Làng nghề truyền thống giữa nhịp sống hiện đại

Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Bá Châu (xã Thiệu Trung) tự hào giới thiệu sản phẩm “Trống đồng Quý Châu” đạt chứng nhận OCOP 4 sao.

Làng Trà Đông (xã Thiệu Trung) là minh chứng rõ nét cho sức sống bền bỉ của di sản văn hóa nghề đúc đồng. Cho đến nay, người dân làng Trà Đông vẫn giữ truyền thống cúng tổ nghề vào dịp đầu năm mới, vẫn xem việc thắp lửa lò đúc là một biểu tượng cho sự gắn kết và niềm tự hào của cả cộng đồng. Những chiếc trống, chuông, lư hương, hoành phi, câu đối... được làm tại đây không chỉ là sản phẩm hàng hóa mà còn mang giá trị tâm linh, văn hóa gắn với nếp sống tín ngưỡng của người Việt. Bởi vậy, việc giữ gìn kỹ thuật đúc đồng truyền thống, từ khâu tạo mẫu, làm khuôn đến chạm trổ hoa văn được người dân làng nghề gìn giữ, trao truyền từ đời này qua đời khác, mặc dù hiện đại hóa sản xuất đang diễn ra mạnh mẽ. Những nghệ nhân lớn tuổi trong nghề dành phần lớn thời gian cho việc truyền nghề, cầm tay chỉ việc cho con cháu, kể câu chuyện về nghề, giúp lớp trẻ hiểu rằng họ đang tiếp nối một phần lịch sử của làng. Sự chuyển giao ấy chính là cách người dân làng Trà Đông gìn giữ văn hóa, bảo tồn ký ức nghề trong nhịp sống hiện đại.

Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Bá Châu, Công ty TNHH Đúc đồng truyền thống Đông Sơn Chè Đông chia sẻ: "Giữ nghề không chỉ là gìn giữ một sinh kế truyền thống mà chính là giữ lại cốt cách văn hóa của quê hương do cha ông để lại. Bởi vậy, mỗi khuôn đúc, mỗi nét chạm trên sản phẩm thủ công đều chứa đựng tâm tình, sự tỉ mẩn của người thợ với tất cả sự trân trọng và trách nhiệm. Và, sự bền vững của làng nghề không nằm ở việc sản xuất nhiều hay ít, mà phụ thuộc vào việc người dân chung tay giữ gìn bản sắc và truyền lại được những gì cho thế hệ mai sau".

Còn đối với người dân làng nghề Tất Tác (xã Triệu Lộc), nghề rèn gắn chặt với nếp sinh hoạt, với từng nông vụ và những kinh nghiệm cha truyền con nối. Những tiếng búa, tiếng đe vang lên mỗi ngày chính là “thanh âm văn hóa” đặc trưng và sức sống của làng nghề. Ở làng rèn, việc truyền nghề cho thế hệ trẻ không chỉ nhằm duy trì sản xuất mà còn góp phần duy trì bản sắc văn hóa. Anh Nguyễn Văn Tiến, Công ty TNHH XR Tấn Lộc Tài, cho biết: “Hiện nay, để đáp ứng nhu cầu của thị trường, chúng tôi đã ứng dụng máy móc trong một số công đoạn, tuy nhiên những bí quyết để làm ra nông cụ sắc bén lại chính từ kinh nghiệm mà cha ông truyền lại. Với người trẻ chúng tôi, đó là niềm tự hào và là tinh hoa của nghề cần được gìn giữ”. Điều đáng mừng là lớp trẻ làng rèn ngày càng tâm huyết với nghề, tích cực ứng dụng tiến bộ khoa học - kỹ thuật để cho ra đời những sản phẩm tinh xảo, phản ánh sự kế thừa sinh động và giàu sức sống.

Tại xã Hoằng Hóa, làng nghề mộc Đạt Tài lại mang đến cảm giác gần gũi với mùi gỗ thơm và những sản phẩm gắn liền với đời sống của người Việt. Câu chuyện văn hóa hiện rõ qua từng đường nét chạm khắc tinh tế, cách người thợ nâng niu từng thớ gỗ và họ vẫn giữ thói quen lựa gỗ theo mùa, “bắt mạch” từng thân cây để quyết định cách xẻ, cách hong gỗ... Những kinh nghiệm được truyền lại bằng lời dặn, bằng sự quan sát tỉ mẩn. Nghề mộc ở đây đã tồn tại hàng trăm năm, mỗi bộ giường tủ, bàn ghế, sập gụ hay những chi tiết trong không gian nhà, đình, chùa... do chính người thợ mộc Đạt Tài làm ra vừa đẹp về kiểu dáng, vừa hàm chứa triết lý sống, tín ngưỡng và thẩm mỹ của người xứ Thanh. Phó Chủ tịch UBND xã Hoằng Hóa, Lê Hồng Sơn, cho biết: “Thị trường đồ gỗ ngày càng biến đổi nhanh, nhiều cơ sở mộc tại các thôn Đạt Tài 1, Đạt Tài 2, Hà Thái và làng Hạ Vũ đã đầu tư máy móc để nâng chất lượng và công suất. Tuy nhiên, một số công đoạn thủ công vẫn được gìn giữ và đòi hỏi sự khéo léo của những người làm nghề. Đây chính là giá trị văn hóa tạo nên sự khác biệt cho sản phẩm làng nghề và giúp làng nghề đứng vững trước làn sóng công nghiệp hóa”.

Những năm gần đây, các làng nghề đã chủ động đưa giá trị văn hóa truyền thống vào xây dựng đời sống mới. Nhiều hộ sản xuất tích cực quảng bá sản phẩm trên các sàn thương mại điện tử, mạng xã hội. Đặc biệt, các sự kiện kết nối cung cầu, quảng bá sản phẩm OCOP hay hội chợ do tỉnh tổ chức đều có sự góp mặt của các sản phẩm đến từ các làng nghề truyền thống, vừa để kích cầu thị trường, vừa để giới thiệu nét văn hóa đặc trưng của xứ Thanh đến du khách - một cách lan tỏa văn hóa sống động và hiệu quả.

Trải qua bao thăng trầm của lịch sử, những ngọn lửa đỏ của làng nghề đúc đồng Trà Đông vẫn bập bùng, tiếng búa làng rèn Tiến Lộc vẫn đều đặn vang lên mỗi sáng và mùi gỗ thơm làng mộc Đạt Tài vẫn lan tỏa trong từng nếp nhà... Đó là nét đẹp văn hóa - những giá trị đã vượt qua thời gian để góp phần tô thắm bản sắc xứ Thanh. Giữa nhịp sống hiện đại, những làng nghề ấy khiến người ta tin rằng, văn hóa nếu được gìn giữ bằng sự tận tâm, nhiệt huyết và niềm đam mê sáng tạo sẽ luôn có chỗ đứng bền vững, trở thành nội lực vững chắc để xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp, văn minh.

Bài và ảnh: Hoài Anh