cận nguồn vốn với lãi suất phù hợp”, ông Trần Đình Nuôi cho biết.

Đồng thời, quy hoạch và bố trí quỹ đất sạch hợp lý, minh bạch hóa quy trình giao đất, thuê đất nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp tư nhân mở rộng sản xuất kinh doanh. Bên cạnh đó, Nhà nước cần có cơ chế khuyến khích doanh nghiệp tư nhân đầu tư cho R&D, chuyển giao công nghệ tiên tiến; phát triển các trung tâm đổi mới sáng tạo quốc gia và khu vực; thúc đẩy kết nối doanh nghiệp với viện nghiên cứu, trường đại học và các tập đoàn công nghệ lớn.

Nhiều ý kiến cũng mong muốn việc cải thiện môi trường kinh doanh minh bạch, lành mạnh và cạnh tranh công bằng, tạo niềm tin cho doanh nghiệp yên tâm đầu tư, kinh doanh lâu dài.

Th.S Phạm Thị Thanh, Viện Kinh tế Việt Nam và Thế giới cho rằng, trong bối cảnh mô hình tăng trưởng truyền thống bộc lộ nhiều hạn chế, Việt Nam cần chuyển đổi sang mô hình tăng trưởng dựa trên năng suất, khoa học - công nghệ và phát triển bền vững.

“Đổi mới mô hình quản trị Nhà nước theo hướng hiện đại, minh bạch và số hóa toàn diện; triển khai mạnh mẽ Chính phủ số, dữ liệu mở và hệ thống thông tin quốc gia dùng chung, giúp rút ngắn thời gian xử lý thủ tục, giảm chi phí cho doanh nghiệp và nâng cao hiệu quả thực thi chính sách”, Th.S Phạm Thị Thanh cho biết.

Bên cạnh đó, tăng cường năng lực điều phối chiến lược giữa Trung ương và địa phương, tránh tình trạng phát triển cục bộ và đầu tư dàn trải; cần thành lập các “Ủy ban điều phối phát triển vùng” để triển khai hiệu quả các cụm ngành, hành lang kinh tế và liên kết vùng.

“Một ví dụ điển hình đó là mô hình điều phối công nghiệp vùng Kansai tại Nhật Bản do Chính phủ hỗ trợ pháp lý nhưng doanh nghiệp và địa phương giữ vai trò dẫn dắt”, Th.S Phạm Thị Thanh nêu.

Trong bối cảnh toàn cầu đầy biến động với xu thế chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, tái cấu trúc chuỗi cung ứng và cạnh tranh công nghệ giữa các nước lớn, Việt Nam đứng trước cả cơ hội chiến lược lẫn rủi ro tụt hậu. Mô hình tăng trưởng mới cần chuyển đổi mạnh mẽ sang hướng dựa trên năng suất, khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững.

Tuy vậy nhiều ý kiến nhấn mạnh, việc chuyển đổi mô hình tăng trưởng không thể chỉ thông qua một vài biện pháp rời rạc, mà cần một hệ sinh thái chính sách đồng bộ, lấy đổi mới sáng tạo và năng suất làm trung tâm.

Minh Phương/Báo Tin tức và Dân tộc