'Hồi sinh' nghề truyền thống mây tre đan, mở đường phát triển kinh tế bền vững

Các thành viên của hợp tác xã thủ công mỹ nghệ Tân Thọ đang hoàn thiện sản phẩm

Giữa nhịp sống hiện đại, nghề mây tre đan làng Tân Thọ đã được hồi sinh nhờ nỗ lực không ngừng của chị Nguyễn Thị Thắm, sinh năm 1975. Hơn 15 năm gắn bó, chị Thắm đã trở thành người “thổi hồn” để nghề đan lát Tân Thọ hồi sinh. Không chỉ tạo công ăn việc làm cho hàng trăm lao động, hợp tác xã còn khẳng định giá trị của sản phẩm thủ công mỹ nghệ Việt Nam trên thị trường quốc tế.

MÁI NHÀ CHUNG CỦA HÀNG TRĂM LAO ĐỘNG

Trong căn nhà nhỏ, với những bó tre đã được ngâm kỹ, chẻ gọn, chị Thắm thoăn thoắt đôi tay uốn nắn từng nan tre. Chị kể, tuổi thơ của chị gắn liền với những thửa ruộng, với đôi bàn tay chai sần của cha mẹ và đặc biệt là với nghề đan lát của làng Tân Thọ – nơi từng nổi tiếng với câu thành ngữ “buôn thúng bán mẹt”.

“Ngày đó, cứ xong mùa vụ là cả làng rộn ràng đan lát. Tiếng chẻ nan, tiếng đan lát như nhịp thở của quê hương. Mỗi lần chạm vào nan tre, tôi lại nhớ đến cha mẹ, nhớ đến hồn cốt của làng nghề,” chị chia sẻ.

Dù sau này lập gia đình và mở một tiệm may nhỏ năm 1996 để kiếm thêm thu nhập, chị vẫn không thể rời xa nghề cũ. Mỗi khi rảnh rỗi, chị lại ngồi bên cha mẹ đan rổ, rá mang ra chợ bán. Với chị, nghề không chỉ là kế sinh nhai, mà còn là ký ức tuổi thơ, là mạch nguồn nuôi dưỡng tình yêu quê hương.

Chị Nguyễn Thị Thắm, Giám đốc Hợp tác xã thủ công mỹ nghệ Tân Thọ.

Năm 2007, một bước ngoặt lớn đến với chị Thắm. Khi đó, Hội Phụ nữ xã vận động chị tham gia lớp học nghề mây tre đan rồi về truyền dạy lại cho chị em trong làng. Ban đầu, chị chỉ nghĩ đơn giản: hoàn thành trách nhiệm của hội rồi quay lại tiệm may. Nhưng mọi chuyện lại khác.

“Ban đầu tôi định dạy xong là thôi. Nhưng khi nhìn thấy chị em chăm chú học, sản phẩm làm ra được thị trường đón nhận, tôi mới nhận ra nghề này vẫn còn sức sống. Ánh mắt vui mừng của chị em khi có thêm thu nhập khiến tôi không thể dừng lại,” chị nhớ lại.

Tình yêu nghề lớn dần trong chị, cùng với ước vọng: phải làm điều gì đó để khôi phục lại nghề truyền thống, để bà con có thêm việc làm, để những đôi bàn tay khéo léo của làng quê không bị bỏ phí.

Từ suy nghĩ ấy, năm 2010, chị cùng một số cộng sự thành lập Hợp tác xã thủ công mỹ nghệ Tân Thọ. Đó là một quyết định táo bạo, bởi lúc ấy nghề thủ công đang đứng trước nguy cơ mai một. Với chị Thắm, đây là con đường duy nhất để vừa giữ nghề cha ông, vừa tạo sinh kế bền vững cho bà con nông thôn.

Gác lại nghề may, chị Thắm bắt đầu dành trọn tâm huyết cho hành trình hồi sinh làng nghề.

Bà Lê Thị Vĩnh, thành viên của hợp xã chia sẻ, từ khi có hợp tác xã các thành viên như có thêm ngôi nhà thứ hai.

Tại xưởng sản xuất của hợp tác xã, trong không gian thoang thoảng mùi tre nứa, hàng chục phụ nữ đang miệt mài với công việc: người cắt nan, người uốn, người đan. Không khí lao động nhộn nhịp ấy khiến tôi có cảm giác như quay lại khung cảnh làng nghề sôi động ngày xưa.

Hiện nay, hợp tác xã có 57 thành viên, tạo việc làm thường xuyên cho khoảng 350 lao động. Điều đặc biệt là phần lớn trong số đó là phụ nữ nông thôn. Họ tranh thủ mang nguyên liệu về nhà để làm, vừa có thể lo việc gia đình, vừa tăng thêm thu nhập.

Bà Lê Thị Vĩnh, 65 tuổi, một trong những thành viên gắn bó từ ngày đầu, chia sẻ: “mỗi lúc rảnh rỗi là tôi lại tranh thủ đan. Làm ở hợp tác xã, chúng tôi vừa có thêm thu nhập, vừa không bị gò bó thời gian. Cuộc sống nhờ vậy cũng ổn định hơn nhiều.”

Chị Trịnh Thị Thủy, người đã có gần 10 năm gắn bó, tâm sự: “Trước đây, cuộc sống khá chật vật, chỉ trông chờ vào vài sào ruộng. Từ khi tham gia hợp tác xã, tôi có thêm công việc ổn định, đều đặn mỗi tháng tích góp được khoản tiền để nuôi con ăn học. Quan trọng hơn, tôi thấy công việc này thật sự ý nghĩa: vừa giữ nghề, vừa giúp quê hương khởi sắc.”

VƯƠN RA THỊ TRƯỜNG QUỐC TẾ

Trong phòng trưng bày sản phẩm của hợp tác xã, tôi đã có dịp chiêm ngưỡng những chiếc chậu cói, đĩa cói và sọt cói – ba sản phẩm xuất sắc đã được công nhận đạt chuẩn OCOP bốn sao. Đặc biệt, không chỉ dừng lại ở thị trường nội địa, những sản phẩm này còn thu hút sự quan tâm của nhiều công ty lớn đặt hàng xuất khẩu ra thị trường quốc tế.

“Chúng tôi mong muốn một ngày nào đó, hợp tác xã có thể trực tiếp ký kết hợp đồng xuất khẩu, không còn phải thông qua trung gian. Khi đó, giá trị gia tăng của sản phẩm sẽ cao hơn, đời sống người lao động cũng được cải thiện nhiều hơn,” chị Thắm chia sẻ.

Ngoài việc phát triển sản xuất, hợp tác xã còn ấp ủ kế hoạch gắn làng nghề với du lịch trải nghiệm. Theo chị Thắm, sản phẩm thủ công không chỉ đơn thuần là vật dụng, mà còn chứa đựng tinh hoa văn hóa, hồn cốt của làng quê.

Cản phẩm của hợp tác xã đã có 3 mặt hàng được công nhận OCOP 4 sao gồm: chậu cói, đĩa cói, sọt cói. Không chỉ tiêu thụ rộng khắp trong nước, các sản phẩm còn được nhiều công ty lớn đặt hàng để xuất khẩu.

“Nếu khách du lịch được tận mắt chứng kiến, thậm chí tham gia vào quy trình đan lát, họ sẽ cảm nhận sâu sắc hơn giá trị nghề truyền thống. Đây cũng là cách quảng bá sản phẩm hiệu quả, bền vững hơn nhiều hình thức tiếp thị khác,” chị nói.

Trong những năm qua, hợp tác xã Tân Thọ đã tích cực tham gia các hội chợ, triển lãm trong và ngoài tỉnh. Mỗi lần tham dự, không chỉ lượng đơn hàng tăng lên, mà sản phẩm còn được nhiều người biết đến, mở ra cơ hội hợp tác với các doanh nghiệp, tổ chức du lịch.

Con đường phía trước vẫn còn không ít khó khăn. Đầu ra sản phẩm chưa thực sự ổn định, việc xuất khẩu còn phụ thuộc nhiều vào khâu trung gian, nguồn nguyên liệu tre nứa ngày càng khan hiếm. Nhưng với niềm đam mê, sự kiên trì và khát vọng, chị Thắm cùng các thành viên hợp tác xã tin rằng tương lai của làng nghề gắn với du lịch trải nghiệm sẽ trở thành hiện thực.

“Điều tôi mong mỏi nhất là sản phẩm quê hương được nhiều người biết đến, để không chỉ tạo thêm thu nhập mà còn giữ được hồn cốt của nghề truyền thống,” chị tâm sự.

Nguyễn Thuấn