Làm sứ giả 'Truyện Kiều' vì muốn nâng tầm người Việt

CSO Gallery ở 229 Cửa Đại, Hội An, một vị trí thuận lợi kết nối giữa phố cổ và bãi biển Cửa Đại. Trước khi bước vào không gian bên trong khoảng 2.000m2 với khoảng 20.000 vật phẩm, 77 bộ sưu tập nhiều chủ đề, ông chủ của nó đã cho vẽ một bức bích họa đặt 3 chân dung danh nhân văn hóa thế giới lớn cạnh nhau cùng câu hỏi gợi mở bằng tiếng Anh: “Have you ever seen the literary masterpieces of Nguyễn Du, Shakespeare or Victor Hugo” (Bạn đã bao giờ nhìn thấy những kiệt tác của Nguyễn Du, Shakespeare hay Victor Hugo?). Trần Hữu Tài muốn nhấn mạnh tầm vóc của Truyện Kiều so với những áng văn chương của Shakespeare, Victor Hugo - những tác phẩm tầm cỡ thế giới vẫn còn được học, đọc, biểu diễn cho đến ngày nay.

Một ấn bản Truyện Kiều đã 110 năm (1915) trưng bày tại CSO Gallery.

Bộ sưu tập Truyện Kiều được trưng bày tại CSO Gallery của ông Trần Hữu Tài gồm 1.630 ấn bản bằng chữ Nôm, chữ quốc ngữ và nhiều ngôn ngữ khác mà ông Tài đã dày công sưu tập trong và ngoài nước. Bên cạnh những bản sách Truyện Kiều xuất bản trên thế giới bằng tiếng Anh, Pháp, Ý, Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật, còn có cả những ngôn ngữ như Mông Cổ, Syria, Séc, Hy Lạp, Thụy Điển, Tây Ban Nha, Ba Lan, Rumani, Hungary…

Bộ sưu tập còn có 30 bức tranh Kiều, trong đó có một số là tranh của các họa sĩ nổi tiếng; hàng trăm ấn phẩm, đồ dùng liên quan Truyện Kiều như: bình, đĩa sứ cổ minh họa Truyện Kiều, các bản nhạc về Kiều, các ấn phẩm lịch nghệ thuật về Truyện Kiều...

Đây có thể được xem là bảo tàng lớn nhất về Truyện Kiều hiện nay.

Ông Trần Hữu Tài sinh ra và lớn lên tại Gò Vấp - Sài Gòn, học về marketing và làm việc cho các tập đoàn đa quốc gia từ rất sớm. Ông thường tận dụng thời gian đi công tác trong và ngoài nước để tìm kiếm, sưu tập. Mất khoảng 10 năm ông mới đủ kiến thức, kinh nghiệm để biết được ấn phẩm, vật phẩm nào là quý hiếm, có giá trị sưu tầm cao.

Ông Trần Hữu Tài được Hội đồng gia tộc Nguyễn Tiên Điền của cụ Nguyễn Du vinh danh người con danh dự của họ tộc.

“Để có được những bộ sưu tập đồ sộ, quý giá, tôi đã bỏ công sức, tiền bạc và gần 30 năm lặn lội, dày công tìm kiếm, nghiên cứu khắp nơi trong và ngoài nước, kể cả việc mày mò tự học chữ Hán, nghiên cứu tài liệu cổ. Tôi thường xác định chủ đề sưu tập trước, chọn đường đi - con đường đó phải chưa có ai từng đi - sau đó mới bắt đầu hành trình nghiên cứu, sưu tập.

Ngay từ khi đi học, tôi đã bắt đầu sưu tập Truyện Kiều. Tôi làm việc trong âm thầm mấy chục năm cho đến năm 2022, khi tôi xác lập kỷ lục Việt Nam là người sưu tập các ấn phẩm và vật phẩm đa dạng liên quan đến Truyện Kiều với số lượng nhiều nhất thì bắt đầu bị “lộ diện”. Tôi quyết định thành lập CSO Gallery tại Hội An. CSO Gallery còn rất trẻ, mới mở cửa từ đầu năm 2024” - ông Trần Hữu Tài chia sẻ.

Chỉ trong 3 tháng đầu năm 2025, lượng khách đến với CSO Gallery bằng với lượng khách cả năm 2024 cộng lại. Bên cạnh một lượng lớn khách là học sinh các trường từ Đà Nẵng đến CSO Gallery tham quan, tìm hiểu trong các hoạt động ngoại khóa thì phần lớn là du khách nước ngoài.

Ông Trần Hữu Tài giới thiệu bức tranh khắc gỗ trong cuốn Tập văn họa kỷ niệm Nguyễn Du xuất bản 1942. Ảnh: Diệp Phan

“Khi đi dự các tọa đàm khoa học trong nước, khi trò chuyện cũng như giới thiệu về Truyện Kiều với người nước ngoài, tôi tập trung về giá trị của Truyện Kiều ở góc độ quốc tế, nâng tầm cho người Việt, chứ không bàn và phân tích về giá trị văn chương như nhiều người đã nói. Dù Nguyễn Du là danh nhân văn hóa thế giới nhưng ở nước ngoài ít người biết Truyện Kiều. Nếu nói với một người nước ngoài, rằng Truyện Kiều kể về cuộc đời Thúy Kiều… thì có gì hấp dẫn đâu. Nhưng khi nói với người nước ngoài rằng Truyện Kiều được viết bằng thơ lục bát với 3.254 câu, nếu một người đọc thuộc lòng xuyên suốt không nghỉ phải mất tới 9 tiếng thì người nước ngoài họ ngạc nhiên, thú vị liền.

Tôi thường trực tiếp trò chuyện, hướng dẫn, giải thích cho du khách tới tham quan CSO Gallery, thỉnh thoảng còn tặng họ bản Truyện Kiều bằng tiếng Việt. Tôi làm những việc như vậy tất nhiên là vì đam mê, nhưng hơn hết tôi muốn tập trung vào tiêu chí nâng tầm, nâng giá trị của người Việt, đẩy mạnh thương hiệu của người Việt trên thế giới. Tôi đi làm cho các tập đoàn đa quốc gia từ khi mới ra trường nên nhận ra giá trị của lao động Việt trên thị trường chưa được đánh giá cao. Cùng một trình độ như nhau nhưng người Hàn, người Nhật chắc chắn sẽ nhận lương cao hơn người Việt Nam, vì thương hiệu con người Việt trên quốc tế chưa mạnh. Nhưng nếu nhiều người biết đến Truyện Kiều, biết đến Nguyễn Du thì dần dần sẽ có nhiều người biết đến Việt Nam hơn.

Tất nhiên, ở một góc độ khác thì rõ ràng người Việt nhận lương thấp vì nền tảng kiến thức, văn hóa, kỹ năng… Tôi không nói tất cả nhưng nhìn chung, đi nhậu vài triệu thì nhiều người không tiếc nhưng đi bảo tàng một, hai trăm ngàn thì họ không đi”, ông Trần Hữu Tài nói.

Ông Trần Hữu Tài gặp gỡ học sinh đến tìm hiểu Truyện Kiều tại CSO Gallery.

Để có được một bộ sưu tập đồ sộ, ông Trần Hữu Tài không chỉ tốn thời gian, công sức, tiền bạc mà còn tập trung nghiên cứu, tìm hiểu, có thể nói là dành cả cuộc đời cho việc sưu tập. Tìm được rồi thì nhiều sách, tài liệu cổ tuổi hơn trăm năm bị mục nát, ông lại phải tìm cách khôi phục, bảo quản.

Một niềm vui tinh thần mà ông Trần Hữu Tài chia sẻ, là mới đây ông được Hội đồng gia tộc họ Nguyễn Tiên Điền của cụ Nguyễn Du vinh danh là người con danh dự của họ tộc với tên gọi danh dự là Trần Nguyễn Hữu Tài.

Bài: Trâm Anh - Ảnh: TLNV