Lãnh đạo CSGDĐH kiến nghị cơ chế hỗ trợ để thu hút người học ngành Nông - Lâm - Thủy sản

Các ngành Nông - Lâm - Thủy sản giữ vai trò trụ cột đối với an ninh lương thực, bảo vệ môi trường và phát triển kinh tế bền vững. Tuy nhiên, trái với tầm quan trọng đó, nhóm ngành này lại chưa được ưu tiên tương xứng về cơ chế, chính sách hỗ trợ đào tạo và thu hút nhân lực. Cơ hội nghề nghiệp chưa thật sự rõ ràng, điều kiện học tập – thực hành còn hạn chế khiến lượng thí sinh đăng ký ngày càng giảm.

Theo lãnh đạo một số cơ sở giáo dục, đây là nghịch lý cần sớm tháo gỡ để khối ngành Nông – Lâm – Thủy sản phát huy đúng vai trò trong thời kỳ chuyển đổi xanh, nông nghiệp thông minh và phát triển bền vững.

Chính sách dành cho các ngành Nông - Lâm - Thủy sản đã có nhưng chưa đủ mạnh

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Hưng Quang - Hiệu trưởng Trường Đại học Nông Lâm, Đại học Thái Nguyên cho rằng, các ngành Nông nghiệp, Lâm nghiệp và Thủy sản hiện đang gặp khó khăn trong việc thu hút người học. Điều này xuất phát từ nhận thức xã hội về các ngành học này còn hạn chế, nhiều học sinh và phụ huynh cho rằng đây là lĩnh vực vất vả, thu nhập không cao nên ít xem là lựa chọn ưu tiên.

Cùng với đó, công tác truyền thông về những đổi mới, ứng dụng công nghệ cao trong Nông nghiệp, Lâm nghiệp và Thủy sản chưa đủ mạnh, khiến hình dung về nghề nghiệp của nhiều thí sinh còn mang tính truyền thống, chưa phản ánh đúng tiềm năng phát triển của các ngành này.

Mặt khác, một số cơ sở đào tạo chưa đổi mới mạnh mẽ về chương trình đào tạo, thực hành, thí nghiệm nên tính hấp dẫn đối với người học còn hạn chế.

Theo thầy Quang, bên cạnh tuyển sinh khó, việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho các ngành Nông nghiệp, Lâm nghiệp và Thủy sản hiện cũng đang đối mặt với nhiều thách thức. Khi ngành nghề thay đổi nhanh theo sự phát triển của công nghệ như: chuyển đổi số, tự động hóa, nông nghiệp thông minh, thì chương trình đào tạo chưa được cập nhật kịp thời phù hợp với xu thế.

Hơn nữa, sự liên kết giữa cơ sở đào tạo và doanh nghiệp, địa phương còn hạn chế, dẫn đến thiếu môi trường thực hành, thực tập chuyên sâu cho sinh viên. Nếu không giải quyết được những khó khăn này qua những chính sách hỗ trợ đủ mạnh sẽ dẫn đến các nguy cơ thiếu hụt nhân lực chất lượng cao cho việc phát triển nông nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp sinh thái và giảm sức cạnh tranh của ngành trong bối cảnh hội nhập, biến đổi khí hậu và chậm chuyển đổi mô hình sản xuất.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Hưng Quang - Hiệu trưởng Trường Đại học Nông Lâm, Đại học Thái Nguyên. Ảnh website trường

Đồng ý kiến với quan điểm trên, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lê Văn Vàng - Hiệu trưởng Trường Nông nghiệp, Đại học Cần Thơ cho rằng, Nông nghiệp, Lâm nghiệp và Thủy sản là trụ cột quan trọng để đảm bảo an ninh lương thực và ổn định kinh tế xã hội của đất nước. Song, việc sản xuất ở các ngành này đang đối mặt với thách thức từ sự suy giảm chất lượng đất canh tác cùng ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đang ngày một nghiêm trọng và khó lường.

Theo thầy Vàng, trong bối cảnh các điều kiện tự nhiên phù hợp cho canh tác đang ngày một suy giảm, để đảm bảo sản xuất bền vững, chuyển đổi từ sản xuất nông nghiệp thuần túy sang kinh tế nông nghiệp nhằm đáp ứng yêu cầu tăng cao cả về sản lượng lẫn chất lượng nông sản, thì điều cần thiết là đưa tri thức vào sản xuất nông nghiệp. Vì vậy, yêu cầu đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ cho sự phát triển các ngành Nông nghiệp, Lâm nghiệp và Thủy sản trong bối cảnh hiện nay là quan trọng và cấp thiết.

Song, tỷ lệ lao động qua đào tạo ở các ngành này những năm gần đây chưa cao. Tại Việt Nam, xã hội chưa hiểu rõ về công việc, vị trí việc làm và thu nhập của người học sau khi tốt nghiệp.

Ngoài ra, yếu tố khó khăn hàng đầu trong đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao mà các ngành Nông, Lâm nghiệp và Thủy sản phải đối mặt là số lượng người học thấp. Bên cạnh việc khó đảm bảo chi phí đào tạo, số lượng người học thấp cũng dẫn đến điểm tuyển sinh chưa cao, khiến chất lượng đầu vào còn hạn chế.

Do đó, sự hỗ trợ đặc biệt dành cho người học các ngành Nông nghiệp, Lâm nghiệp và Thủy sản là rất cần thiết trong bối cảnh hiện nay.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lê Văn Vàng - Hiệu trưởng Trường Nông nghiệp, Đại học Cần Thơ. Ảnh website nhà trường.

Còn theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Hữu Văn - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Nông Lâm, Đại học Huế, nhu cầu nhân lực ngày càng tăng, trong khi nguồn cung lại giảm mạnh là nguyên nhân chính dẫn đến sự thiếu hụt đáng kể nguồn nhân lực các ngành Nông, Lâm nghiệp và Thủy sản hiện nay. Nếu không có các giải pháp kịp thời và bền vững, tình trạng thiếu hụt nhân lực sẽ trầm trọng hơn trong 5-10 năm tới.

Cũng theo thầy Văn, khó khăn trong tuyển sinh các ngành Nông nghiệp, Lâm nghiệp và Thủy sản xuất phát từ việc hướng nghiệp ở bậc phổ thông còn chưa tốt, phụ huynh và học sinh trung học phổ thông chưa nhận thức đúng và chưa nhận thấy rõ được cơ hội việc làm sau khi tốt nghiệp của các ngành này.

Bên cạnh đó, Nông nghiệp, Lâm nghiệp và Thủy sản là nhóm ngành đóng vai trò quan trọng trong việc ổn định đời sống nhân dân, góp phần đáng kể trong chiến lược an ninh quốc phòng và cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao thực hiện các chủ trương, chính sách chiến lược của quốc gia tại các vùng nông thôn, miền núi, vùng biển và hải đảo.

Tuy nhiên, hiện nay vẫn thiếu những chính sách mang tính chất đòn bẩy để hỗ trợ và thu hút người học vào các ngành này, khác với mức đầu tư đang được dành cho nhóm ngành đào tạo giáo viên. Điều này làm cho sinh viên ít quan tâm đến việc theo học các lĩnh vực nông nghiệp, dẫn đến tình trạng tuyển sinh khó khăn.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Hữu Văn - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Nông Lâm, Đại học Huế

Cần có những chính sách mang tính vượt trội và đột phá

Theo thầy Nguyễn Hữu Văn, trong bối cảnh các ngành Nông nghiệp, Lâm nghiệp và Thủy sản đang thiếu hụt nhân lực chất lượng cao, Chính phủ cần có chính sách hỗ trợ đào tạo nhân lực, chú trọng công tác đặt hàng đào tạo một số ngành nghề mà doanh nghiệp và các địa phương có nhu cầu lớn nhưng khó tuyển sinh như: Lâm nghiệp, Quản lý tài nguyên rừng, Nông học, Khoa học cây trồng, Nông nghiệp công nghệ cao, Công nghệ sau thu hoạch, Phát triển nông thôn,...

Đồng thời, cần xem các ngành này là các ngành đặc thù, có chính sách thu hút sinh viên như cấp học bổng, sắp xếp việc làm sau khi tốt nghiệp.

Đối với địa phương, cần phối hợp chặt chẽ với các trường đại học, cao đẳng trong khu vực để đặt hàng đào tạo và bồi dưỡng ngắn hạn, thường xuyên cho đội ngũ cán bộ, viên chức, người lao động trong lĩnh vực nông nghiệp và phát triển nông thôn. Tăng cường công tác hướng nghiệp cho lao động nông thôn và học sinh phổ thông về cơ hội nghề nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp. Chú trọng khởi nghiệp cho thanh niên nông thôn, tạo sinh kế cho đồng bào vùng sâu, vùng xa.

Song song với đó, cần đề cao vai trò của cơ sở giáo dục đại học đào tạo nhóm ngành Nông nghiệp, Lâm nghiệp và Thủy sản trong việc phối hợp, triển khai các chương trình nông thôn mới, chương trình mỗi xã một sản phẩm, chương trình đề án nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp tuần hoàn, chiến lược phát triển nông nghiệp và nông thôn của Trung ương và địa phương.

Ảnh minh họa: Website Trường Đại học Nông Lâm, Đại học Huế.

Còn theo thầy Lê Văn Vàng, cơ chế hỗ trợ riêng cho những ngành thiết yếu đang khó thu hút nhân lực, đặc biệt là Nông nghiệp, Lâm nghiệp, Thủy sản là rất cần thiết và nên được cụ thể bằng các hình thức như: hỗ trợ học phí và chi phí học tập tương tự như ở các ngành sư phạm; xây dựng quỹ học bổng trao cho sinh viên học tập giỏi thuộc các ngành Nông, Lâm nghiệp và Thủy sản; cho vay tín chấp (lãi suất rất thấp) để sinh viên có cơ hội học tập và có thể hoàn trả bằng hình thức trừ vào tiền lương trong quá trình làm việc sau khi ra trường.

Thầy Vàng cũng cho biết thêm, Trường Nông nghiệp, Đại học Cần Thơ đã và đang đẩy mạnh việc liên kết với các doanh nghiệp trong lĩnh vực Nông nghiệp, Lâm nghiệp và Thủy sản để đảm bảo sinh viên được thực hành, trải nghiệm thực tế và mở rộng cơ hội việc làm với mức thu nhập ổn định sau khi ra trường, qua đó tăng tính hấp dẫn của ngành.

Bên cạnh đó, trường đã phối hợp với một số doanh nghiệp như: De Heus, Greefeed để trao học bổng và tập huấn kỹ năng nghề nghiệp cho sinh viên có học lực tốt tại trường và khuyến khích sinh viên đi thực tập ở nước ngoài.

Trong khi đó, theo thầy Nguyễn Hữu Quang, để thay đổi nhận thức xã hội về khối ngành Nông nghiệp, Lâm nghiệp và Thủy sản chuyển từ hình ảnh nghề nghiệp vất vả, thu nhập thấp sang hình ảnh nghề nghiệp hiện đại và có vai trò trụ cột trong phát triển kinh tế bền vững của đất nước, cần đẩy mạnh truyền thông về thành tựu nông nghiệp công nghệ cao, các mô hình nông nghiệp thông minh, nông nghiệp số, lâm nghiệp bền vững, thủy sản hiện đại nhằm cho thấy đây là lĩnh vực gắn với khoa học và công nghệ, không còn mang tính thủ công như trước.

Đồng thời, cần tăng cường gắn kết với doanh nghiệp và hợp tác quốc tế thông qua việc giới thiệu các vị trí việc làm có thu nhập và cơ hội thăng tiến tốt, giúp phụ huynh và thí sinh thấy rõ triển vọng nghề nghiệp của các ngành này.

Ảnh minh họa: Website Trường Đại học Nông Lâm, Đại học Thái Nguyên.

Thầy Quang nhấn mạnh, việc xây dựng cơ chế hỗ trợ riêng cho các ngành Nông nghiệp, Lâm nghiệp và Thủy sản là việc cấp bách. Một số hình thức hỗ trợ có thể bao gồm: học bổng khuyến khích người học dành cho sinh viên, đặc biệt ở các lĩnh vực ứng dụng công nghệ cao; hỗ trợ chi phí sinh hoạt, ký túc xá, hoặc cho vay ưu đãi với thời gian trả dài hạn sau khi người học ra trường, có việc làm; ưu tiên học phí thấp hoặc miễn giảm cho sinh viên có cam kết làm việc trong ngành sau khi tốt nghiệp; chương trình đào tạo theo đặt hàng của địa phương/doanh nghiệp, có hỗ trợ tài chính kèm cam kết việc làm.

Những hỗ trợ này nếu được triển khai sẽ tạo động lực mạnh mẽ để thu hút thí sinh vào những ngành mà xã hội đang rất cần nhưng đang thiếu nhân lực. Đồng thời, giảm gánh nặng tài chính, giúp sinh viên yên tâm theo học trong bối cảnh điều kiện kinh tế – xã hội ở nhiều vùng nông thôn còn hạn chế.

Hơn nữa, điều này cũng bảo đảm nguồn nhân lực chất lượng cao cho phát triển nông nghiệp bền vững, nông nghiệp công nghệ cao và kinh tế nông thôn xanh. Mặt khác, tạo hiệu ứng lan tỏa, thay đổi nhận thức xã hội rằng các ngành Nông nghiệp, Lâm nghiệp và Thủy sản là lĩnh vực được Nhà nước và doanh nghiệp quan tâm đầu tư, có triển vọng và giá trị lâu dài.

Mạnh Dũng