Làng nghề bắt nhịp công nghệ mới

Nâng công suất, chất lượng

Trước đây, việc sản xuất các mặt hàng thực phẩm như mỳ, miến, bún, bánh… phụ thuộc nhiều vào yếu tố thời tiết. Mỗi khi trời mưa, hoạt động này bị gián đoạn, ảnh hưởng lớn đến năng suất, chất lượng sản phẩm. Giờ đây, các giải pháp về khoa học kỹ thuật đã khắc phục được hạn chế này. Nhiều làng nghề đã đầu tư đưa vào sử dụng hệ thống máy sấy, có thể sản xuất ngay cả khi thời tiết không thuận lợi.

Nhờ ứng dụng máy móc hiện đại, làng nghề mộc Bãi Ổi sản xuất ra các dòng sản phẩm tinh xảo, độc đáo. Ảnh: Mạc Yến.

Làng nghề truyền thống thôn Thủ Dương, xã Nam Dương (thị xã Chũ) có gần 200 cơ sở sản xuất mỳ gạo. Những tuần qua, mặc dù trời mưa, độ ẩm không khí cao song nhiều cơ sở làm mỳ tại đây vẫn đỏ lửa và cho ra lò những sản phẩm bảo đảm chất lượng. Điển hình như Hợp tác xã Sản xuất kinh doanh và tiêu thụ mỳ gạo Chũ Hiền Phước. Năm 2022, được Nhà nước hỗ trợ 100 triệu đồng, Hợp tác xã đã đầu tư hơn 3 tỷ đồng trang bị hệ thống máy tráng mỳ bằng lò hơi và máy sấy mỳ bằng điện. Qua đó không những nâng cao năng suất, chất lượng mà sản phẩm đồng đều hơn, giảm đáng kể chi phí so với việc thuê nhân công.

Đặc biệt, việc này còn giúp Hợp tác xã chủ động hơn trong sản xuất, kinh doanh, cung cấp sản phẩm cho đối tác đúng hẹn theo đơn hàng đã ký kết. “Hệ thống dây chuyền mới cho năng suất gấp 10 lần so với làm thủ công trước đây. Hiện mỗi tháng, chúng tôi cung ứng khoảng 60 tấn mỳ vào thị trường Nga và các chuỗi siêu thị, cửa hàng, nhà phân phối trong nước. Sản phẩm làm đến đâu tiêu thụ hết đến đó” - bà Hoàng Thị Thu Hiền, Giám đốc Hợp tác xã nói.

Năm 2023, Hợp tác xã Mỳ gạo Quế Hằng, xã Ngọc Châu (Tân Yên) được Liên minh Hợp tác xã tỉnh hỗ trợ 580 triệu đồng mua máy tráng mỳ. Theo ông Nguyễn Văn Quế, Giám đốc Hợp tác xã, bình quân mỗi tháng, đơn vị tiêu thụ 30 tấn mỳ tại nhiều thị trường, chuỗi bán lẻ trong nước. Việc sử dụng máy tráng mỳ không chỉ cho năng suất, hiệu quả cao, tốn ít nhân lực mà còn bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm.

Tại làng nghề mộc Bãi Ổi, phường Dĩnh Trì (thành phố Bắc Giang) hiện có hơn 150 hộ làm nghề. Nhiều cơ sở đã đầu tư quy mô lớn, mua sắm máy móc hiện đại và cho ra những dòng sản phẩm tinh xảo, độc đáo. Ví như gia đình ông Nguyễn Văn Quyền đã đầu tư mua các loại máy: Cuốn, bào, đục vi tính, vanh, mài, khoan, cắt công nghệ cao... Ông nhận thi công trọn gói nội thất từ sản phẩm gỗ truyền thống và vật liệu khác, nhờ đó cơ sở hoạt động ổn định, có khả năng cạnh tranh cao.

Các dòng sản phẩm mộc không đơn thuần chỉ là bàn ghế, sập, tủ, hương án mà có đồ gỗ nội, ngoại thất trong các công trình kiến trúc, nội thất văn phòng, nhà cổ… “Việc sử dụng máy đục gỗ bằng vi tính cho công suất tương đương 5 công nhân làm thủ công. Hơn nữa, mẫu sản phẩm làm ra có độ chính xác cao, đẹp hơn và tinh xảo hơn”, ông Quyền cho biết.

Tiếp tục hỗ trợ công nghệ

Tỉnh Bắc Giang hiện có 22 làng nghề và làng nghề truyền thống được UBND tỉnh công nhận, giảm 17 làng so với năm 2018 (do UBND tỉnh ban hành quyết định thu hồi giấy chứng nhận làng nghề không đáp ứng đủ tiêu chí). Hoạt động sản xuất, kinh doanh của làng nghề tập trung vào 3 nhóm chính gồm: Chế biến, bảo quản nông, lâm, thủy sản; sản xuất đồ gỗ, mây tre đan, dệt thổ cẩm, tăm lụa; sản xuất và kinh doanh sinh vật cảnh. Các làng nghề mang lại thu nhập và việc làm ổn định cho nhiều người dân nông thôn.

Giai đoạn 2018-2024, từ nguồn ngân sách nhà nước, Sở Công Thương đã bố trí 13,3 tỷ đồng hỗ trợ các doanh nghiệp, hợp tác xã xây dựng mô hình trình diễn kỹ thuật, chuyển giao công nghệ, ứng dụng máy móc tiên tiến, tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất và xây dựng thương hiệu. Các cơ sở sản xuất nhận hỗ trợ đều được đánh giá là những mô hình mẫu cho các giải pháp sản xuất công nghiệp nông thôn, tạo tính lan tỏa trong làng nghề, ngành nghề.

Theo Sở Công Thương, giai đoạn 2018-2024, từ nguồn ngân sách nhà nước, Sở đã bố trí 13,3 tỷ đồng hỗ trợ các doanh nghiệp, hợp tác xã xây dựng mô hình trình diễn kỹ thuật, chuyển giao công nghệ, ứng dụng máy móc hiện đại, tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất và xây dựng thương hiệu. Những cơ sở sản xuất được hỗ trợ đều được đánh giá là những mô hình mẫu cho các giải pháp sản xuất công nghiệp nông thôn, tạo tính lan tỏa trong làng nghề, ngành nghề.

Qua đây giúp các làng nghề nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, thúc đẩy sử dụng có hiệu quả tài nguyên thiên nhiên, nguyên liệu, nhiên liệu, năng lượng, giảm ô nhiễm môi trường và giúp cho năng suất lao động tăng từ 15-30%. Một số làng nghề điển hình trong việc thay đổi phương thức sản xuất từ thủ công sang sử dụng dây chuyền, máy móc hiện đại như: Làm mỳ gạo làng Thủ Dương; bánh đa nem Thổ Hà, xã Vân Hà (Việt Yên); bánh đa Kế, bún-bánh Đa Mai, mộc Bãi Ổi, mộc Đông Thượng (thành phố Bắc Giang)...

Tuy nhiên, theo đánh giá của cơ quan chuyên môn, bên cạnh kết quả đạt được, nhiều làng nghề đang gặp không ít khó khăn, nhất là tìm đầu ra cho sản phẩm. Tiềm lực vốn, nhân lực của các doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ sản xuất đa phần còn thiếu nên khó khăn trong việc đầu tư máy móc, công nghệ tiên tiến. Do đó sản phẩm của một số làng nghề còn hạn chế về thiết kế mẫu mã, chưa có sự đổi mới sáng tạo, trong khi đó, thị trường cạnh tranh ngày càng cao, khách hàng đòi hỏi khắt khe hơn.

Khắc phục hạn chế này, bản thân các cơ sở sản xuất làng nghề cần đẩy mạnh đầu tư chiều sâu để tăng năng lực cạnh tranh, đa dạng hóa sản phẩm. Kết hợp chặt chẽ giữa công nghệ cổ truyền và công nghệ tiên tiến để tạo ra sản phẩm vừa truyền thống vừa hiện đại, đáp ứng nhu cầu thị trường và mang lại giá trị kinh tế cao.

Thời gian tới, ngành chức năng tiếp tục xây dựng mô hình trình diễn kỹ thuật, chuyển giao công nghệ, ứng dụng máy móc tiên tiến, tiến bộ khoa học kỹ thuật nhằm giúp các cơ sở giảm sự phụ thuộc vào thời tiết, nâng cao giá trị sản phẩm. Hỗ trợ mua sắm máy móc, thiết bị, dây chuyền sản xuất, nguyên vật liệu đối với các dự án hỗ trợ bảo tồn, phát triển làng nghề. Đồng thời quan tâm tập huấn, đào tạo, đào tạo lại, bồi dưỡng nâng cao kỹ năng nghề và vệ sinh an toàn lao động cũng như kiến thức công nghệ thông tin cơ bản.

Song hành với đó là khuyến khích các nghệ nhân, thợ giỏi chế tác, sản xuất sản phẩm tinh xảo, độc đáo, có giá trị văn hóa tham gia các hội thi thủ công mỹ nghệ Việt Nam nhằm tôn vinh, khơi dậy và tạo điều kiện để các nghệ nhân, thợ giỏi phát huy ý tưởng sáng tạo những sản phẩm có tính mới, kỹ thuật, mỹ thuật, ứng dụng cao và đáp ứng được tiêu chí về phát triển bền vững.

Bài, ảnh: Nguyễn Hưởng