Khai thác lợi thế, nguồn lực để mô hình kinh tế chia sẻ phát huy hiệu quả

Thay đổi tư duy về kinh tế chia sẻ để thích ứng với xu thế phát triển

Tại hội thảo “Mô hình kinh tế chia sẻ: Hiện trạng và đề xuất kiến nghị” diễn ra ngày 10/11, TS. Lương Văn Khôi - Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) bày tỏ quan điểm cần khuyến khích phát triển mô hình kinh tế chia sẻ (KTCS) theo Quyết định 999/QĐ-TTg (ngày 12/8/2019).

Quyết định 999/QĐ-TTg đặt ra mục tiêu: Đảm bảo môi trường kinh doanh bình đẳng giữa các doanh nghiệp kinh doanh theo mô hình kinh tế chia sẻ và kinh tế truyền thống. Đảm bảo quyền lợi, trách nhiệm và lợi ích hợp pháp của các bên tham gia mô hình kinh tế chia sẻ bao gồm người cung cấp dịch vụ, người sử dụng dịch vụ và doanh nghiệp cung cấp nền tảng. Khuyến khích đổi mới sáng tạo, ứng dụng công nghệ số và phát triển nền kinh tế hội nhập hiện nay.

Đến nay CIEM đã nhận được báo cáo của 17 bộ, ngành; 33 tỉnh, thành phố đánh giá về phát triển KTCS theo Quyết định 999/QĐ-TTg. Trong đó, Bộ Tài chính đã tích cực hướng dẫn, hỗ trợ các địa phương trong kết nối, trao đổi thông tin với cơ quan thuế và phối hợp trong quản lý thuế.

Sự phát triển của KTCS là tất yếu, phù hợp với xu thế phát triển của công nghệ thông tin hiện đại và có nhiều tác động tích cực tới nền kinh tế. Vì vậy, cần ủng hộ và thích ứng với xu thế phát triển mới của mô hình kinh doanh này trong điều kiện phát triển rất nhanh của công nghệ số trên thế giới.

KTCS là một mô hình kinh doanh mới nhưng không phải là một bộ phận tách rời hoặc một thành phần kinh tế riêng rẽ trong nền kinh tế. Do đó, không cần thiết phải có các chính sách riêng biệt cho hình thức kinh doanh này. Tuy nhiên cần thay đổi tư duy và cách thức quản lý nhà nước cho phù hợp với xu thế kinh tế số và cách mạng công nghiệp 4.0.

Ông Nguyễn Công Hùng đại diện cộng đồng doanh nghiệp phát biểu về kinh tế chia sẻ. Ảnh: Hải Anh

Ở góc độ doanh nghiệp, tại hội thảo, ông Nguyễn Công Hùng - Phó Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ô tô Việt Nam, Chủ tịch Hiệp hội Taxi Hà Nội đã chia sẻ, các doanh nghiệp vận tải thuộc Hiệp hội taxi Hà Nội đã đưa ứng dụng công nghệ vào hoạt động để quản lý và kết nối và đạt được nhiều kết quả. Đó là giúp nâng cao hiệu quả quản lý, đem đến sự thuận tiện cho hành khách, tăng sức cạnh tranh cho doanh nghiệp.

Từ khi Uber tham gia thị trường vận tải với định danh là một nền tảng kết nối vận tải, đến nay ở Việt Nam đã có rất nhiều những ứng dụng đặt xe tương tự như Uber: Grab, Be, Gojek, Dichung, Fastgo… phương châm ban đầu là thu hút các cá nhân có xe ô tô nhàn rỗi tham gia hoạt động vận tải.

Tuy nhiên, ông Nguyễn Công Hùng cũng cho rằng, hoạt động KTCS trong lĩnh vực vận tải sau một thời gian đã bộc lộ một số bất cập. Các tài xế công nghệ không được quản lý chặt chẽ dẫn đến việc chấp hành các quy định về an toàn giao thông liên quan đến phương tiện, thời gian lái xe hoàn toàn phụ thuộc vào tính tự giác của lái xe…

Cần có giải pháp định hướng cho kinh tế chia sẻ phát huy lợi thế

Cũng theo ông Nguyễn Công Hùng, vướng mắc trong việc thực hiện KTCS bộc lộ bất cập. Theo chức năng nhiệm vụ quản lý nhà nước thì Bộ Giao thông Vận tải quản lý về hoạt động kinh doanh vận tải, Bộ Công thương quản lý về thương mại điện tử nên chưa có sự phân định rõ ràng về trách nhiệm quản lý đối với các công ty công nghệ như Uber, Grab, Be… vì chưa định danh rõ ràng được loại hình kinh doanh của các hãng công nghệ dẫn đến các doanh nghiệp này hoạt động lấn sân sang kinh doanh vận tải, nhưng không chịu ràng buộc về các điều kiện về kinh doanh vận tải.

Cần có cơ chế để hoạt động kinh tế chia sẻ phát triển và đảm bảo cạnh tranh minh bạch trên thị trường. Ảnh: Hải Anh

Hơn nữa, hiện nay các hoạt động vận tải thực hiện thông qua các nền tảng mạng xã hội như facebook, zalo… hoạt động rất rầm rộ nhưng vẫn chưa có hành lang pháp lý cụ thể để quản lý các hoạt động này.

Tại hội thảo bà Đặng Thị Thùy Trang - Giám đốc đối ngoại, Grab Việt Nam cũng chia sẻ, trong khi Chính phủ khuyến khích kinh tế chia sẻ, vẫn còn tồn tại nhiều quy định hạn chế chỉ để thuận tiện cho công tác quản lý nhà nước, điển hình là quy định không cho phép xe hợp đồng ký nhiều hợp đồng trong một chuyến xe (Nghị định 10/2020/NĐ-CP).

Điều này khiến các dịch vụ cho phép các hành khách có cùng hành trình chia sẻ cùng một chuyến xe với nhau (ridesharing) không thể được triển khai. Đây là mô hình kinh tế chia sẻ điển hình, giúp tối ưu hóa hiệu suất sử dụng phương tiện, tiết kiệm nguồn lực, đặc biệt giúp giảm ùn tắc giao thông tại các đô thị lớn và đã được triển khai hiệu quả tại nhiều quốc gia trong khu vực và trên thế giới như Singapore, Malaysia, Thái Lan, Hoa Kỳ…

Vì vậy, Grab kiến nghị cần sửa đổi quy định, cho phép dịch vụ chia sẻ hành trình trên cùng một chuyến xe hợp đồng, đặc biệt là những chuyến xe chia sẻ được kết nối và sắp xếp một cách minh bạch thông qua các nền tảng đặt xe trực tuyến.

Làm rõ thêm vướng mắc trong phát triển KTCS hiện nay, TS. Lưu Hương Ly - Vụ Pháp luật dân sự - kinh tế, Bộ Tư pháp nêu quan điểm, khó khăn, vướng mắc chủ yếu là lúng túng của cơ quan quản lý nhà nước trong việc định danh, xác định bản chất pháp lý của ngành, nghề kinh doanh của công ty cung cấp dịch vụ nền tảng kết nối.

Việc điều chỉnh pháp luật trong thời gian tới cần tập trung vào việc xử lý, hạn chế các rủi ro: rủi ro đối với người lao động, người tiêu dùng khi tham gia mô hình KTCS; rủi ro xâm phạm dữ liệu cá nhân cũng như vai trò pháp luật chuyên ngành.

6 nhiệm vụ trọng tâm cần quan tâm khi phát triển kinh tế chia sẻ

Theo CIEM, thực hiện Quyết định 999/QĐ-TTg, các bộ, ngành cần quan tâm 6 vấn đề, nhiệm vụ cần làm rõ và có cơ chế định hướng. Đó là, xu hướng các lĩnh vực cần triển khai KTCS; Hạ tầng, kỹ năng, quản trị KTCS; Huy động nguồn lực xã hội cho KTCS; Cạnh tranh và minh bạch thị trường; Thuế và quản lý thuế trong KTCS; Việc làm và an sinh cho người lao động tham gia mô hình KTCS.

Song Linh