Khám phá Công viên địa chất Non nước Cao Bằng - Nhịp cầu gắn kết thiên nhiên, văn hóa và con người

Đánh thức giá trị từ di sản thiên nhiên toàn cầu

Trải dài trên diện tích 3.683 km², Công viên địa chất Toàn cầu UNESCO Non nước Cao Bằng hội tụ gần như trọn vẹn vẻ đẹp hoang sơ, kỳ vĩ của miền sơn cước. Núi đá vôi trùng điệp, hang động huyền ảo, thác Bản Giốc hùng vĩ, sông Quây Sơn trong xanh, cùng hàng loạt di chỉ khảo cổ, di tích lịch sử - cách mạng gắn liền với hành trình dựng nước và giữ nước của dân tộc.

Từ năm 2018, khi Cao Bằng chính thức được UNESCO vinh danh đến nay, tỉnh đã chủ động triển khai chiến lược phát triển du lịch bền vững gắn với bảo tồn tài nguyên địa chất và đa dạng sinh học. Các tuyến du lịch trải nghiệm công viên địa chất được xây dựng đồng bộ, kết nối các điểm đến tiêu biểu như thác Bản Giốc, động Ngườm Ngao, hồ Thang Hen, làng đá Khuổi Ky, di tích Pác Bó...

Ông Chi Văn Tòng, chủ một homestay ở Khuổi Khon, xã Hưng Đạo chia sẻ: Chúng tôi luôn coi du lịch không chỉ để kiếm sống mà là để kể câu chuyện quê hương mình. Mỗi du khách đến đây là một cơ hội để lan tỏa giá trị của Cao Bằng - nơi con người sống hòa hợp với núi rừng, sông suối, lịch sử và ký ức.

Nhờ khai thác hài hòa giữa bảo tồn và phát triển, lượng khách du lịch đến Cao Bằng liên tục tăng. Giai đoạn 2021 - 2025, toàn tỉnh ước đón 7,8 triệu lượt khách du lịch, tăng 53,2% so với giai đoạn 2016 - 2020. Trong đó, khách quốc tế đạt khoảng 0,3 triệu lượt, khách nội địa 7,5 triệu lượt. Tổng thu từ du lịch đạt 5.500 tỷ đồng, tăng 337,2% so với giai đoạn trước; tạo việc làm và sinh kế ổn định cho hàng nghìn lao động địa phương, đặc biệt là đồng bào vùng cao.

Khách du lịch tham quan Làng đá Khuổi Ky, xã Đàm Thủy.

Khi văn hóa trở thành “hồn cốt” của du lịch xanh

Không chỉ sở hữu cảnh quan thiên nhiên độc đáo, Non nước Cao Bằng còn là không gian sinh tồn của 9 dân tộc anh em, mỗi cộng đồng là một “bảo tàng sống” về phong tục, tri thức bản địa và nghệ thuật dân gian. Chính sự đa sắc ấy đã làm nên chiều sâu văn hóa cho du lịch địa chất.

Ở làng Khuổi Ky, xã Đàm Thủy, những ngôi nhà đá cổ hơn trăm năm tuổi vẫn được gìn giữ nguyên vẹn, trở thành điểm dừng chân độc đáo trong hành trình khám phá miền biên viễn. Còn ở xã Quảng Uyên, tiếng búa rèn của người Nùng An vẫn vang vọng mỗi sớm chiều - minh chứng sống động cho nghề rèn truyền thống đã tồn tại suốt hàng trăm năm.

Chị Mạc Thị Khon, chủ một homestay ở Làng đá Khuổi Ky, xã Đàm Thủy cho biết: Khách đến đây không chỉ ngủ trong nhà đá, mà còn được mặc trang phục dân tộc, ăn cơm lam, măng chua, cá suối, tham gia hát sli, lượn với bà con. Họ không chỉ du lịch, mà thực sự được sống trong văn hóa bản địa.

Từ chỗ chỉ phục vụ khách “tham quan - chụp ảnh - rời đi”, nay nhiều bản làng đã chủ động trở thành điểm đến trải nghiệm văn hóa, đồng hành cùng du khách trong các hoạt động bảo tồn di sản và bảo vệ môi trường. Các mô hình “du lịch cộng đồng xanh”, “làng du lịch nông nghiệp sinh thái” đã hình thành và phát huy hiệu quả.

Nhờ đó, du lịch Non nước Cao Bằng không còn là “sản phẩm đơn lẻ” mà trở thành một hệ sinh thái nhân văn - nơi mỗi người dân vừa là chủ thể sáng tạo, vừa là người gìn giữ bản sắc.

Hướng tới du lịch bền vững - phát triển hài hòa cùng thiên nhiên

Song song với tăng trưởng lượng khách, Cao Bằng xác định rõ nguyên tắc phát triển du lịch dựa trên nền tảng “xanh và bền vững”. Các quy hoạch, dự án đều gắn với việc bảo vệ môi trường, hạn chế khai thác thô, tránh đánh đổi cảnh quan lấy tăng trưởng ngắn hạn.

Những năm gần đây, tỉnh đầu tư hạ tầng du lịch thân thiện môi trường như xe điện tại khu vực thác Bản Giốc, Khu di tích Quốc gia đặc biệt Pác Bó, hệ thống thu gom rác thải du lịch tại các bản làng. Cùng với đó là các hoạt động của Câu lạc bộ “Cùng em khám phá Công viên địa chất” nhằm giáo dục cộng đồng và học sinh địa phương về giá trị địa chất, sinh thái, văn hóa và trách nhiệm bảo vệ di sản.

Khách du lịch tham quan, trải nghiệm tại làng nghề làm hương ở xã Quảng Uyên.

Đồng chí Nông Thị Tuyến, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch nhấn mạnh: Du lịch không thể phát triển nếu tách rời yếu tố bền vững. Chúng tôi coi Công viên địa chất Non nước Cao Bằng là “thương hiệu toàn cầu” của địa phương, nhưng đồng thời là cam kết về một mô hình phát triển hài hòa giữa con người - thiên nhiên - kinh tế.

Bên cạnh đó, Cao Bằng đang đẩy mạnh chuyển đổi số trong quảng bá du lịch, xây dựng bản đồ số các tuyến điểm và hợp tác với các tỉnh trong “Cung đường di sản Đông Bắc” nhằm mở rộng liên kết vùng. Những nỗ lực này góp phần đưa du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, song vẫn giữ được bản sắc và tính nguyên sơ của miền địa chất.

Non nước Cao Bằng hôm nay không chỉ là điểm đến, mà là hành trình khám phá những giá trị bền sâu: thiên nhiên, văn hóa, lịch sử và con người. Mỗi dòng suối, mỗi ngọn núi, mỗi nụ cười của người dân nơi đây đều chứa đựng một câu chuyện - câu chuyện về sự hòa hợp giữa con người với đất trời, giữa phát triển và bảo tồn.

Trong dòng chảy đổi mới, du lịch đã trở thành “nhịp cầu” - nối quá khứ với hiện tại, nối di sản với đời sống và nối những tâm hồn yêu thiên nhiên, văn hóa trên khắp thế giới với mảnh đất Cao Bằng địa đầu Tổ quốc.

Du lịch trong vùng Công viên địa chất Non nước Cao Bằng đang chứng minh rằng, khi phát triển đi đôi với bảo tồn, khi con người biết trân trọng và kể lại câu chuyện của quê hương bằng cả trái tim, thì thiên nhiên - văn hóa - con người sẽ không còn là những mảnh ghép rời rạc, mà hòa quyện thành sức mạnh phục hồi, là “nguồn sinh khí mới” cho kinh tế địa phương và cho cả hành trình phát triển bền vững của đất nước.

Minh Hòa